μερικές φορές η επικαιρότητα δεν είναι τα γεγονότα που τρέχουν (κι εσύ τρέχεις να τα προλάβεις), αλλά όλη η ατμόσφαιρα γύρω τους: η μυρωδιά που αναδίδουν, τα κύματα που εκπέμπουν, ο παλμός τους, η επίδραση που έχουν –όχι μετρήσιμη πάντα-, οι σκέψεις που προκαλούν ή οι δίαυλοι επικοινωνίας που ανοίγουν.
Στη στήλη σήμερα κάνουμε μια παύση από την παρακολούθηση των πολιτιστικών γεγονότων. Και παίρνουμε μια απόσταση από την τηλεοπτικού τύπου κατανάλωση θεαμάτων, προσπαθώντας να αφουγκραστούμε λίγο καλύτερα, να ξαναθυμηθούμε τι σημαίνει η τέχνη (γιατί δηλ. παρακολουθούμε την πολιτιστική δραστηριότητα; Γιατί βγαίνει αυτό το περιοδικό; Γιατί βλέπουμε ταινίες; κοκ). Και την απόσταση την παίρνουμε, για να μείνουμε για δυο λεπτά μακριά από τις φαντασμαγορίες, τις θεαματικές υπερπαραγωγές, τις μεγάλες εκδηλώσεις, τις υπερ-διοργανώσεις, μακριά από την τέχνη ως διασκέδαση, ως παρηγορία, ως άλλοθι ή ως αμοιβαίες, συχνά ιδιοτελείς, εξυπηρετήσεις, μακριά από τα επικοινωνιακά τεχνάσματα (κι αυτά συνήθως πια πολύ λίγο επιτυχημένα) και τις «ενδοοικογενειακές» συναλλαγές.
Ο πολιτισμός –πέρα από τον πολιτισμό της καθημερινότητας, το μεγάλο, εθνικό μας έλλειμμα – είναι αυτό που ευαγγελίζονται πολιτικοί μικρού και μεγάλου μήκους ως τον «εθνικό μας πλούτο», την «κεφαλαιοποιήσιμη βιομηχανία» μας. Μόνο που οι μηχανές σταμάτησαν, σκουριάζουν και τρίζουν. Και ο κόσμος φωνάζει απελπισμένα.
Ωστόσο, στην πόλη, στη χώρα, αλλά και σε κάθε χώρα του «αναπτυγμένου κόσμου», υπάρχουν φορείς, ιδιωτικοί και δημόσιοι, καθώς και άτομα που παράγουν σταθερά σημαντικό πολιτιστικό έργο, σε διαφορετικά πεδία ο καθένας. Αυτό που δεν γίνεται, τουλάχιστον στη δική μας χώρα, αντιληπτό είναι ότι οι άνθρωποι που παράγουν το έργο αυτό (μεταξύ μας, και οποιοδήποτε άλλο έργο) δεν περνούν απλώς το χρόνο τους, αλλά τη ζωή τους, και δεν είναι ταχυδακτυλουργοί, που μπορούν με μία κίνηση να ξεδιπλώσουν μπροστά σας ο,τιδήποτε τους ζητηθεί, αλλά σχοινοβάτες. Όταν μάλιστα το έργο τους δεν είναι εικονογράφηση ιδεολογημάτων ή τυποποιημένων λύσεων που τάχα ευαγγελίζονται τον πολιτισμό, τότε ακριβώς αυτό εισέρχεται στην κατηγορία της τέχνης. Στην πραγματικότητα οι ίδιοι είναι (είστε; είμαστε;) ο πολιτισμός, ακόμη και σε εποχές και συνθήκες βαρβαρότητας. Αρκεί να αποκτήσουν (-ετε; ουμε;) συνείδηση.
