γράφει η Ιωάννα Λιούτσια
Ο Κώστας Ταχτσής είναι ένας από τους πιο αγαπημένους Έλληνες λογοτέχνες. Με ελάχιστη συγγραφική παρουσία, κατάφερε να στιγματίσει τα ελληνικά γράμματα, κατά κύριο λόγο με το μυθιστόρημά του Το Τρίτο Στεφάνι (1962). Για την γράφουσα, αυτό είναι και το πιο αγαπημένο ελληνικό μυθιστόρημα που έχει διαβάσει (μέχρι σήμερα) και την ξαφνιάζει ευχάριστα που μ’ έναν περίεργο τρόπο το έργο αυτό αναγκάζει τον αναγνώστη να δει με απόλυτη οικειότητα τον συγγραφέα του μυθιστορήματος, Κώστα Ταχτσή.
Στη μέση, στρατιώτης το 1947
Για την ζωή του Ταχτσή όλοι γνωρίζουμε λίγο – πολύ πως ήταν πολυτάραχη. Γεννήθηκε το ’27 στη Θεσσαλονίκη. Οι πρόγονοί του κατάγονταν από την Ανατολική Ρωμυλία και ήρθαν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες κατά τη δεκαετία του 1860. Από τα επτά του, μετακόμισε στην Αθήνα όπου τον φρόντιζε η γιαγιά του. Μετά το γυμνάσιο, εγγράφηκε στη Νομική σχολή την οποία όμως ποτέ δεν ολοκλήρωσε. Το 1954 φεύγει για την Αγγλία όπου ζει ένα χρόνο και όταν επιστρέφει, εργάζεται ως καθηγητής αγγλικών. Το ’56 αποφασίζει να μπαρκάρει μ’ ένα δανέζικο πλοίο για Γερμανία και να εργαστεί ως καμαρότος, αλλά στα μισά του δρόμου αποφασίζει να γυρίσει πίσω στην Αθήνα. Από εκεί και μετά ακολουθεί μια πιο καλλιτεχνική πορεία. Ξεκινά ως βοηθός σκηνοθέτη στην ταινία Το παιδί και το δελφίνι, ακολουθεί ως μάνατζερ στην Ανατολική Αφρική τον πιανίστα Τώνη Παπαγεωργίου, κι από εκεί φεύγει για Αυστραλία, όπου κάθεται δύο χρόνια κάνοντας διάφορες δουλειές.
Το 1960 γυρίζει πίσω και με μία βέσπα αποφασίζει να κάνει τον γύρο της Ευρώπης. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού γράφει και κάποια από τα κεφάλαια του μυθιστορήματος που έμελλε να τον κάνει διάσημο. Ξαναβρίσκεται στην Αυστραλία για ένα διάστημα κι από εκεί στέλνει τα χειρόγραφα από το Τρίτο Στεφάνι, το οποίο όμως κρίνεται ακατάλληλο και απορρίπτεται η έκδοσή του. Τελικά, το εξέδωσε τον Νοέμβριο του 1962 με δικά του έξοδα. Φεύγει για δύο χρόνια στην Αμερική, γυρνάει και εργάζεται ως ξεναγός και ως μεταφραστής. Κατά την επταετία καλούνταν συχνά στην ασφάλεια, καθώς ήταν από εκείνους που είχαν υπογράψει την λεγόμενη Δήλωση των 18. Στην μεταπολίτευση, γνωστό είναι πως πάλευε ιδιαίτερα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, σε μια εποχή που και ο ίδιος εκδιδόταν ως τραβεστί. Το 1988, η αδερφή του τον βρήκε δολοφονημένο στο σπίτι του στον Κολωνό, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει λυθεί το μυστήριο γύρω από την δολοφονία του.
Μπορεί το σπουδαιότερο έργο του και το πιο γνωστό να είναι το Τρίτο Στεφάνι αλλά ο Κώστας Ταχτσής ξεκίνησε τη συγγραφική του πορεία με τέσσερις συλλογές ποιημάτων από το 1951 ως το 1954, μία συλλογή κάθε χρόνο. Το 1972 εξέδωσε και τη συλλογή διηγημάτων Τα ρέστα και το 1979 μια συλλογή αυτοβιογραφικών κειμένων με τίτλο Η γιαγιά μου η Αθήνα. Μετά τον θάνατό του εκδόθηκαν και μερικά βιβλία ακόμη, όπως Το φοβερό βήμα , μια ημιτελής αυτοβιογραφία, Από τη χαμηλή σκοπιά, Ένας Έλληνας δράκος στο Λονδίνο κ.ά. Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι μαζί με τον Νάνο Βαλαωρίτη συμμετείχε στη σύνταξη του λογοτεχνικού περιοδικού Πάλι, ενώ έχει μεταφράσει και αρκετά έργα από τα αρχαία ελληνικά (κωμωδίες Αριστοφάνη), αλλά και ξένη λογοτεχνία.
