Τη Δευτέρα 14 Νοεμβρίου η συγγραφέας Λίλα Κονομάρα, παρουσιάζει το μυθιστόρημά της «Ο Μπόγος» στις 19.30. Μια διαδρομή στην Ελλάδα του 20ού αιώνα στα μονοπάτια της ανθρώπινης περιπέτειας.Με αφορμή την βιβλιοπαρουσίαση στη Ζώγια, η Λίλα Κονομάρα μας μιλά για το νέο της βιβλίο αλλά και για την απόφαση της να εγκαταλείψει τη δουλειά της για να αφοσιωθεί στη συγγραφή.
1.Ποια στιγμή αποφασίσατε πως η συγγραφή βιβλίου ήταν το κάλεσμά σας;
Το γράψιμο ήταν για μένα από εκείνα τα πράγματα που «ξέρεις χωρίς να το ξέρεις», όπως συμβαίνει σε όλους με την ασυνείδητη γνώση που κουβαλάμε για κάποια ζητήματα. Εκτυλισσόταν παράλληλα με τη ζωή μου, ευκαιριακά όμως, ενώ απ' την άλλη, με διακατείχε πάντα ένα αίσθημα ανικανοποίητου. Στα 39 μου, ένιωσα ξαφνικά ότι δεν μπορούσα να συνεχίσω άλλο έτσι. Εγκατέλειψα τη δουλειά μου στο Γαλλικό Ινστιτούτο όπου εργαζόμουν χρόνια ως καθηγήτρια. Το «Μακάο» γράφτηκε μέσα σε λίγους μήνες σαν έτοιμο από καιρό.
2. Ποια βιβλία σας έχουν σημαδέψει; Πιστεύετε πως έχετε επηρεαστεί από κάποιους συγγραφείς στο γράψιμό σας;
Στο δωμάτιό μου, στο πατρικό μου, υπήρχε μια μεγάλη βιβλιοθήκη. Παράλληλα με την καθοδήγηση που είχα από τους γονείς μου στα διαβάσματά μου, είχα και τη χαρά να ανακαλύψω μόνη μου διάφορους συγγραφείς. Διάβαζα πολύ και άναρχα. Γενιά του '30, Ρώσους κλασικούς, γαλλική λογοτεχνία, αλλά και αστυνομικά ή διάφορα λαϊκά αναγνώσματα που κυκλοφορούσαν γύρω μου. Κομβικά βιβλία υπήρξαν για μένα το «Έγκλημα και τιμωρία» στην εφηβεία μου, η «Κυρία Ντάλαγουέι» της Β. Γουλφ και τα «Ποιήματα» του Σεφέρη στα πρώτα φοιτητικά μου χρόνια, τα βιβλία του Μπόρχες και του Κάφκα μετέπειτα. Το στοιχείο του φανταστικού, όπως απαντάται στο έργο των τελευταίων, άφησε το στίγμα του και στα δικά μου γραπτά.
3. «Ο μπόγος». Μιλήστε μας για τον τίτλο του βιβλίου. Σε τι αναφέρεστε;
Η λέξη μπόγος παραπέμπει σε ταξίδια, σε μετακινήσεις. Μετακινήσεις και πληθυσμών, ξεριζωμούς, προσφυγιά, θέματα που σχετίζονται άμεσα με την ιστορία της Ελλάδας μέχρι και σήμερα. Παράλληλα, η λέξη αναφέρεται και σε μια σημαντική μερίδα ανθρώπων που ζούσαν περιπλανώμενοι μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα, όπως λόγου χάριν οι ηπειρώτες μάστορες, τα θεατρικά μπουλούκια, οι Σαρακατσάνοι με τα κοπάδια τους και πολλοί άλλοι. Ο μπόγος, μ' αυτή την έννοια είναι η Ελλάδα.