Κι ενώ στη συντεταγμένη πολιτεία ο πολιτισμός είναι προστατευμένο (υποτίθεται) κοινωνικό δικαίωμα, δεν είναι καθόλου αποκλειστικό παράγωγο ενός είδους κοινωνικής πρόνοιας. Οι δημιουργοί είναι εκεί και θα είναι χωρίς καμία πολιτεία, πέρα από την πολιτεία της ύπαρξής τους, του τρελού και ταυτόχρονα πειθαρχημένου κόσμου τους. Αν είστε δημιουργός και θεωρείτε ότι δικαιούστε κρατική, δημόσια εν πάσει περιπτώσει, αναγνώριση, συγκρατηθείτε. Αν αισθάνεστε απομονωμένος, αδικημένο τάλαντο έξω από τα γρανάζια της κρατικής μηχανής οποιοδήποτε τύπου, επίσης μην στεναχωριέστε καθόλου, μάλλον για καλό είναι. Κάντε μόνο ένα βήμα πίσω και ανασυνταχθείτε. [Κι αν πάλι δεν είστε δημιουργός οποιουδήποτε τύπου, κάντε το ίδιο επίσης].
Προς επίρρωση, παλιό, αγαπημένο παράδειγμα, που επαναφέρει τις χαμένες ισορροπίες των θέσεων: Ο Gustave Courbet, μεγάλος γάλλος ρεαλιστής ζωγράφος, στις 23 Ιουνίου 1870, λίγο μετά την έκδοση διατάγματος, με το οποίο του απένειμαν το παράσημο της λεγεώνας της Τιμής, έστελνε επιστολή στον Υπουργό Καλών Τεχνών της Γαλλίας, για να αποποιηθεί τη διάκριση.
Μεταξύ άλλων έγραφε: «Μην φοβηθείτε ότι παραγνωρίζω τα αισθήματα που σας οδήγησαν σ’ αυτό (…). Τέτοιου είδους χειρισμοί σας τιμούν, Κύριε Υπουργέ. Όμως επιτρέψτε μου να σας πω ότι δεν θα μπορούσαν να αλλάξουν τίποτα όσον αφορά τη στάση και τις τοποθετήσεις μου. (…) Σε καμία εποχή, σε καμιά περίπτωση, για κανένα λόγο δεν θα το δεχόμουν. Κι ακόμη λιγότερο σήμερα, που οι προδοσίες πληθαίνουν παντού και η ανθρώπινη συνείδηση θλίβεται από τόσο ιδιοτελείς παλινωδίες. Η τιμή δεν βρίσκεται ούτε σ’ έναν τίτλο μήτε σε μια κορδέλα. Βρίσκεται στις πράξεις και στα κίνητρά τους. Ο αυτοσεβασμός και ο σεβασμός των ιδεών συνιστούν το μέγιστο μέρος της (…)».
Η τιμή των πράξεων και τα κίνητρά τους… Ο αυτοσεβασμός και ο σεβασμός των ιδεών… Οι δημιουργικές ζυμώσεις και η πρωτογενής επικοινωνία, αυτά είναι η μαγιά της τέχνης και του πολιτισμού, κι αυτά μου θυμίζει πάντα ο Θόδωρος ο γλύπτης, που βρέθηκε ξανά στη Θεσσαλονίκη, για να κλείσει το φεστιβάλ περφόρμανς του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Αν δεν παραχθεί με κάποιο τρόπο ανάμεσα σε εσάς και το καλλιτεχνικό έργο πρωτογενής επικοινωνία, τότε το γλυκό δεν δένει, μπορεί μάλιστα κάποτε να δηλητηριάσει.
Αν γενικά βαριέστε, το κείμενο αυτό δεν σας ενδιαφέρει έτσι κι αλλιώς. Αν όμως δεν βαριέστε, αλλά μοιράζεστε συναισθήματα με τον κόσμο γύρω σας, μία συμβουλή έχω –και μόνο μία: διατηρήστε, φίλοι, σε κάθε περίπτωση, ως κόρη οφθαλμού τα κρίσιμα ερωτήματα, εκείνα δηλ. που δημιουργούν ή ενισχύουν τη συνείδηση. Αυτά θα μας σώσουν κι όχι οι λογής λογής απαντήσεις.