Σύμφωνα με τον μελετητή Mario Vitti αυτό που ξεχωρίζει το Τρίτο Στεφάνι είναι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που χάρη στη ζωντανή προφορικότητά της είναι η αναπαραγωγή μιας γλώσσας ελεύθερης από τους περιορισμούς της κανονικής δημοτικής, κάτι που δεν είχε γίνει ως τότε από τους σύγχρονους με τον Ταχτσή πεζογράφους. Με τη γλώσσα αυτή συνυφαίνεται και η νοοτροπία των αφηγητριών, έτσι ώστε και ο απόηχος μεγάλων ιστορικών συμβάντων φτάνει στον αναγνώστη μέσα από τη δική τους περιορισμένη θέαση.
Η Νένα Μεντή στον ρόλο της Νίνας
Το Τρίτο Στεφάνι αγαπήθηκε και από άλλα μέσα και τέχνες. Ποιος δεν θυμάται το ομώνυμο σίριαλ του ΑΝΤ1 το 1995, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Δαλιανίδη και με πρωταγωνίστριες την Νένα Μεντή και την Λήδα Πρωτοψάλτη; Πριν από αυτό, βέβαια, είχε προηγηθεί η διασκευή του μυθιστορήματος για το Τρίτο Πρόγραμμα με ηθοποιούς την Ρένα Βλαχοπούλου και την Σμαρώ Στεφανίδου. Το 2009 το Εθνικό Θέατρο ανέβασε το έργο διασκευασμένο από τον Σταμάτη Φασουλή και τον Θανάση Νιάρχο, με πρωταγωνίστριες την Φιλαρέτη Κομνηνού και την Νένα Μεντή (στο ρόλο της Εκάβης αυτήν την φορά). Την παράσταση αυτήν παρακολουθήσαμε και στη Θεσσαλονίκη. Την ίδια αυτή διασκευή χρησιμοποίησε και το ΚΘΒΕ στην παράσταση του Θανάση Παπαγεωργίου στη Μονή Λαζαριστών με πρωταγωνίστρια την Ελισάβετ Κωνσταντινίδου. Βασισμένη σ’ αυτήν την διασκευή και η παράσταση των Carpe Diem το 2014, που απέσπασε βραβεία και συμμετείχε σε πολλά φεστιβάλ. Τέλος, πιστεύω πως αξίζει να ακούσετε και το ομώνυμο άλμπουμ που έγραψε ο Σταμάτης Κραουνάκης για τη σειρά του ΑΝΤ1 που προαναφέρθηκε, και τα τραγούδια του οποίου μπορείτε να βρείτε και στο διαδίκτυο.
Ο Ταχτσής, όντας ο ίδιος μάλλον ένα πνεύμα ελεύθερο και ορμητικό σαν ποτάμι, υιοθέτησε και στα βιβλία του τον τρόπο αυτόν. Άνθρωπος ακόρεστος, που πάντα και παντού αναζητούσε νέες εμπειρίες και νέα μέρη, δεν θα μπορούσε να γράφει με τρόπο ανιαρό. Ό,τι κι αν λέει, ακόμη και το πιο ασήμαντο πράγμα, στον Ταχτσή αποκτά ενδιαφέρον. Το τυλίγει με αμπαλάζ, όχι για να σε ξεγελάσει αλλά για να σε πλησιάσει. Θα ήθελα να κλείσω το άρθρο μ’ ένα από τα ποιήματά του.
ΠΡΟΧΩΡΑ ΤΑΧΤΣΗ
Προχώρα Ταχτσή προχώρα στο δικό σου δρόμο
κι όσες παγίδες τόσο το καλύτερο – προχώρα
αφήνοντας τη σάρκα που αναλογεί στην καθεμιά
μα κοίτα να ΄ναι κόκκινη σαν πυρωμένο σίδερο
ν’ αφήσει τα σημάδια της στα χέρια τους
και προχώρα Ταχτσή προχώρα χωρίς να υπολογίζεις
