«Γεια! Τι γίνεσαι;» Η Λόλα σταμάτησε μπρος στο κρεβάτι μου. «Συνέθλιψες και το άλλο πόδι σου». «Ναι». «Επί τούτου». «Ναι». «Γιατί;» «Επειδή…» Δεν ήξερα πώς να της το εξηγήσω. Φαινόταν προφανές. Αφού είχε δει το πρωτότυπο μοντέλο. «Θέλεις να πεθάνεις;» «Όχι!» «Μισείς τον εαυτό σου;» «Όχι. Βασικά…» Το συλλογίστηκα. Υπήρχαν μέλη για τα οποία δεν είχα και την καλύτερη γνώμη. Αλλά δεν τα μισούσα. Απλά πίστευα πως σήκωναν βελτίωση. «Όχι». «Σου αρέσει ο πόνος;» «Τι; Όχι βέβαια». «Τότε δεν βγάζει νόημα το όλο πράγμα». «Όταν κάποιος κάνει μια διορθωτική επέμβαση με λέιζερ για τη μυωπία του, κανείς δεν έχει την εντύπωση ότι προσπαθεί να βλάψει τον εαυτό του. Απλά ανέχονται τον βραχυπρόθεσμο πόνο για να βελτιώσουν το σώμα τους. Εσύ κάνεις φυσιοθεραπεία. Κάνεις τους ανθρώπους να ιδροκοπούν και να ζορίζονται και να κάνουν οδυνηρές ασκήσεις. Έχεις –έχεις τρυπημένα αυτιά. Δηλαδή τρύπησες τους λοβούς των αυτιών σου επειδή μισείς τον εαυτό σου; Το πας γι’ αυτοκτονία λάου-λάου; Ο πόνος δεν είναι ο στόχος. Ο πόνος είναι μια παρενέργεια του ανθρώπινου σώματος, που είναι ελαττωματικό ώστε ο μόνος τρόπος να επιφέρεις ουσιαστικές βελτιώσεις είναι να αφαιρέσεις ό,τι υπάρχει και ν’ αρχίσεις από την αρχή. Ήθελα απλά μια αναβάθμιση. Δεν δα είναι και τόσο αλλόκοτο. Τόσος κόσμος που πάει στα γυμναστήρια το ίδιο πράγμα θέλει. Η μόνη διαφορά είναι ότι εγώ έχω πρόσβαση σε καλύτερη τεχνολογικά μέσα». Συνειδητοποίησα ότι το είχα παρατραβήξει. Η Λόλα άρχισε να κινείται. «Περίμενε», είπα. «Άφησέ με να το διατυπώσω λίγο διαφορετικά». Μα εκείνη έγερνε προς το μέρος μου. Πριν καταλάβω τι συνέβαινε, με φίλησε.
Ο Τσάρλι Νιούμαν (για την ακρίβεια το επίθετο είναι «Νόιμαν» στο πρωτότυπο, ωστόσο αγγλοποιήθηκε από τον έλληνα μεταφραστή) είναι ένας ιδιοφυής μηχανολόγος που εργάζεται στα ερευνητικά εργαστήρια μίας μεγάλης εταιρίας με την επωνυμία «Καλύτερο Μέλλον». Είναι ένα κοινωνικά αυτιστικό άτομο που θεωρεί τις κοινωνικές συμβάσεις και τις διαπροσωπικές σχέσεις περίπλοκες και αδιέξοδες, γι’ αυτό τον λόγο έχει καταλήξει να αποκλείει κάθε άλλο πρόσωπο από τη ζωή του με γνώμονα τη λογική. Δεν έχει παρέες ούτε φίλους κι έχουν περάσει δέκα χρόνια από την τελευταία φορά που φίλησε γυναίκα. Ώσπου κάποια μέρα χάνει το κινητό του. Και τότε αρχίζουν όλα. Στη μανιώδη αναζήτηση του κινητού του –που δεν είναι απλώς μία φορητή τηλεφωνική συσκευή, όλοι ξέρουμε πως είναι πλέον τα πάντα– χάνει το πόδι του μέσα στον εργασιακό του χώρο. Αμέσως συνειδητοποιεί πως αυτό που για τους άλλους θα ήταν ένα τραγικό εργατικό ατύχημα, για τον ίδιο είναι μία μοναδική ευκαιρία για εξέλιξη και αυτοβελτίωση. Για αναβάθμιση.
