HomeMind the artΒιβλίοΚωνσταντίνος Βαγιονάκης «Τό δάκρυ τοῦ Ντιράκ».

Κωνσταντίνος Βαγιονάκης «Τό δάκρυ τοῦ Ντιράκ».

Κωνσταντίνος Βαγιονάκης «Τό δάκρυ τοῦ Ντιράκ». Ἐκδόσεις Ροπή 2022.

160 σελίδες σέ ἐξαιρετικῆς ποιότητας ὑποκίτρινο χαρτί, μέ ἄψογη ἐπιμέλεια καί ἐκτύπωση. Θέλω ἰδιαίτερα νά σταθῶ στή σελιδοποίηση. Ὄχι ἁπλῶς ὑψηλοῦ ἐπιπέδου, ἀλλά γιά σεμινάριο! Ἡ ἔμφαση καί στήν παραμικρή λεπτομέρεια ἀνεβάζει τό αἰσθητικό ἀποτέλεσμα σέ ἄλλο ἐπίπεδο.

Ὁ συγγραφέας εἶναι ὁμότιμος καθηγητής θεωρητικῆς φυσικῆς στό Πανεπιστήμιο Ἰωαννίνων. Τά ἑρευνητικά του ἐνδιαφέροντα ἑστιάζονται σέ θέματα σωματιδιακῆς φυσικῆς καί κοσμολογίας, στό ἀπείρως ἐλάχιστο καί στό ἀπείρως μέγιστο, δηλαδή. Ὁ ὑπότιτλος τοῦ βιβλίου, «Ἡ φυσική, τά μαθηματικά, ἡ κοσμολογία καί ἡ φιλοσοφία. Μιά σύντομη περιήγηση», προετοιμάζει τόν ἀναγνώστη γιά τό τί θά διαβάσει.

Ὁ πρόλογος εἶναι ἀφιερωμένος κυρίως στόν Ντιράκ, αὐτόν τόν ἰδιαίτερο χαρακτῆρα, καί τό μοναδικό του δάκρυ. Τό πρῶτο κεφάλαιο ἀφορᾷ τίς ἀπαρχές τῆς φυσικῆς φιλοσοφίας. Ξεκινᾷ ἀπό τούς ἀρχαίους Ἕλληνες, τότε πού μέ τή φύση ἀσχολοῦνταν κατ' ἀποκλειστικότητα οἱ φιλόσοφοι, καί φτάνει μέχρι τό τέλος τοῦ 18ου αἰώνα, τότε πού ἀκόμα οἱ ἐπιστήμονες ἦσαν καί φιλόσοφοι. Ἴωνες φιλόσοφοι, Πλάτων, Ἀριστοτέλης, Πτολεμαῖος, Δημόκριτος, δίνουν τόν λόγο στόν Μπέηκον, τόν Κοπέρνικο καί τόν Κέπλερ, καί ἀπό τόν Γαλιλαῖο καί τόν Νεύτωνα, μέσῳ τοῦ Καρτέσιου, τοῦ Σπινόζα καί τοῦ Πασκάλ, φτάνουμε στόν Λαγκράνζ, τόν Χιούμ καί τόν Κάντ. Ἐδῶ ἡ διάκριση ἀνάμεσα στή φυσική, τήν κοσμολογία καί τή φιλοσοφία εἶναι ἀσαφής. Οἱ ἐπιστήμονες «συνομιλοῦν» μέ τούς φιλόσοφους. Πῶς ταιριάζουν οἱ ἰδέες μέ τίς πρῶτες ἀξιόλογες παρατηρήσεις;

Στό δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται ἡ φυσική καί ἡ φιλοσοφία σήμερα. Τό πῶς ὁ ἕνας κλάδος ἐπηρεάζει καί ἐπηρεάζεται ἀπό τόν ἄλλον ὁδηγεῖ στόν σχηματισμό διαφορετικῶν φιλοσοφικῶν ρευμάτων στή φυσική, τά ὁποῖα παρουσιἀζονται συνοπτικά ἀλλά μέ σαφήνεια. Παρουσιάζεται ἀκόμη τό πῶς ἡ φιλοσοφία ὁρίζει τά κριτήρια ἀξιολόγησης καί ἐπικύρωσης τῶν φυσικῶν θεωριῶν.

Τά κεφάλαια 3 καί 4 εἶναι πολύ περισσότερο τεχνικά παρά θεωρητικά. Ὁρίζονται οἱ φυσικοί νόμοι καί ἀναπτύσσονται οἱ μέθοδοι ἕρευνας καί ἀνακάλυψης τῶν φυσικῶν νόμων καί θεωριῶν. Έδῶ, στό τέταρτο κεφάλαιο, εἶναι ἕνα ἀπό τά πλέον ἐνδιαφέροντα (κατ΄ ἐμέ) μέρη τοῦ βιβλίου: οἱ συμμετρίες, ὁ ρόλος τῆς ὕπαρξής τους καί ἡ μεγάλη σημασία τοῦ σπασίματος κάποιων ἀπό αὐτές.

