Κείμενο: Έλλη Πελίτη
Στο λιμάνι, στην αποθήκη Α΄ στο Μουσείο Φωτογραφίας φιλοξενείται η έκθεση του φωτογραφικού έργου της σπουδαίας καλλιτέχνιδας Nelly ‘s, η ποία αποτελεί προσαρμογή της αναδρομικής έκθεσης που παρουσιάστηκε το 2023 στην Αθήνα από το Μουσείο Μπενάκη, με αφορμή τη συμπλήρωση 25 χρόνων από τον θάνατό της, με στόχο να επανασυστήσει τη δημιουργό στο σύγχρονο κοινό. Μέσα από το πλούσιο φωτογραφικό υλικό ξετυλίγεται ένας κόσμος ξεχασμένος, μία Ελλάδα αλλιώτικη, ξετυλίγεται ο κόσμος της Nellys.
Ποια ήταν όμως η Nellys;
Η Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη γεννήθηκε το 1899 στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας. Από μικρή είχε μια κλίση προς τη ζωγραφική, την οποία και επιδίωξε να ακολουθήσει μετά το τέλος των σχολικών της χρόνων στο εξωτερικό, και μάλιστα στη Δρέσδη το 1920. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η πόλη είχε εξελιχθεί σε κέντρο πολιτισμού και συνάντησης διάφορων καλλιτεχνικών ερεθισμάτων και έτσι η νεαρή Έλλη συναντήθηκε με τη τέχνη της φωτογραφίας. Τότε ανακάλυψε και τη διττή ικανότητα της φωτογραφίας: μπορούσε όχι μόνο να εξισορροπήσει την αγάπη της για τη ζωγραφική μέσω της φωτογραφίας, αλλά και να βιοποριστεί μέσω αυτής.
Έτσι, τα τρία χρόνια που ακολούθησαν βρήκαν τη Nellys να μαθητεύει δίπλα στον Hugo Erfurth, από τον οποίο διδάχθηκε την τεχνική της λήψης πορτραίτων και διάφορες τεχνικές εκτύπωσης, που τελειοποίησε στο πλευρό του Franz Fiedler, ο οποίος την έφερε σε επαφή και με την φωτογραφία χορού.
Μάλιστα, στο πλαίσιο της διδασκαλίας, η νεαρή φωτογράφος κλήθηκε να φωτογραφήσει τις χορεύτριες της σχολής της Mary Wigman, τόσο μέσα στο στούντιο, όσο και στην εξοχή, προτείνοντας να τις φωτογραφήσει και γυμνές. Οι κορυφαίες χορεύτριες δέχτηκαν και τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά, φανερώνοντας το ταλέντο της και αποτελούν μία προϊδέαση της μεγαλύτερης φωτογραφικής στιγμής της Nellys στην Ακρόπολη.
Δεύτερος σταθμός της καριέρας της είναι η Αθήνα του Μεσοπολέμου. Αρκούσε ένας μικρός χώρος στην Ερμού για να αρχίσει η καριέρα της να απογειώνεται. Απλοί, καθημερινοί άνθρωποι περνούσαν από το στούντιο να φωτογραφηθούν, αλλά και μέλη της βασιλικής οικογένειας, όπως ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄, άνθρωποι του θεάτρου, όπως η Κυβέλη, η Κατίνα Παξινού, ο Λάμπρος Κωνσταντάρας, τραγουδιστές, όπως η Σοφία Βέμπο, λογοτέχνες, όπως ο Κωστής Παλαμάς και η Άλκη Ζέη σε ηλικία μόλις ενός έτους, και άνθρωποι του πολιτικού χώρου, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πέρασαν από τον φωτογραφικό φακό της Nellys. Ακολούθησαν ποικίλες φωτογραφίσεις, με πιο σημαντική αυτή της Mona Paiva στην Ακρόπολη (Οκτώβριος 1925), οι γυμνές φωτογραφίες της οποίας κυκλοφόρησαν στις εφημερίδες Νέα Ημέρα και Ελεύθερον Βήμα, αναστατώνοντας τη συντηρητική αθηναϊκή κοινωνία και προκαλώντας την επιδοκιμασία πολλών.