Και σέρνω πρώτη το χορό, σήμερα, στην εποχή (και πάλι) των προδοσιών και της πιο τραγικής γενικευμένης παλινωδίας: ποιες ανάγκες καθορίζουν την πολιτιστική σας δίψα;*
*(δεχόμαστε αληθινές απαντήσεις στο αληθινά συνειδησιακό ερώτημα στο [email protected])
Θόδωρος
(Εικόνα: Αντι-Θεαματικά, 1974
[από τον κατάλογο Θόδωρος, Α-λογος, Α-τοπος, Α-χρονος, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης 2009]
- 30/9 έως 16/10 Για δέκατη τρίτη συνεχή χρονιά ο Δήμος Kιλκίς διοργανώνει το μοναδικό για την Ελλάδα Διεθνές Φεστιβάλ Κουκλοθεάτρου και Παντομίμας.
- 30/9 Στο Βαφοπούλειο την Παρασκευή 30/9 στις 20.00 στην Αίθουσα Θεάτρου παρακολουθήστε το θέαμα «Ελύτης – Γκάτσος: Ένας Διακειμενικός Διάλογος για Πάντα» (Είσοδος ελεύθερη)
- 1-2/10 Το Design Lab στη Θεσσαλονίκη. Στις 1και 2 Οκτωβρίου (11.00π.μ. – 22.00 μ.μ.) στην Αποθήκη Γ’, στο Λιμάνι Θεσσαλονικης (Α προβλήτας). Καινοτόμα υλικά, σύγχρονη αρχιτεκτονική, βιομηχανικός σχεδιασμός. Αυτό είναι το τρίπτυχο, πάνω στο οποίο «στήθηκε» και βασίζεται το Design Lab, το «εργαστήρι» του αρχιτεκτονικού, του interior και του industrial design.
- 1-9/10 contACT#3 Cross My Art – Φεστιβάλ Σύγχρονης Καλλιτεχνικής Δημιουργίας. 3 χώροι, 300 καλλιτέχνες 9 ημέρες
- μέχρι 2/9 Don’t worry be arty: Zithos Birthday Festival 2011 ώρα έναρξης εκδηλώσεων: 21.00
- 1/10 Μύλος. Συναυλία των MIKRO Οι πόρτες ανοίγουν: 22:00μ.μ.Τιμή εισητηρίου: 15E
- 2/10 STYLE ART FESTIVAL 2011 bands:12 os PITHIKOS | TAFTISMENOS LATHOS | NEON | B MUZIC | SMA | ANATROPIA | FULL FACEEKSOKOSMIKOS | FENOMENA | ALICIA | ATTACKES RAPS | 4012BEATS | REICE | 2 ON 1DRAPETHS | DORO THEOY | K.L.IOS |deejays: Amok | Beat Frenetics | Kougios | Ciscokid | Madneskey | Coolman | Dimmy Οι πόρτες ανοίγουν: 19:00μ.μ. Τιμή εισητηρίου: 15E
- Από 30/9 Από 30 Σεπτεμβρίου το θέατρο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΝ (Εθνικής Αμύνης 2, τηλ.2310 262 051) Παρουσιάζει την κωμωδίαCAVEMAN του Rob Becker ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ: 30/9-2/10, 7/10-9/10, 14/10-16/10 ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ: 21.15 μμ ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ: 23E, & 18 E φοιτητικό ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΣΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
- 4-13/11. Το 52ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι ένας δαιδαλώδης λαβύρινθος! Αυτό πιστοποιεί και η επίσημη αφίσα της διοργάνωσης. Και φυσικά τα πλούσια αφιερώματα του σε Πάολο Σορεντίνο, Σάρα Ντράιβερ, Όλε Κρίστιαν Μάντσεν και Ούλριχ Ζάιντλ.
*Την αφίσα σχεδίασε το δημιουργικό γραφείο dolphins/communication design«Πρωταρχική σημασία έχει το ταξίδι, η αναζήτηση και ο διαρκής επαναπροσδιορισμός της διαδρομής και της κινηματογραφικής αφήγησης. Σε εποχές με τέτοια αδιέξοδα το σινεμά φαντάζει το καταλληλότερο μέσο για ένα ταξίδι στο θαυμαστό λαβύρινθο της ανθρώπινης φύσης.»