Με τον «Άνθρωπο–μηχανή», το τέταρτο κατά σειρά βιβλίο του –που είναι και το πρώτο που μεταφράζεται και κυκλοφορεί στην Ελλάδα– ο συγγραφέας Μαξ Μπάρυ ασκεί για ακόμη μία φορά καυστική κριτική στη δράση και τη λειτουργία των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών με τις πολλαπλές και ετερογενείς δραστηριότητες, καθώς τις σκιαγραφεί ως θεοκρατικούς μηχανισμούς με κλειστή ιεραρχία και σκοτεινά απώτερα κίνητρα. Βρίσκει μάλιστα την ευκαιρία να μιλήσει ακόμη και για τις μεγάλες ασφαλιστικές εταιρίες και για τον τρόπο με τον οποίο αυτές αποτιμούν την αξία του ανθρώπου: ότι δηλαδή η απώλεια ενός μέλους του ανθρώπινου σώματος κοστίζει περισσότερο από την απώλεια της ανθρώπινης ζωής. Ίσως να μην έχει και τόσο μεγάλη σημασία εάν το συγκεκριμένο βιβλίο εμφανίστηκε στην πρώτη, ανεπεξέργαστη μορφή του ως διαδικτυακό μυθιστόρημα δημοσιευόμενο σε συνέχειες, όπου ο συγγραφέας είχε την δυνατότητα να συνομιλεί και να συμβουλεύεται τους διαδικτυακούς τους «φίλους» για την εξέλιξη της πλοκής, ακόμη και για τη μακέτα που θα έπρεπε να είχε το εξώφυλλο της έντυπης έκδοσής του. Ίσως τελικά να μην έχει και τόσο μεγάλη σημασία εάν είναι αλήθεια κατά πόσον ο πολύς Ντάρεν Αρονόφσκι σκοπεύει πράγματι να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το βιβλίο αυτό, εφόσον η εταιρία του έχει αγοράσει τα κινηματογραφικά δικαιώματα ήδη από το 2010. Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι ότι μέσα από μία ιστορία τρόμου, επιστημονικής φαντασίας και πάνω απ’ όλα μια ιστορία αγάπης, ο Μαξ Μπάρυ αφηγείται με ευθύ πολιτικό σαρκασμό και κοινωνική ειρωνεία την πλήρη κι ολοκληρωτική εξάρτησή μας από την τεχνολογία. Και για να το αντιληφθεί κανείς αυτό δεν χρειάζεται να διαθέτει smartphone ή tablet pc. Αρκούν απλά και μόνο γυαλιά οράσεως…
Ο ήρωας του Μαξ Μπάρυ μπορεί μεν να ανήκει στη μεγάλη κληρονομιά της λογοτεχνίας του ρομαντισμού όπως αυτή ξεκίνησε με τον Βίκτωρα Φρανκεστάιν της Μαίρης Σέλλεϋ, μετεξελίχθηκε όμως με ιστορίες όπως ο «Άνθρωπος που στοίχισε πολλά», ο «Robocop» και ο «Iron Man». Με σαφείς αναφορές στο «Blade Runner» αλλά και το εν πολλοίς άγνωστο «Exegesis» του Φίλιπ Ντικ, ο «Άνθρωπος–μηχανή» είναι όλα αυτά και τίποτα μαζί· είναι ένας επιστήμονας που ενεργεί με εντελώς εγωιστικά κίνητρα, δίχως καμία διάθεση να προσφέρει ή να μοιραστεί με τους άλλους τα αποτελέσματα των εργαστηριακών ερευνών του. Δεν είναι θύμα κρυφών πειραμάτων που αποσκοπούν στην πρόοδο της ανθρωπότητας, καθώς ούτε μια στιγμή δε λειτουργεί ως νέος Προμηθέας. Ακρωτηριάζεται κάθε τόσο εσκεμμένα, με σκοπό μονάχα ο ίδιος να βελτιωθεί: να αποκτήσει Καλύτερα Πόδια, Καλύτερα Χέρια, Καλύτερο Δέρμα, Καλύτερα Μάτια. Μονάχα που ούτε μια στιγμή δεν παύει να είναι υπάλληλος κι έτσι καταλήγει βιομηχανικό πρωτότυπο και πνευματική ιδιοκτησία της «Καλύτερο Μέλλον».
Και είναι αυτή η αναζήτηση του καλύτερου μέλλοντος που θα νοηματοδοτήσει ξανά ακόμη και το ίδιο του το όνομα: ένας Νέος Άνθρωπος.
Μαξ Μπάρυ
Ο άνθρωπος – μηχανή
μτφ. Αύγουστος Κορτώ
Εκδόσεις «Καστανιώτη», Αθήνα 2012
σελ. 313
