Δημήτρης Παπαϊωάννου

Μετά από δέκα χρόνια απουσίας και πάλι στη σκηνή. Γιατί τώρα;
Γιατί τώρα χρειάζεται όλοι μας να επιστρέψουμε στα βασικά. Αναρωτήθηκα τι θα κάνω τώρα που τα μεγάλα πειράματα που επιχειρώ τα τελευταία χρόνια, όλο και δυσκολότερα θα βρίσκουν χρηματοδότες; Ποιά είναι η δική μου άσκηση σ’ αυτή την κρίσιμη εποχή; Nα μπορέσει κάνεις να φτιάξει ποίηση με τα ελάχιστα: αυτό αποφάσισα να ξαναγίνει το στοίχημα μου. Ένα από τα λίγα πράγματα που έχει κάνεις είναι ο εαυτός του. Κι έτσι βρέθηκα πάλι επάνω στη σκηνή. Ένα είδος οικονομίας είναι. Ούτε να με πληρώσω χρειάζεται, ούτε να μου εξηγήσω τι θέλω, ούτε να με ψήσω. Μόνος μου έκανα και τα σκηνικά και τα κοστούμια και τους φωτισμούς, όπως ακριβώς στη αρχή, πριν η τύχη μου χαρίσει την επιτυχία και τα μέσα να εκφραστώ τόσο άνετα.

Ποιό είναι το κινούν αίτιον, η πρώτη ύλη της σύλληψης μιας ιδέας στη σκηνή;
Αναρωτιέμαι. Στην προσωπικότητα του καλλιτέχνη κάτι επείγει, αν και αδιαμόρφωτο ακόμα, να διατυπωθεί. Τουλάχιστον έτσι το καταλαβαίνω εγώ. Μερικές φορές και από υπαρξιακή πλήξη, από έντονη ανάγκη νοηματοδότησης των ημερών. Έτσι ξεκινά να εργάζεται και στην διαδικασία της έρευνας μορφοποιούνται ιδέες. Αν είναι σε εγρήγορση τις αναγνωρίζει, τις καβαλά και καλπάζει. Εκ του αποτελέσματος κρίνει κάνεις τι ήταν αυτό που επείγονταν να εκφραστεί και πίεζε.

Αφότου πρωτοβαδίσει ο άνθρωπος, τα βήματά του αυτοματοποιούνται και αποκτούν έναν μονότονο ρυθμό. Μας δείχνετε πως το σώμα και ιδιαίτερα η κίνηση των ποδιών είναι πολύ πιο ευέλικτα απ’ όσο φανταζόμαστε. Ισχύει σε ένα γενικότερο επίπεδο αυτό;
Δεν βρίσκω τον ρυθμό και την επαναληπτικότητα μονοτονία. Η έλλειψη νοήματος κάνει μονότονα τα πράγματα ακόμη κι όταν αυτά μοιάζουν ποικίλα. Δεν θα έλεγα ότι μέσα από την δουλειά μου φανερώνεται η ευελιξία των ποδιών – ελπίζω η φαντασία να παρουσιάζεται ευλύγιστη στα έργα μου. Αλλά ναι, όπως το έχω καταλάβει στην ως το σήμερα ζωή μου, πολύ λίγο φανταζόμαστε συνήθως από αυτό που μπορεί το σώμα και το μυαλό μας να κάνει, και έχω πιάσει πολλές φορές κι εγώ τον εαυτό μου , σαν τους αστούs στον Eξολοθρευτή Άγγελο του Buñuel να μην μπορώ να βγω από το δωμάτιο, ενώ απλώς πρέπει να κάνω ένα βήμα.

Τι είναι το σώμα που χορεύει; Ένα αισθητικό-ηθικό «κάτι»;
Να ξεκαθαρίσουμε πριν από όλα ότι ο χορός έχει νόημα ως συμμετοχικός. Όπως δηλαδή στα πανηγύρια, ή στα rave parties. Ένα σώμα που χορεύει γιορτάζει τη ζωή. Μεταμορφώνεται στην ίδια τη γιορτή της ζωής. Αν σκεφτείτε ότι ο άνθρωπος υιοθέτησε την όρθια στάση και ότι η κίνηση είναι πάντα μια αναμέτρηση με την βαρύτητα, καταλαβαίνετε τι διακυβεύεται τη στιγμή που ένα ανθρώπινο σώμα χορεύει. Στη δουλειά τη δική μας – στο μη συμμετοχικό θέαμα – στο θέατρο, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά και κατά κάποιο τρόπο ευνουχισμένα από αυτήν την πρωταρχική χαρά της κίνησης. Εδώ ένα σώμα που χορεύει είναι φορέας αισθητικών – και άρα ηθικών – ιδεών.

Αισθάνεστε μόνος καλλιτεχνικά;
Εύκολα θα απαντήσω ναι, γιατί είμαι και παραπονιάρης. Δεν είναι μεγάλη η παρέα αυτών που εγώ θεωρώ συναδέλφων– ίσως εσφαλμένα –. Και στην χώρα αυτή δε συνηθίζουμε την δημιουργική ανταλλαγή ιδεών. Τουλάχιστον στον χώρο μου και κυρίως στη γενιά μου. Παρατηρώντας, εξ αποστάσεως νεότερες γενιές, μοιάζει οι συνάδελφοι να οργανώνουν παρέες, παράδειγμα η Ομάδα Μαβίλη που εξέφρασε την δυναμική της, μεταξύ άλλων, και με την κατάληψη και δημιουργική χρήση του Εμπρός. Επίσης, για να συνεχίσω την γκρίνια, αισθάνομαι ότι με τον Τύπο μοιάζει χαμένη η υπόθεση πια. Ο τρόπος ανάγνωσης της εργασίας μου και ο τόνος που επικοινωνούνται οι ιδέες σε σχέση με τις παραστάσεις που κάνω, εξαντλείται στην επιφάνεια, στο αυτονόητο και μερικές φορές στην σκανδαλιστική μικρότητα. Λίγοι οι αξιόλογοι συνομιλητές που με επιχειρήματα χειροκροτούν, ή εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους. Ο κόσμος τώρα, που με αποδοχή,περιέργεια και κάποιες φορές με αγάπη με παρακολουθεί, δεν έχω ιδέα σε πιο βαθμό επικοινωνεί με την δουλειά μου και πόσο την έχει ανάγκη. Αλλά στη σχέση αυτή, αυτοί είναι οι όροι: οι όροι της μοναξιάς. Με εξαίρεση τα λεπτά που διαρκεί το χειροκρότημα και λειτουργεί αμοιβαία σαν φευγαλέα γέφυρα που φαντασιώνεται κάνεις πως περπατιέται.