Τό πιό ἀπαιτητικό πέμπτο κεφάλαιο ἐξετάζει τή σχέση μεταξύ τῶν μαθηματικῶν καί τῆς φυσικῆς. Τά μαθηματικά εἶναι ἐπινόηση ἤ ἀνακάλυψη; Ἔχουν νόημα τά μαθηματικά χωρίς τῆ φυσική; Θά μποροῦσε νά ὑπάρξει φυσική δίχως τά μαθηματικά;

Στό ἕκτο κεφάλαιο ἐπανέρχεται ἡ φιλοσοφία. Εἶναι ἀναπόφευκτο. Οἱ σημερινές θεωρίες γιά τόν χῶρο καί τόν χρόνο δίνουν πολύ χῶρο γιά φιλοσοφικούς προβληματισμούς σχετικά μέ τή φύση τους, τή σημασία τους, τή σχέση ἤ τήν ἀπουσία σχέσης μέ τόν ἄνθρωπο.

Τό ἕβδομο κεφάλαιο εἶναι μιά πρόκληση πρός τή φιλοσοφία. Κβαντική φυσική. Δυϊσμός τῆς ὕλης, ἀβεβαιότητα καί αἰτιοκρατία, μέτρηση καί ἀποτελέσματα, ἐλεύθερη βούληση. Γοητευτική παρουσίαση!

Στό ὄγδοο καί τελευταῖο κεφάλαιο ὁ συγγραφέας μᾶς ταξιδεύει μακρυά καί πίσω. Κοσμολογία, ἡ ἀπαρχή τῶν πάντων. Ἤ μήπως ὄχι; Τό πρόβλημα τῆς κοσμολογίας εἶναι ὅτι τό ἀντικείμενο τῆς μελέτης της εἶναι τό ἴδιο τό σύμπαν. Δέν ἔχουμε ἄλλο γιά νά πειραματιστοῦμε, οὔτε σ' αὐτό μποροῦμε κάτι νά ἐπηρεάσουμε ὥστε νά δοῦμε τά ἀποτελέσματα. Ὁπότε οἱ ἐπιστήμονες προσπαθοῦν νά βροῦν θεωρίες πού ἑρμηνεύουν τίς παρατηρήσεις, καί στή συνέχεια τίς βελτιώνουν (ἤ τίς καταργοῦν) ἀνάλογα μέ τίς νεώτερες παρατηρήσεις. Ὑπάρχει ἀρχή; Μήπως ὑπῆρξαν πολλές; Θά ὑπάρξει τέλος; Πῶς θά ἔρθει;

Ἐν κατακλείδι, εἶναι ἕνα συνοπτικό βιβλίο, μέ πλῆθος πληροφοριῶν καί γνώσεων, ἄρα, ἀναπόφευκτα πυκνογραμμένο. Λόγῳ τοῦ περιεχομένου, εἶναι ἀπαιτητικό ἀνάγνωσμα. Ἐπιβάλλει ἀργό διάβασμα καί διαλείμματα γιά στοχασμό. Ὅμως ἀνταμοίβει τόν ὑπομονετικό ἀναγνώστη μέ τήν πολύ καλή χρήση τῆς γλώσσας, τό βάθος τῶν γνώσεων τοῦ συγγραφέα, τήν ὑποδειγματική σαφήνεια τῆς γραφῆς καί τή μεταδοτικότητά του ὡς δασκάλου. Ἀξίζει τόν χρόνο σας, τόν ὁποῖο ξεπληρώνει μέ γνώσεις, σκέψεις, προβληματισμούς.

Related stories

Στην οδό Αρμενοπούλου, ο Gaetano μας ταξιδεύει στην σιτσιλιάνικη επαρχία

Κείμενο: Δέσποινα Λαμπριανίδου / Φωτογραφίες: Μαρία Ευσταθιάδου Αρμενοπούλου 27,στην καρδιά...

Ο Εξώστης ρωτά, οι συγγραφείς απαντούν | Λάζαρος Αλεξάκης

    επιμέλεια στήλης: Φανή Χατζή Κάθε εβδομάδα ένας/μία συγγραφέας απαντά σε...

Μητροπολιτικό πάρκο Παύλου Μελά: Μία ανάπλαση που… άργησε πολύ

Ήταν Νοέμβριος του 2021, στη δεύτερη δύσκολη χρονιά της...

6+1 στάσεις στην εναλλακτική πλευρά της Μητροπόλεως

Φωτογραφίες: Nάντια Ζέζου Σε κάθε πόλη υπάρχουν εκείνοι οι δρόμοι...

Ανοίγει ξανά ένα από τα ιστορικά εστιατόρια της Θεσσαλονίκης

Ένα ιστορικό εστιατόριο του κέντρου της πόλης που έκλεισε...