Η βραβευμένη μικρού μήκους κάνει την διαδικτυακή της πρεμιέρα και πραγματεύεται ένα συγκλονιστικό γεγονός που ξεχάστηκε γρήγορα.
Η ταινία του Ρένου Γάβρη ξεχώρισε στα μάτια του Εξώστη για δύο λόγους: Ο πρώτος είναι ο προφανής, διότι έχει ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο, αποκομίζοντας εφτά βραβεία και συμμετοχή σε δύο κορυφαία διεθνή φεστιβάλ: το L.A Shorts Fest και το Φεστιβάλ του Raindance. Ο δεύτερος λόγος είναι, διότι με απλό και απέριττο τρόπο καταφέρνει να συμπυκνώσει την πλευρά της κρίσης που επιλέγουμε να αγνοούμε μέσα από την πραγματική ιστορία ενός συνταξιούχου.
Η διήγηση είναι απλή ενώ το θέμα βαρύ και αντιμετωπίζεται με αρκετή λεπτότητα για να μην είναι μελό, αλλά και αρκετή ευαισθησία για να μην σε αφήσει απαθή, όπως ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ. Η ισορροπία ανάμεσα στην εξαθλίωση και την αξιοπρέπεια οδηγεί τον πρωταγωνιστή σε μονόδρομο. Μία προσωπικότητα φαινομενικά ασήμαντη, που ανάμεσα σε πολλές άλλες, είναι απαραίτητο να αποθανατιστεί.
Λίγο πριν την προβολή της ταινίας στις Νύχτες Πρεμιέρας, προσεγγίσαμε τον νεαρό Κύπριο σκηνοθέτη για να μας μιλήσει για το έργο του.
Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο, γιατί σας τράβηξε το συγκεκριμένο θέμα και ποιος θα λέγατε πως είναι ο στόχος του;
Έζησα αρκετό καιρό στην Αθήνα, εκεί έχω πολλούς συγγενείς και φίλους και από μικρός είχα κάνει πολλά ταξίδια. Γι' αυτό και νιώθω την Ελλάδα σαν δεύτερο μου σπίτι. Όταν έφυγα από την Αθήνα, η κατάσταση δεν ήταν τόσο άσχημη, όμως στην πορεία παρακολουθούσα γεγονότα και εικόνες στις ειδήσεις που με σόκαραν. Θεωρώ ότι πολλές φορές οι εικόνες από τα ΜΜΕ και το διαδίκτυο λειτουργούν πιο εφιαλτικά όταν είσαι μακριά.
Με το που πήγα στη Βοστόνη για σπουδές το 2012, είχα θέμα εργασίας σε ένα μάθημα την συγγραφή σεναρίου για ταινία μικρού μήκους. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν η αυτοκτονία του Δημήτρη Χριστούλα στο Σύνταγμα, ένα πρόσφατο γεγονός που με επηρέασε σε μεγάλο βαθμό. Αν και έγραψα σε πρώτη φάση ένα πολύ σύντομο σενάριο του
Austerity, ένα χρόνο μετά κατάλαβα ότι η συγκεκριμένη ιστορία κυριαρχούσε μέσα μου. Έτσι αποφάσισα να το επεξεργαστώ ξανά με στόχο να εμπλουτίσω το σενάριο, ώστε να αποτελέσει τη βάση για την παραγωγή της πρώτης μου ταινίας στα πλαίσια της πτυχιακής μου εργασίας για το Master of Fine Arts.
Στόχος της ταινίας είναι να ευαισθητοποιήσει εντός και εκτός Ελλάδας, και να παρουσιάσει μια σκληρή πραγματικότητα από την οπτική γωνία ενός ανθρώπου που φτάνει συνειδητά στην απόλυτη διαμαρτυρία με αξιοπρέπεια.
Η κρίση αποτελεί βασικό στοιχείο έμπνευσης για πολλούς Έλληνες κινηματογραφιστές τα τελευταία χρόνια. Που θεωρείτε ότι θα οδηγήσει αυτός ο δημιουργικός οίστρος;
Η τέχνη έχει την δική της γλώσσα και τον δικό της τρόπο να αγγίξει ανθρώπους και να περάσει μηνύματα. Επομένως, ίσως να είναι πιο προσιτή και αναμενόμενη η στροφή σε μια τέχνη σαν αυτή του κινηματογράφου σε περίοδο κρίσης. Βέβαια, δεν μπορώ να απαντήσω γενικά και απόλυτα, αλλά πιστεύω ότι θα οδηγήσει σε κάτι καλύτερο από την κατάσταση του σήμερα.
