Κι αυτό με οδηγεί κατευθείαν στη Δημοκρατία, «στην ίση αγάπη, τη λατρεμένη Κοινοπολιτεία, που τρέφεται με τη λευτεριά και ζει». Στην πραγματικότητα, η Δημοκρατία δεν είναι η λατρεμένη Κοινοπολιτεία και ουδέποτε πρόκειται να γίνει. Είναι όμως λιγότερο μισητή από άλλες σύγχρονες μορφές διακυβέρνησης και μόνο ως προς τούτο αξίζει τη συμπαράστασή μας. Βασίζεται στην παραδοχή ότι το άτομο είναι σημαντικό και πως όλοι οι τύποι των ανθρώπων είναι απαραίτητοι για να δημιουργήσουν έναν πολιτισμό. Δεν διαχωρίζει τους πολίτες της σε εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους, όπως τείνει να κάνει ένα καθεστώς που στηρίζεται στην αποδοτικότητα. Οι άνθρωποι που εκτιμώ περισσότερο είναι εκείνοι που είναι ευαίσθητοι και θέλουν να δημιουργήσουν ή να ανακαλύψουν κάτι και δεν ερμηνεύουν τη ζωή με όρους ισχύος. Τέτοιοι άνθρωποι βρίσκουν περισσότερες ευκαιρίες σε μια δημοκρατία παρά οπουδήποτε αλλού. Δημιουργούν θρησκείες, μεγάλες ή μικρές, παράγουν λογοτεχνία και τέχνη, κάνουν αμερόληπτη επιστημονική έρευνα, ή μπορεί να είναι αυτό που αποκαλούμε «απλοί συνηθισμένοι άνθρωποι» — άνθρωποι που είναι δημιουργικοί στην προσωπική τους ζωή, που φέρ’ ειπείν μεγαλώνουν με αξιοπρέπεια τα παιδιά τους ή που βοηθούν και συμπαραστέκονται στους γείτονές τους. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να εκφραστούν. Δεν μπορούν να το κάνουν παρεκτός εάν η κοινωνία τούς παρέχει την ελευθερία να το κάνουν — και η κοινωνία που τους παρέχει την περισσότερη ελευθερία είναι η Δημοκρατία.
Η Δημοκρατία διαθέτει ακόμη ένα προτέρημα. Επιτρέπει την κριτική· και, όταν δεν υπάρχει δημόσια κριτική και έλεγχος, είναι βέβαιο ότι αποσιωπούνται τα σκάνδαλα που διαπράττονται. Γι’ αυτόν το λόγο κι εγώ πιστεύω στον Τύπο, παρ’ όλα τα ψέματα και τη χυδαιότητά του, γι’ αυτόν το λόγο πιστεύω στο Κοινοβούλιο. Συχνά χλευάζουν το Κοινοβούλιο, καταγγέλλοντάς το ότι δεν κάνει τίποτε άλλο από το να συζητά δίχως να κατορθώνει το παραμικρό στην ουσία. Εγώ πιστεύω σε αυτό ακριβώς επειδή δεν κάνει τίποτε άλλο από το να συζητάει. Εγώ πάλι πιστεύω στον βουλευτή που καταντάει ενοχλητικός. Τον επιπλήττουν, τον αποκαλούν δύστροπο και ιδιόρρυθμο ή του λένε πώς είναι κακώς πληροφορημένος, όμως εκείνος αποκαλύπτει καταχρήσεις που ειδάλλως δεν θα είχαν αποκαλυφθεί — και συχνά μία κατάχρηση διορθώνεται απλά και μόνο με την καταγγελία της. Άλλοτε επίσης, κάποιος καλοπροαίρετος δημόσιος λειτουργός αρχίζει να χάνει τα λογικά του στον αγώνα για την αποδοτικότητα κι αρχίζει να πιστεύει πως είναι ο Παντοδύναμος αυτοπροσώπως. Τέτοιου είδους δημόσιοι λειτουργοί συναντώνται συχνά στο Υπουργείο Εσωτερικών. Ε, λοιπόν, αργά ή γρήγορα θα αρχίσουν να γίνονται ερωτήσεις σχετικά με αυτούς στο Κοινοβούλιο και οι ίδιοι θα αρχίσουν να προσέχουν περισσότερο τη συμπεριφορά τους. Εάν και κατά πόσον το Κοινοβούλιο είναι ένα αντιπροσωπευτικό ή ένα αποδοτικό Σώμα, αυτό είναι σίγουρα κάτι το αμφισβητήσιμο, εγώ όμως το αξιολογώ θετικά επειδή ασκεί κριτική και συζητά, κι επειδή οι συζητήσεις του αποκτούν μεγάλη δημοσιότητα. Κατά συνέπεια, ας φωνάξουμε δύο ζήτω για τη Δημοκρατία: το ένα επειδή αποδέχεται την ποικιλομορφία και το άλλο επειδή επιτρέπει την κριτική. Αυτά τα δύο ζήτω είναι αρκετά· δεν υπάρχουν περιθώρια για τρίτο.
(μτφρ. Γιώργος Φωτιάδης)
Αυτά έγραφε —μεταξύ πολλών άλλων— ο Άγγλος συγγραφέας Ε.Μ. Φόρστερ στο άρθρο του με τίτλο «Αυτά που εγώ πιστεύω», που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1938, ενώ το 1951 δημοσιεύτηκε σε μία συλλογή κειμένων, άρθρων και ομιλιών με γενικό τίτλο Two Cheers for Democracy, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία και πολλές επανεκδόσεις. Και ίσως είναι μερικά από τα πράγματα που θα άξιζε να λάβει κανείς υπόψιν σχετικά με τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές: τη σημασία και το ρόλο του Κοινοβουλίου στη σύγχρονη ελληνική Δημοκρατία, το νομοθετικό αλλά και το ελεγκτικό έργο των βουλευτών υπό συνθήκες δημοσιότητας.
Ε.Μ. Φόρστερ
Δύο ζητωκραυγές για τη Δημοκρατία
(μτφρ. Νανά Ησαΐα,
εκδόσεις «Ερμείας», Αθήνα 1990)
