γράφει η Φανή Εμμανουήλ
Η μέρα της ανακοίνωσης των υποψήφιων για τα Όσκαρ καμιά φορά είναι πιο fun και από
την ίδια την τελετή. Το group chat είναι on fire, όσο προσπαθούμε να δούμε πόσα predictions πιάσαμε ενώ τα διάφορα media outlets προλαβαίνουν να ανεβάσουν τα αποτελέσματα πριν καν τα ανακοινώσουν οι παρουσιαστές.
Η φετινή χρονιά, η οποία κατά την γνώμη μου είναι η καλύτερη κινηματογραφική χρονιά του 21 ου αιώνα, είχε πολλά προσωπικά αγαπημένα, πολύωρες συζητήσεις, ιντερνετικούς
καυγάδες και πολλά, άπειρα memes. Σφραγίστηκε με τις φετινές υποψηφιότητες και λόγω
κάποιον συγκεκριμένων αποφάσεων σχετικά με μια pink ταινία, ξεκίνησε ένα discourse το
οποίο έχει πάρει έως και πολιτική προέκταση. Mπήκαν στην μέση κοινωνικά θέματα,
ανθρώπινα δικαιώματα, γίνεται λόγος περί υψηλής και χαμηλής κουλτούρας, τι είναι
ποιοτικό και τι εμπορικό και αν θα μπορούσε ποτέ το κοινό να δεχθεί το εμπορικό ως
ποιοτικό. Παράλληλα, έδωσε βήμα σε πολλούς ανθρώπους που παρόλο που δεν έχουν δει
την ταινία, έχουν αρνητική άποψη και να προσπαθούν να επιβληθούν σε αυτούς που την
είδαν. Ποιος θα μπορούσε να το περιμένει πως μια ταινία για την Barbie θα αποδεικνύονταν
τόσο controversial;
Ο κύριος λόγος της φετινής διαφωνίας λοιπόν είναι το snub που έφαγε η Greta Gerwig από
την κατηγορίας του Best Directing και η Margot Robbie από τo Best Actress. In a silly twist
of events that proves the point of the movie, ο Ryan Gosling πήρε υποψηφιότητα ως Best
Actor in a Supporting Role. Η ταινία πήρε και άλλες υποψηφιότητες με πιο σημαντική αυτή
της America Ferrera ως Best Actress in a Supporting Role, αλλά εφόσον δεν είναι relevant με το point μου, δεν θα τις αναφέρω εδώ. Επειδή ξαναλέω, δεν είναι relevant με το point μου και όχι επειδή δεν θεωρώ πως η υποψηφιότητά της δεν είναι σημαντικό επίτευγμα ή επειδή η Barbie είναι η επιτομή του white feminism που σημαίνει throwing other women under the bus. Ούτε επειδή η Margot ευθύνεται για το σβήσιμο της γενοκτονίας των Οσέιτζ από την Αμερικανική ιστορία. Ανατρέξτε στο Twitter για περισσότερες political και μη
ασυναρτησίες.
Το τι θεωρώ προβληματικό με αυτές τις υποψηφιότητες δεν είναι ότι δεν μου έφταναν αυτά
που πήρε η Barbie. Θεωρώ όμως ειρωνικό να μην πάρει υποψηφιότητα η δημιουργός μια
ταινίας που πραγματεύεται το ζήτημα της σχέσης της γυναίκας με την δημιουργό της. Ειδικά
όταν η Gerwig είναι η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτις που ξεπέρασε το milestone του ενός
δισεκατομμυρίου δολαρίων. Στα $1,446 δισεκατομμύρια στο παγκόσμιο box office συμπεριλαμβάνεται 459 εκατομμυρίων δολαρίων στη Βόρεια Αμερική και 572 εκατομμυρίων δολαρίων διεθνώς το οποίο έφτασε μόνο στην 17 η ημέρα της κυκλοφορίας της. Και εύλογα θα γυρίσει κάποιος να πει πως είχε καλό μάρκετινγκ, γι’ αυτό και πήρε και Χρυσή Σφαίρα στην νεοσύστατη κατηγορία cinematic and box office achievement. Και σε αυτόν τον υποθετικό αντίλογο θα απαντήσω, did you even watch the movie?
