Guy Gavriel Kay «Κάποτε ἕνα φῶς». Μετάφραση Ἀντωνία Κωνστάντιου. Ἐκδόσεις Anubis 2022.
464 σελίδες στό γνωστό οἰκολογικό μέτριας ὑφῆς χαρτί, μέ πολύ καλή μετάφραση, ἐπιμέλεια καί ἐκτύπωση, ἐξαιρετικό δέσιμο καί ἕνα ὄμορφο ἐξώφυλλο, τό ὁποῖο παραπέμπει στό «Τά παιδιά τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς Γῆς», τοῦ ὁποίου προηγεῖται χρονολογικά.
Εἶναι ἕνα βιβλίο πρωτίστως γιά τούς ἀνθρώπους. Ὁ χρόνος καί ὁ τόπος, ὅπου τους τοποθετεῖ ὁ συγγραφέας, εἶναι ἁπλῶς τό κάτι παραπάνω, πού αὐξάνει τήν ἀπόλαυση τῆς ἀνάγνωσης. Ἡ πλοκή ἔχει τούς πρωταγωνιστές της, ἀλλά εἶναι χτισμένη πάνω σέ πολλούς, φαινομενικά ἀσήμαντους χαρακτῆρες. Ἐπειδή τελικά ὅλοι εἶναι πρωταγωνιστές στίς προσωπικές τους ἱστορίες καί ὅλοι δέν εἶναι παρά ἀσήμαντες παρουσίες μετά ἀπό λίγους μόνον αἰῶνες. Κι αὐτό φαίνεται ἐναργέστατα σ'αὐτό τό βιβλίο, σέ συνδυασμό μέ τή συνέχειά του, «Τά παιδιά τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς Γῆς», ὅπου κανείς ἀπό τούς ἐδῶ ἥρωες δέν ἐμφανίζεται ἐκεῖ.
Ἐμπνευσμένος ἀπό τή διαμάχη μεταξύ ἱστορικῶν προσώπων (Federico da Montefeltro καί Sigismondo Malatesta), ὁ Κέυ ἀφηγεῖται τίς συγκρούσεις –τόσο στρατιωτικές, ὅσο καί προσωπικές- τῶν Φόλκο Τσίνο καί Τεομπάλντο Μοντικόλα. Καί οἱ δύο εἶναι ἀρχηγοί μικρῶν πόλεων-κρατῶν. Εἶναι ὅμως καί ἀρχηγοί δύο ἰσχυρῶν μισθοφορικῶν στρατῶν. Ἀφηγητής τοῦ μεγαλύτερου μέρους εἶναι ὁ Ντάνιο, μοναχογιός ἑνός ταπεινοῦ ράφτη, ὁ ὁποῖος ὅμως κατάφερε νά σπουδάσει κοντά σέ ἕναν ἀξιοσέβαστο ἀπό ὅλους δάσκαλο. Μέ ἐφόδιο τή μόρφωσή του καί τήν καταγωγή ἀπό τή σπουδαιότερη πόλη τῆς περιοχῆς, θά βρεθεῖ σέ καίριες θέσεις. Καί κάθε φορά, μέ μιά τυχαία ἐπιλογή, θά κάνει (ἤ δέν θά κάνει) κάτι, ὁ ἀντίκτυπος τοῦ ὁποίου θά προκαλέσει ραγδαία ἀλλαγή στόν ροῦ τῆς ἱστορίας. Κάτι ἀντίστοιχο ἀποτελεῖ μία ἡρωίδα τοῦ βιβλίου, ἡ Ἄντρια. Θά ἀμφισβητήσει τό μέλλον πού σχεδιάζουν γι' αὐτήν οἱ γονεῖς της, θά διαλέξει τόν δικό της, σκληρό καί ἐπικίνδυνο δρόμο, θά δεχτεῖ τίς συνέπειες. Ἀναμενόμενο νά συναντηθοῦν αὐτοί οἱ ἥρωες. Καί νά ἐπηρεάσουν ὁ ἕνας τήν ἄλλη καί τοὔμπαλιν.
Ἡ ἱστορία ξεκινᾷ μέ τή δολοφονία τοῦ πανίσχυρου ἀρχηγοῦ μιᾶς πόλης, ὁ ὁποῖος ἦταν γνωστός γιά τούς βιασμούς καί τίς δολοφονίες κυρίως παιδιῶν. Κι ἀφοῦ διατρέχουμε, συνήθως ἐν μέσω κινδύνων καί μαχῶν, ὅλη τήν περιοχή, καταλήγουμε ἐκεῖ πού ἀρχίζει τό «Τά παιδιά τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς Γῆς», στήν πτώση τοῦ Σαράντιου καί τήν ὀργάνωση μιᾶς ἀποστολῆς πρός τήν κατακτημένη Πόλη τῶν πόλεων.
Ὁ συγγραφέας ἐφαρμόζει τή συχνή έναλλαγή τῶν ἀφηγητῶν. Ὅταν ἀφηγεῖται ὁ Ντάνιο, εἶναι σαφές. Ὅταν ἀφηγεῖται κάποιος ἄλλος, χρειάζεται λίγος χρόνος γιά να καταλάβουμε ποιός εἶναι. Κι ενῷ αὐτό στήν ἀρχή μπορεῖ νά προκαλεῖ σύγχυση, στή συνέχεια ἡ ταυτοποίηση τοῦ ἀφηγητῆ γίνεται πιό εὔκολα.
Στό βιβλίο αὐτό οἱ δύο βασικοί γυναικεῖοι χαρακτῆρες, πέρα ἀπό ἐντυπωσιακοί, ἔχουν ἐνεργό ρόλο στήν ἐξέλιξη τῆς πλοκῆς, διακρίνονται ἀπό τό ἰσχυρό τοῦ χαρακτήρα τους, ἰσχυρή θέληση, ἄρνηση νά ἀκολουθήσουν τά γυναικεῖα πρότυπα τῆς ἐποχῆς, ἀλλά καί ἀπό ἰδιαίτερη εὐαισθησία.
Ἄλλο ἕνα σπουδαῖο βιβλίο ἀπό τόν Κέυ, ὁ ὁποῖος δικαιώνει τόν τίτλο τοῦ ἄξιου διαδόχου τοῦ Τόλκιν.
