ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ (MELANCHOLIA)

Είναι κάπως ειρωνικό το ότι ενώ η μελαγχολία κέρδισε τη σοβαρότητα που της αναλογεί ως ασθένεια στη διάρκεια της ανάπτυξης του σύγχρονου κόσμου – άρα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί και πιθανά να εκλείψει – αντιθέτως αυξήθηκε κατά πολύ λόγω του τρόπου ανάπτυξης του σύγχρονου κόσμου. Η σχέση της ασθένειας με την σύγχρονη ζωή είναι αυτή που μπορεί να συσχετίσει σε ένα καλλιτεχνικό έργο το παρόν και το μέλλον ενός ασθενή και του κόσμου ολόκληρου. Η Μελαγχολία κατά τον Trier δίνεται ως όνομα σε πλανήτη που απειλεί την Γη με σύγκρουση και ως συνεπακόλουθο, με αφανισμό. Η εσωτερική μάστιγα του ανθρώπινου μυαλού δηλαδή, η οποία παίρνει τη μορφή μάζας και αποτελεί έναν ορατό πλέον κίνδυνο. 

Ο Τρίερ πάντως κατά τα λεγόμενα του υπέφερε από κατάθλιψη και μέσω της ταινίας μιλά και για το προσωπικό του πρόβλημα. Το σινεμά άλλωστε αποτέλεσε για πολλούς δημιουργούς μια μορφή ψυχοθεραπείας. Ο Γούντι Άλλεν συνήθιζε να λέει πως εφόσον ολοκλήρωνε την ταινία του, τελείωνε ένα χρονικό διάστημα θεραπείας και δεν ενδιαφερόταν ξανά γι’ αυτήν. Όσο εγωιστικό και αν ακούγεται, το αποτέλεσμα είναι που λέει την αλήθεια, και αν αυτό ήταν κακό ο δημιουργός-ασθενής θα έχανε την επαφή με το κοινό. Ο Τρίερ, που πρώτη φορά μιλά για θεραπεία προσωπικού προβλήματος, έθεσε θέμα απαξίωσης κυρίως με την κρίση του όταν είδε το τελικό αποτέλεσμα, όμως ας κρατήσουμε υπόψη πως τα λεγόμενα του, ειδικά τα τελευταία χρόνια, δεν τον καθιστούν και πρότυπο αξιοπιστίας. 

Εντός κάδρου πάντως δίνει μάλλον άνετα την πιο σφιχτοδεμένη του δουλειά των τελευταίων χρόνων, μακριά από το δημιουργικό χάος του Αντίχριστου (ας με συγχωρέσουν οι fan του) και πολύ κοντά σε μια συγκροτημένη σκέψη για τα δύο στάδια της μελαγχολίας, μέσα από τα δύο μέρη στα οποία χωρίζεται η ταινία και το καθένα παίρνει από ένα γυναικείο όνομα, της παθούσας Ζιστίν το πρώτο και της αδερφής της Κλαίρ το δεύτερο. Στο πρώτο μέρος κινηματογραφεί την βραδιά του γάμου της Ζιστίν που οργανώνεται από τον εύπορο άνδρα της Κλαίρ, όπου λίγοι και εκλεκτοί καλεσμένοι έρχονται για να μοιραστούν την ευτυχία της. Αυτό που δεν έχουν αντιληφθεί είναι πως η νύφη προσποιείται την ευτυχισμένη και με τις διαδοχικές πράξεις της βάλλει κατά των κοντινών της προσώπων. Ταυτόχρονα ένας αστερισμός που παρατηρεί στις αρχές της βραδιάς φαίνεται να πλησιάζει. Στο δεύτερο μέρος η προχωρημένη κατάθλιψη της Ζιστίν την καθιστά απαθή απέναντι στην πιθανή σύγκρουση και ο φακός εξερευνά περισσότερο την αδερφή της. Η Κλαίρ ακροβατεί ανάμεσα στην “τρέλα” της αδερφής της και στον ψυχρό ορθολογισμό του συζύγου της και αντιμετωπίζει το μοιραίο με πανικό, νοιώθοντας μικρή και ανίκανη για κάτι καλύτερο. 

Η χρονική τοποθέτηση του φιλμ, λίγο πριν δηλαδή κάτι μέχρι πρότινος ισχυρό οδηγείται σε καταστροφή, παραπέμπει στον Λ. Βισκόντι, τον οποίο άλλωστε είχε στον νου του ο Δανός σκηνοθέτης στήνοντας τη δουλειά του. Ο Βισκόντι βέβαια αντιπαρέρχονταν με την επιβολή μιας νέας μικρής ως τώρα δύναμης, που θα αποτελούσε την συνέχεια του πολιτισμού και της κοινωνίας, κάτι που εδώ μπορεί μόνο να υποτεθεί, κυρίως από το αινιγματικό βλέμμα της εξαιρετικής κατά διαστήματα Κίρστεν Ντάνστ λίγο πριν την τελική σκηνή. Η κατάθλιψη άλλωστε χαρίζει στους βαριά ασθενείς ευαισθησίες και αντίληψη που λίγοι μπορούν να αποκτήσουν και αυτή η σχεδόν εξωγήινη μορφή της Ντάνστ στο δεύτερο μέρος μπορεί να μεταφραστεί και ως μια περίπτωση περαιτέρω γνώσης, που ο Τρίερ δεν τη δίνει ως ένδειξη αλαζονείας, αλλά κυρίως συμπάθειας. Άλλωστε ο ασθενής που πάσχει από κατάθλιψη, μπορεί να είναι ιδιαίτερος και χαρισματικός, αλλά παραμένει ασθενής.