Η φωτογράφιση όμως αυτή άνοιξε το δρόμο για μία από τις μεγαλύτερες φωτογραφικές στιγμές της Nellys, τη φωτογράφιση της Ρωσίδας χορεύτριας Elizabeta Nikolska το Νοέμβριο του 1930 στα γλυπτά του Παρθενώνα! Παράλληλα, λειτουργούσε με πάθος το φωτογραφείο της, φωτογράφησε την προσπάθεια αναβίωσης των Δελφικών Εορτών της Εύας Πάλμερ το 1927 και το 1930, και ταξίδεψε σε διάφορες πόλεις και νησιά της Ελλάδας για να αποθανατίσει το ελληνικό τοπίο και τους ανθρώπους του. Στα τέλη του 1930, η Nellys σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες Αλεξάνδρα και Δημήτρη Μωρέτη ανέλαβαν τον σχεδιασμό του ελληνικού περιπτέρου στη Διεθνή Έκθεση της Νέας Υόρκης, όπου η φωτογράφος πειραματίστηκε με τη τεχνική του κολλάζ και φιλοτέχνησε πέντε έργα, που κυκλοφόρησαν με τον τίτλο “Παραλληλισμοί”.
Το 1939 βρήκε τη Νέλλη με τον σύζυγό της Άγγελο Σεραϊδάρη στη Νέα Υόρκη, η οποία αποτελεί και τον τρίτο σταθμό της καριέρας της.
Η εξέλιξη των γεγονότων στην Ευρώπη και η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και ο φόβος της αναβίωσης των αιματηρών γεγονότων της σφαγής του Αϊδινίου, οδήγησαν το ζεύγος να παρατείνει την παραμονή του στις Η.Π.Α.. Τα πρώτα χρόνια στην Αμερική ήταν δύσκολα και τα έσοδα των πωλήσεων λιγοστά, όμως με τη βοήθεια της ελληνικής παροικίας το ζευγάρι και πάλι ορθοπόδησε. Η Νέλλη τα χρόνια εκείνα ασχολήθηκε με τη φωτογράφιση θρησκευτικών τελετών, εκδηλώσεων, του κόσμου της Νέας Υόρκης αλλά και των βιτρινών της, και μετά το 1955 συνεργάστηκε με πρακτορεία μοντέλων.
Παρόλα αυτά, η μειωμένη πελατειακή δραστηριότητα του στούντιο της, έστρεψε τη Νέλλη ξανά στη ζωγραφική. Πάνω σε λευκές πορσελάνες ζωγράφησε σχέδια εμπνευσμένα από τα κεραμικά της Κιουτάχειας, που διέθετε στις εκδηλώσεις της Greek War Relief Association, η οποία ιδρύθηκε αμέσως μετά την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μέσω από εράνους υποστήριζε την κατεχόμενη Ελλάδα. Το ταλέντο της ήταν τέτοιο, που ξαφνικά μία μέρα του 1949 ο Αριστοτέλης Ωνάσης της ζήτησε να αναλάβει την εσωτερική διακόσμηση του πλοίου “Olympic Torch” με φωτογραφίες και πορσελάνες εμπνευσμένες από την πατρίδα.
Το 1966, η φωτογράφος έκλεισε σε ξύλινα κιβώτια μία ζωή 27 χρόνων στην Αμερική, επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα, έκλεισε το φωτογραφείο της και αποσύρθηκε στο πατρικό της στη Νέα Σμύρνη. Μέχρι τον Νοέμβριο του 1975 κανείς δεν την αναζήτησε. Στις 25 Νοεμβρίου του 1975 όμως μία μικρή αγγελία στην Καθημερινή έψαχνε τα ίχνη της καλλιτέχνιδας. Ξαφνικά η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης γνώρισε τη σπουδαία φωτογράφο μέσα από πλήθος δημοσιευμάτων, αφιερωμάτων και ντοκιμαντέρ. Το 1987 η Υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη βράβευσε τη Νέλλη “για το πρωτοποριακό έργο της και την προσφορά της στην ελληνική φωτογραφία” και το 1995 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος την τίμησε με το παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος.
Η Νέλλη έφυγε από τη ζωή τον Αύγουστο του 1998.
Η σπουδαία αυτή φωτογράφος, σε μία εποχή συντηρητική και γεμάτη εμπόδια για τις γυναίκες, κατέγραψε μια πορεία ανοδική και φωτογράφησε ανθρώπους, μνημεία και τοπία, αποτυπώνοντας σε φωτογραφίες μια Ελλάδα που πλέον φαντάζει μακρινή, ήθη, έθιμα, ενδυμασίες, που τόσο έχουν αλλάξει και εξελιχθεί…
Η έκθεση είναι στο Μουσείο Φωτογραφίας και θα είναι εκεί για να την απολαύσετε ως τις 28 Απριλίου
