Ρέι Μπράντμπερι (1920-2012)
Οι ακαμάτηδες του μεσονυχτίου ολόκληρης της Ευρώπης αναρίγησαν στον πέτρινο ύπνο τους και ξύπνησαν. Όλα, δηλαδή όλα τα πανάρχαια θηρία, όλες οι παλιές ιστορίες, όλοι οι εφιάλτες, όλοι οι ξεχασμένοι δαίμονες και όλες οι μάγισσες που είχαν αφεθεί στην τύχη τους, άρχισαν να ζωντανεύουν και να ακολουθούν σαν υπνωτισμένα το κάλεσμα. Μέσα σε στροβίλους σκόνης, πέρασαν ξυστά από τους δρόμους και τα μονοπάτια, πέταξαν αθόρυβα στους ουρανούς, περνώντας μέσα από τα τρεμάμενα κλαδιά των δένδρων, καβάλησαν ρυάκια, γλίστρησαν πάνω από τα ποτάμια, διαπέρασαν τα σύννεφα, και έρχονταν, έρχονταν, έρχονταν. Όλα, δηλαδή τα νεκρά είδωλα, τα αγάλματα και οι ημίθεοι της Ευρώπης που έστεκαν παγωμένα σαν το χιόνι εδώ και κει, παρατημένα σαν τα χαλάσματα, πετάρισαν τα μάτια τους, και είτε πήραν τους δρόμους σαν σαλαμάνδρες είτε πέταξαν στους ουρανούς σαν νυχτερίδες είτε έτρεχαν σαν αγριόσκυλα μέσα στους θάμνους. Πετούσαν, έτρεχαν, σέρνονταν.
Τούτο που ζεις μαζί με όλους τούς άλλους αυτή την περίοδο είναι ένα παρατεταμένο Χάλουγουίν –μια Παραμονή των Αγίων Πάντων, μια Νύχτα των Νεκρών γεμάτη μούμιες, γκαργκόιλ, σκελετούς, πιθηκανθρώπους, μάγισσες, φαντάσματα, δρεπανηφόρους θανάτους να περιφέρονται στους δρόμους. Δήλωσες κι εσύ απερίφραστα «τη φρίκη… τη φρίκη…» που σε κυρίευσε με τα πρόσφατα φαινόμενα ωμής πολιτικής βίας –ασφαλώς απ’ όπου κι εάν προέρχεται και που είναι πάντοτε φασιστική–, διατράνωσες την αντίθεσή σου σε δημόσιες εκδηλώσεις, συγκεντρώσεις, πορείες, με μηνύματα, ποστ και άρθρα, τηλεφωνήματα και συζητήσεις με φίλους και γνωστούς, με την έκφραση της ειλικρινούς σου αγωνίας για το μέλλον του τόπου. Μίλησες κι εσύ σε όλους τούς τόνους για «κτήνη», «παρανοϊκούς», «παράφρονες», «δολοφόνους», «υπανθρώπους». Πήρες κι εσύ μέρος σε τούτη τη Μεγάλη Λιτανεία, σ’ αυτό τον μεγάλο εξορκισμό του απόλυτου Κακού (με αυτό δεν συνταυτίζουν το ναζισμό τόσοι και τόσοι διανοητές εδώ και χρόνια;) και στη συνέχεια δεν παρέλειψες να προβείς σε μια δημόσια και ειλικρινέστατη ομολογία πίστεως στις αρχές του δυτικού πολιτισμού, του ευρωπαϊσμού, του διαφωτισμού και του ορθού Λόγου. Όπως πάντοτε. Άλλωστε, το έχεις πια καταλάβει, σημασία δεν έχουν η πίστη και η αφοσίωση καθαυτές –αυτές έχουν πια ξεπεραστεί προ πολλού– αλλά προπαντός η μαχητική προάσπιση μιας μεγάλης και σπουδαίας αξίας, ενός ιδεώδους: της προόδου και της εξέλιξης. Σημασία έχει να διακρίνεσαι με σαφήνεια από τις δυνάμεις του Κακού, του Σκότους και της Δεισιδαιμονίας, δηλαδή από τους φασίστες όλου του φάσματος και όλων των αποχρώσεων – και ασφαλώς φασίστας είναι κατά βάση όποιος διαφωνεί μαζί σου. Το ξέρεις βαθιά μέσα σου –κι ας μην το παραδέχεσαι ανοιχτά– πως εσύ ανήκεις στους εκλεκτούς και τους φωτισμένους (σ’ αυτό που ονομάζουμε ελίτ), πως οι δικές σου απόψεις και αντιλήψεις είναι οι σωστές και πως όταν μιλάμε για ορθό Λόγο ουσιαστικά εννοούμε τον Λόγο που κυρίως εσύ και οι φίλοι σου εκφέρετε. Δηλώνεις προοδευτικός, ναι σύμφωνοι, και δημοκράτης, ουδεμία αντίρρηση. Είναι όμως αυτή η συνείδηση του εκλεκτού που σε κάνει όχι απλά να αισθάνεσαι περήφανος αλλά και μοναδικά δικαιωμένος για κάθε μικρή ή μεγάλη (πραγματική ή φανταστική) δίωξη έχεις υποστεί, για κάθε κριτική, για κάθε αρνητικό ή ύποπτο σχόλιο έχεις δεχτεί. Ξέρεις πως αργά ή γρήγορα όλοι οι άλλοι θ’ αναγκαστούν να σε ακούσουν και να διδαχθούν από σένα κι απ’ όσα έχεις να πεις. Μόνο που αγωνιάς για τον κρίσιμο χρόνο που κυλάει, για τις ευκαιρίες που χάνονται. Γιατί εσύ παρατηρείς γύρω σου, μελετάς, κατανοείς. Κι όμως, είναι φορές που απελπίζεσαι, να πάρει…
Το φεγγάρι βγήκε μέσα από τα σύννεφα και φώτισε τα γκαργκόιλ της Νοτρ Νταμ. «Καταλαβαίνεις τίποτα, Τομ;» «Φυσικά. Όλοι οι παλιοί θεοί, όλα τα παλιά όνειρα, όλοι οι αρχαίοι εφιάλτες και οι παλιές ιδέες που δεν είχαν τι να κάνουν, έπιασαν δουλειά. Τα καλέσαμε εδώ». «Και δω θα μείνουν για αιώνες, σωστά;» «Σωστά». Έσκυψαν και κοίταξαν κάτω στο κενό. Μια αγέλη από θηρία στα ανατολικά. Ένα πλήθος από αμαρτίες στα δυτικά. Ένας συρφετός από εφιάλτες στα νότια. Και ένα υπέροχο συνονθύλευμα από ακατονόμαστα ήθη και κακομαθημένες ακολασίες στο Βορρά. «Δε θα με πείραζε καθόλου να ζω εδώ», είπε ο Τομ, γεμάτος περηφάνια για το νυχτερινό τους επίτευγμα. Ο άνεμος ψιθύρισε απαλά στα ανοιχτά στόματα των θηρίων. Τα κοφτερά τους δόντια έτριξαν και σφύριξαν: «Σας ευχαριστούμε».
Ρέι Μπράντμπερι, Το Δένδρο των Αγίων Πάντων
Μτφρ. Ναούμ Θεοδοσιάδης
(εκδόσεις «Το Μαγικό Κουτί & Fata Morgana», Έδεσσα 2012)