Δεν πιστεύω πως η Greta πρέπει να πάρει υποψηφιότητα επειδή η ταινία τα πήγε εισπρακτικά καλά, ούτε επειδή είναι γυναίκα. Πιστεύω όμως πως σε μια τόσο δυνατή
κινηματογραφικά χρονιά, το σκηνοθετικό achievement της πρέπει να αναγνωριστεί γιατί ήταν ίσης σπουδαιότητας με τους Nolan, Glazer, Scorsese και τον Λάνθιμο. Ακόμα και με
της Triet που ακόμα και αν η ταινία της δεν ήταν στις αγαπημένες μου για το 2023, δεν
μπορώ να αγνοήσω μια γυναικεία υποψηφιότητα όταν η ακαδημία έχει μακρά προϊστορία
που αγνοεί τις γυναίκες.
Με έκανε να σκέφτομαι όμως αν μέσα από μια τέτοια χρονιά, το Anatomy of a Fall άξιζε
όντως να πάρει υποψηφιότητα. Ή ήταν το token female nomination για να αποφύγουν το
εξαγριωμένο κοινό σε περίπτωση που έπαιρνε υποψηφιότητα ο Cooper για το Maestro ή ο
Scott για το Napoleon; Από την απαρχή της κατηγορίας έχουν προταθεί 467 άτομα εκ των
οποίων μόνο οι 8 ήταν γυναίκες. Το εκλογικό σώμα των σκηνοθετών που ψηφίζει τους
υποψήφιους για το Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας, απαρτίζεται στο 75% της από άνδρες,
εικάζω πως θεώρησε πως η υποψηφιότητα για ένα τόσο σημαντικό βραβείο θα ήταν
προτιμότερο να πάει σε ένα δικαστικό δράμα παρά σε μια ταινία για ένα πλαστικό παιχνίδι.
Τα υποτιμητικά σχόλια εξάλλου περιτριγύριζαν την ταινία από την κυκλοφορία του πρώτου
τρέιλερ και συνεχίζουν να την ακολουθούν ακόμα, μισό χρόνο μετά την κυκλοφορίας της.
Ποιος μπορεί να ξεχάσει τον πλέον infamous opening monologue του Jo Koy στις Χρυσές
Σφαίρες, λίγες εβδομάδες πριν. «Oppenheimer is based on a 721-page Pulitzer Prize- winning book about the Manhattan Project, and Barbie on a plastic doll with big boobies. The key moment in Barbie is when she goes from perfect beauty to bad breath, cellulite, and flat feet. Or what casting directors call character actor». Όσο damage control και αν προσπάθησαν να κάνουν κανένας δεν εθελοτυφλεί. Το σχόλιο αυτό δείχνει τον βαθιά ριζωμένο σνομπισμό και την ειρωνεία με την οποία αντιμετωπίζεται το οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί κοριτσίστικο ή τουλάχιστον που απευθύνεται σε γυναικείο κοινό.
Μόλις λίγους μήνες πριν η ιντερνετική γκρίνια ήταν σε ένα all time high, όταν κυκλοφόρησε και στις ελληνικές αίθουσες το Taylor Swift: The Eras Tour. Μια διαμαρτυρία που δεν είχε κανέναν εμπεριστατωμένο λόγο ύπαρξης. Απλά σε πολλούς δεν αρέσει η Taylor Swift γιατί συμβολίζει ως έναν βαθμό όσα και η Barbie της Gerwig. Ήταν μια ταινία που δημιούργησε μεταξύ άλλων ένα safe space για όσους ήθελαν να φορέσουν ροζ και να ανταλλάξουν friendship bracelets. Ένα προϊόν που σε μεγάλο βαθμό απευθύνεται σε κορίτσια. Και ότι είναι για κορίτσια κατ’επέκταση δεν μπορεί να είναι ποιοτικό. Εξάλλου το Eras Tour δεν ήταν η πρώτη ούτε η τελευταία ταινία για συναυλία. Από το Stop Making Sense του Jonathan Demme για τους Talking Heads και το The Last Waltz για το αποχαιρετιστήριο σόου της ομώνυμης μπάντας, δια χειρός Martin Scorsese μέχρι τα πιο πρόσφατα Renaisance: A Film by Beyoncé και Pet Shop Boys Dreamworld που κυκλοφόρησαν φέτος, παρατηρώ πως όσο ο καλλιτέχνης δεν φοράει ροζ κορμάκι και παίζει στην covered in pink rhinestones κιθάρα του, τότε το concert film είναι acceptable. Αν πέφτει στην δεύτερη κατηγορία πιθανόν να χαρακτηριστεί παιδικό και κοριτσίστικο άρα αυτομάτως υποδεέστατο και άξιο χλευασμού.