Οι μετακινήσεις όμως είναι και εσωτερικές. Ο μπόγος του καθένα περιλαμβάνει όλες τις εμπειρίες, τα όνειρα, τις ματαιώσεις και τις ελπίδες στην πορεία της ζωής του. Αυτό είναι και το βασικό θέμα του βιβλίου, η ανθρώπινη συνθήκη.
4. Γενικώς η ελληνική ιστορία αλλά και η επικαιρότητα σας έχει επηρεάσει στη θεματολογία σας;
Έμμεσα ή άμεσα υπάρχει πάντα ένα ιστορικό πλαίσιο, ακόμα κι όταν αυτό υπονομεύεται ή ανατρέπει τις συμβάσεις του ρεαλισμού προκειμένου να αναδειχθεί καλύτερα το άρωμα της εκάστοτε εποχής. Γιατί η λογοτεχνία δεν αναπτύσσεται ποτέ εν κενώ, είναι απότοκος συγκεκριμένων κοινωνικοπολιτικών παραγόντων. Στον «Μπόγο», μέσα από τις ζωές των κατοίκων μιας μικρής πόλης της Μακεδονίας παρακολουθούμε την πορεία της Ελλάδας καθ' όλη τη διάρκεια του 20 αιώνα: την εμπλοκή της σε 3 πολέμους, τα δεινά της στη διάρκεια του Εμφυλίου και της δικτατορίας, το πέρασμα από περιόδους οικονομικής κρίσης και κατάρρευσης σε διαστήματα ανάπτυξης και ευημερίας, τις ιδεολογίες που διαμορφώνουν τη συνείδηση του νεοέλληνα.
Παρότι όμως το μυθιστόρημα διασχίζει έναν αιώνα, οι ήρωες βλέπουν τη ζωή τους να εξελίσσεται μα δεν γερνούν. Η αφήγηση επιμερίζεται – όπως και σε άλλα μου βιβλία – στους κατοίκους της πόλης, αλλά και σε στοιχεία της φύσης· την ελιά, το ποτάμι, τα πουλιά. Η πολυφωνικότητα αυτή που αντανακλά τις ποικίλες όψεις της πραγματικότητας είναι παράλληλα και ένας στοχασμός ως προς το πώς και από ποιον γράφεται η ιστορία.
Σε παλαιότερα βιβλία μου, είναι σαφή τα αποτυπώματα της κρίσης που διέρχεται η Ελλάδα μετά τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης – κρίσης όχι μόνον οικονομικής αλλά και αξιών – χωρίς όμως το θέμα αυτό να είναι σε πρώτο πλάνο.
5. Στον «Μπόγο» αναφέρετε στοιχεία της λαϊκής παράδοσης και αρχέγονους μύθους – τι ρόλο διαδραματίζουν στο βιβλίο;
Τα στοιχεία της λαϊκής παράδοσης που υπάρχουν στο μυθιστόρημα έχουν ως στόχο να αποτυπώσουν την εικόνα της Ελλάδας του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, πριν περάσουμε δηλαδή από μια αγροτική κοινωνία σε μια αστική. Τότε ακόμα οι άνθρωποι και ειδικά οι άνθρωποι της επαρχίας ήταν πιο συνδεδεμένοι με τη γη και τη λαϊκή παράδοση.
Στη ζωή τους κυριαρχούσαν οι μύθοι, οι διαφόρων ειδών δεισιδαιμονίες, τα όρια ανάμεσα στο ορθολογικό και στη φαντασία δεν ήταν απολύτως διακριτά. Πίστευαν σε νεράιδες, βρικόλακες και καλικαντζάρια, θεωρούσαν κάποια μέρη στοιχειωμένα, κομμάτια της πραγματικότητας, όνειρα και φόβοι μετασχηματίζονταν σε παραμύθι, θρύλο ή τραγούδι. Τα στοιχεία της λαϊκής παράδοσης είναι συχνά συμβολικές εγγραφές που μεταφέρουν κομμάτια του συλλογικού ασυνείδητου.