Υπερμεγέθεις Barbie και σκυλιά που δαγκώνουν. Εφιάλτης, σύμβολα, ή παιδικές αναμνήσεις;
Παιχνίδια φαντασίας θα έλεγα. Οπτικοποιήσεις ιδεών. Ξέρετε μεγάλωσα με τα cartoons του Disney και του Τex Avery. Όλα αυτά στο σύμπαν εκείνο είναι αυτονόητα. Έτσι και στο δικό μου μυαλό.Οι παιδικοί γρίφοι και φόβοι είναι πάντα καύσιμο φαντασίας, απ’ όσο νιώθω. Όταν κάνεις θέατρο χωρίς λόγια οι εικόνες γίνονται το κείμενο σου.

Μιας και μιλάμε για την απεριόριστη ελευθερία έκφρασης, θα μπαίνατε ποτέ στον πειρασμό να δουλέψετε στη σκηνή με μη-χορευτές, ή με άτομα με κινητικές δυσλειτουργίες;
Με ρωτάτε γιατί προφανώς δεν γνωρίζετε ότι τις περισσότερες φορές, αν όχι πάντα, στις παραστάσεις μου βλέπετε ένα σεβαστό αριθμό μη ειδικευμένων ερμηνευτών που εκπαιδεύω εγώ. Με μεγάλο ενδιαφέρον θα δούλευα με άτομα με κινητικές ή άλλες δυσκολίες. Όταν η καλλιτεχνική ιδέα το απαιτήσει θα το κάνω χωρίς κανέναν δισταγμό. Πάντα στην άκρη του μυαλού μου υπάρχει βέβαια ο κίνδυνος του freak show και η αντίληψη ότι επάνω στη σκηνή πρέπει να εκτίθενται άτομα που γουστάρουν να εκτεθούν.

Πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια: αξίες που επαναδιεκδικούν τα πρωτεία στην ελληνική κοινωνία. Παθογένεια, φόβος, ανάγκη;
Ανατριχιάζω. Κάθε φορά που ένα τεράστιο ποσοστό μιας κοινωνίας αισθάνεται αποκλεισμένο από τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, κάθε φορά που μια νέα μεσαία τάξη γεννιέται και μετά χάνει τα προνόμιά της, η κοινωνία επιστρέφει σε ετεροπροσδιορισμό και σε παρωχημένες ιδέες ενότητας. Συνωμοσιολογία παντού. Όλοι μας επιβουλεύονται. Ψάχνουμε απεγνωσμένα τα κοινά μας στοιχεία για να μπορούμε άνετα να στραφούμε εναντίον οποιουδήποτε δεν μας μοιάζει.

Ρατσισμός, μετανάστες, λαθραίοι άνθρωποι και άλλες δηλητηριασμένες λέξεις. Σας ανησυχεί η εξέλιξη των φασιστικών αντιδράσεων στη χώρα μας;
Δεν έχω καταφέρει να συμφιλιωθώ με οποιαδήποτε έκφραση βίας. Κατανοώ την αυθύπαρκτη βιαιότητα των ανθρώπων και της φύσης και θεωρώ πολιτισμό ακριβώς αυτό: την χαλιναγώγηση και δημιουργική εκτροπή της ανθρώπινης βίας εκ των έσω (δηλαδή προσωπικής ηθικής θέμα).
Άρα ανησυχώ, ναι. Και φοβάμαι. Και δεν καταλαβαίνω. Nιώθω ότι πολλά που θεωρήσαμε επιτέλους δεδομένα ακόμα παίζονται εδώ. Είναι σαν να εργάζεσαι στον υπολογιστή και να σου κόβεται το ίντερνετ. Εκ φύσεως και θέσεως, αισθάνομαι πιθανό θύμα της αυξανόμενης φασιστικής βίας στην χώρα που με γέννησε, κατοικώ, αγαπώ και τιμώ όσο καλύτερα μπορώ. Οξύμωρο;

Η Κόλαση, λένε, είναι ένα δωμάτιο με τις ψυχές να κάθονται πλάτη με πλάτη. Αποξένωση και απομάκρυνση. Is Hell indeed on Earth?
Σας παραπέμπω σ’ ένα από τα αγαπημένα comic που σχεδίασα στα νιάτα μου. Λέγεται «Πρόσωπον προς πρόσωπον» Εκεί λέει, πως κόλαση είναι ότι δεμένοι πλάτη -πλάτη, οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντικρίσουν το πρόσωπο ο ένας του άλλου. Ένα κρανίο μιλάει, και σαν ανταποκριτής από εκεί μας μαρτυράει ότι, όταν οι ζωντανοί προσεύχονται, τα δεσμά χαλαρώνουν και ο ένας για λίγο μπορεί να δει τον άλλον. Κι αυτό είναι παρηγοριά.

Ευχαριστούμε πολύ!