Μια πρωτοβουλία μεγάλης αξίας που δυστυχώς φαίνεται πως χάθηκε μέσα σε τόσα αρνητικά σχόλια, είναι η απόφαση της Taylor να μην έρθει σε συμφωνία με κάποιο μεγάλο στούντιο και αντ’ αυτού να χρηματοδοτήσει και διανείμει μόνη της τo Eras Tour. Μια κίνηση που θα μπορούσε να αλλάξει το μοντέλο παραγωγής και διανομής που επικρατούσε μέχρι πρότινος, εξασφαλίζοντας περισσότερα οφέλη όχι μόνο χρηματοδότησης αλλά και εργασιακής ασφάλειας για τους ηθοποιούς και του συντελεστές.
Το καλοκαίρι που μας πέρασε η Greta και η Taylor, η κάθε μια at her respected field, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο discourse γύρω από το girlhood και ενίσχυσαν narratives που μέχρι πρότινος ήταν ιδιαίτερα underrepresented. Παράλληλα η προσέλευση του κόσμου έδειξε πως υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ένα προϊόν που σταδιακά εξαφανίστηκε. Το κοινό του όμως όχι. Αυτές οι ταινίες, ενίσχυσαν την αμερικανική οικονομία και έως ένα σημείο μπορούμε να πούμε πως έσωσαν τον κινηματογράφο σε μια εποχή που η προσέλευση του κόσμου βρίσκεται σε ένα all time low.
Κατά την γνώμη μου, έσωσαν και το Oppenheimer. Με δύο μεγάλες ταινίες να συνυπάρχουν στις αίθουσες δημιουργήθηκε το απόλυτο must για κάθε άνθρωπο που θέλει να μένει κινηματογραφικά up to date πηγαίνοντας σινεμά. Ως έναν βαθμό τουλάχιστον, η επιτυχία αυτού του απρόσμενου double feature έχει προέλθει και από την δίψα του κοινού για μια τέτοια συνύπαρξη. Για την ανάγκη για ένα εμπορικό σινεμά που δεν πνίγει τον θεατή αναγκάζοντας τον σε επιλογές-μονόδρομους αλλά προσφέροντας διαφορετικές επιλογές που σέβονται το κοινό τους.
Από την άλλη είναι και αυτή η κωμική αντίθεση που προσέλκυσε τόσο κόσμο. Το μαύρο με το ροζ. Η δραματική βιογραφία με την meta διασκέδαση. O introverted Cillian Murphy με την extroverted Margot Robbie. O Nolan με την Gerwig. Είναι, όπως και να το κάνουμε, ο Oppenheimer με την Barbie. Και γνωρίζω αρκετό κόσμο που πήγε να το δει το πρώτο λόγω του δεύτερου. Για να μπορεί να συμμετάσχει στο discourse του φαινομένου που ήταν το Barbienheimer.
Don’t get me wrong, δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση πως η Barbie είναι ένα φεμινιστικό αριστούργημα και οι δημιουργοί του έχουν επίγνωση αυτού. Η ταινία ανοίγει με ένα voice over της Helen Mirren η οποία αφηγείται την ιστορία της Barbie με μεγάλη δόση ειρωνείας. “Thanks to Barbie, all problems of feminism and equal rights have been solved”. Αυτή η αφήγηση όμως, εξηγεί και την αιτία που την καθιστά κάτι παραπάνω από ένα απλό παιχνίδι. Αυτό που την ανάγει σε ιδέα. “Humans have only one ending, ideas live forever”. H Barbie έδωσε την ευκαιρία σε εκατομμύρια κορίτσια σε όλο τον κόσμο να ονειρευτούν ένα μέλλον με χιλιάδες δυνατότητες. Δεν επέβαλε ή περιόρισε κανέναν. Απλά έδειξε πόσες επιλογές υπάρχουν και πως όλες είναι σεβαστές, and to me that’s entry level feminism and its (k)enough.
Λυπάμαι για το snub της Greta και της Margot γιατί ήταν ένα project που έβαλαν όλη τους την καρδιά. Και λυπάμαι γιατί θεωρώ πως ήταν όντως ένα σκηνοθετικό και ερμηνευτικό επίτευγμα που άξιζε τουλάχιστον την υποψηφιότητα. Θεωρώ πως τα Όσκαρ έχασαν μια
ιστορική ευκαιρία για να προσφέρουν αυτό για τα οποία είναι φτιαγμένα. Να δημιουργήσουν
ένα pop culture moment. Μια αξία αόριστη, μια μυθολογία, μια αφήγηση ένα σύμβολο. Η
σκηνοθεσία και η τέχνη γενικότερα εξάλλου δεν είναι μια στατιστική καταμέτρηση ευστοχίας τριπόντων για να μιλάμε για αντικειμενική αξία. Έστω ότι η σκηνοθεσία της Gerwig δεν ήταν επαρκής με την έννοια της καλλιτεχνικής αξίας, τα Όσκαρ όμως δεν βραβεύουν το καλλιτεχνικό μεγαλείο, βραβεύουν όμως ρόλους και στιγμές.
Στο μυαλό μου τα Όσκαρ είναι μια συμβολική υπογράμμιση κάποιας στιγμής που σημαίνει κάτι. Το Όσκαρ του Scorsese που όταν βραβεύτηκε το 2007 για το The Departed, ανέβηκαν
στη σκηνή να του δώσουν το βραβείο οι φίλοι και συνοδοιπόροι του από τα ‘70s. Τα Όσκαρ
του Emmauel Lubezki (που κρύβει πίσω του τον ανείπωτα μεγάλο φόβο των ανθρώπων του
Χόλιγουντ πως το κοινό έχει σταματήσει να αγαπά το σινεμά και το μεγάλο του θέαμα. Αλλά
διαρκώς, χρόνο μετά το χρόνο, μας θυμίζει πόσο μεγαλόπνοο και εντυπωσιακό και
μεγαλύτερο από όλους μας μπορεί να είναι.
Και τώρα όσον αφορά την Gerwig, μια ηθοποιό που ξεκίνησε από το ανεξάρτητο Αμερικανικό Σινεμά και το όνομα της έγινε συνώνυμο με το mumblecore. Έγραψε το σενάριο της Frances Ha μαζί με τον Noah Baumbach. Πέρασε στη σκηνοθεσία με το ντεμπούτο της στη Lady Bird με τεράστια επιτυχία και αναγνώριση. Της εμπιστεύτηκαν το adaptation ενός θρυλικού αμερικανικού μυθιστορήματος με τις Μικρές Κυρίες και τελικά, ήρθε η Margot Robbie σαν παραγωγός και της ζήτησε να είναι αυτή η σκηνοθέτις μιας ταινίας της οποίας το project δεν προχώραγε ποτέ και ήταν πάντα στα ανεπιθύμητα επειδή κανείς δεν ήθελε να ασχοληθεί.
Το αποτέλεσμα; Η μεγαλύτερη ταινία της χρονιάς σε εισπράξεις, συζητήσεις για τη θέση της
γυναίκας από τους θεατές και η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία από γυναίκα σκηνοθέτιδα.
Δεν αξίζουν Όσκαρ όλα αυτά; Αντιθέτως, όλα αυτά είναι ο λόγος που υπάρχουν τα Όσκαρ και που συνεχίζουμε να ασχολούμαστε και για πάντα θα ασχολούμαστε με αυτά. Και φέτος,
πιστεύω, αστόχησαν θεαματικά, χάνοντας μια σπάνια ευκαιρία να φουσκώσουν την ίδια τους
τη μυθολογία. Τεράστιος καλλιτέχνης ο Jonathan Glazer, μύθος ο Martin Scorsese, απόλυτη
δικαίωση και αναγνώριση επιτέλους για τον Christopher Nolan, σταθερά εξελισσόμενος ο
Γιώργος Λάνθιμος και δυναμική είσοδος της Justine Triet στον commercial κινηματογραφικό
χώρο, αλλά ας μην γελιόμαστε. Σε 10 χρόνια όλα αυτά θα είναι υποσημείωση, και αυτό δεν
είναι υποτιμητικό, σχεδόν τα πάντα αργά ή γρήγορα υποσημειώσεις θα γίνουν. Θα γίνουμε.
Η Barbie της Greta Gerwig πάντως, δε θα γίνει υποσημείωση ποτέ. Τα Όσκαρ έκαναν λάθος.
Και το καλοκαίρι του 2023 θα μας το θυμίζει πάντα.