Δεδομένου του ότι το έργο βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, χρειάστηκε να κάνετε έρευνα για τον πρωταγωνιστή; Αν ναι, πόσο εύκολο ήταν να γίνει αυτή η έρευνα;
Ξεκίνησα αρχικά μια έρευνα μέσω του διαδικτύου, λόγω του ότι βρισκόμουν στις ΗΠΑ, και ανακάλυψα ότι πέραν από Ελληνικές πηγές, υπήρχαν πάρα πολλά άρθρα για τον Δημήτρη Χριστούλα από ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία, κυρίως σε Ευρώπη και Αμερική. Στην πορεία αφού έμαθα τα βασικότερα που αφορούσαν τη ζωή του, αλλά κυρίως τα πιστεύω του, αποφάσισα να ολοκληρώσω το σενάριο ως μυθοπλασία και όχι ως αντιγραφή της ζωής του. Έφτιαξα ένα χαρακτήρα που από την μια να διατηρεί την ιδεολογία και το ήθος του Χριστούλα, αλλά και την εικόνα που έπλασα μέσα μου για αυτό τον άνθρωπο, χωρίς να με περιορίζει το πόσο ακριβές ήταν αυτό σε σχέση με την πραγματικότητα.
Η μεγαλύτερη καταξίωση για μένα, ήταν όταν η κόρη του συνταξιούχου φαρμακοποιού Δημήτρη Χριστούλα, κ. Έμμυ Χριστούλα, αφού της εμπιστεύτηκα πρωτίστως την τελική εκδοχή του
Austerity, μου απάντησε λέγοντας μου ανάμεσα σε άλλα, ότι έμεινε έκπληκτη για το πόσο κοντά κατάφερε να έρθει η ταινία σε αυτό που ήταν ο πατέρας της.
Το έργο παίχτηκε σε μία σειρά από σημαντικά φεστιβάλ στο εξωτερικό. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις που αντιμετωπίσατε; Σαφώς είναι διαφορετικό να ακούς στις ειδήσεις για σκληρά μέτρα στην Ελλάδα και άλλο να βλέπεις τις ιστορίες πίσω από τα θύματα της.
Συμφωνώ απόλυτα, παρόλο που τα περισσότερα φεστιβάλ που επέλεξαν το
Austerity αρχίζουν από τον Οκτώβριο. Εκεί που έχει προβληθεί μέχρι τώρα όμως η ταινία, οι αντιδράσεις των θεατών είναι ένας συνδυασμός από συγκλονισμό, συγκίνηση αλλά και συμπάθεια απέναντι στον Ελληνικό λαό, και τη δοκιμασία που περνά.
Αρχικά δεν περίμενα να ευαισθητοποιήσει σε τέτοιο βαθμό θεατές χωρών απομακρυσμένων από την Ελληνική πραγματικότητα, όπως οι ΗΠΑ. Εκεί, η εικόνα των αστέγων για παράδειγμα είναι καθημερινή και θεωρείται δεδομένη σε βαθμό που οι πλείστοι πολίτες αδιαφορούν, ή θεωρούν ότι είναι υπόθεση του κράτους. Παρόλα αυτά, το
Austerity κατάφερε να αγγίξει τις ευαίσθητες χορδές αυτών των ανθρώπων, πράγμα το οποίο αποδεικνύεται σε μεγάλο βαθμό στην πειστική και δυνατή ερμηνεία του πρωταγωνιστή Αντώνη Κατσαρή.
Στο τέλος του έργου ακούγονται από μακριά φωνές πορείας με το γνωστό σύνθημα ψωμί, παιδεία, ελευθερία. Δίνεται η αίσθηση ότι αναφέρονται περισσότερο στο παρελθόν, ένα παρελθόν που πιθανόν είναι συνδεδεμένο με τον πρωταγωνιστή, παρά σαν μία τυχαία ηχώ της σημερινής κατάστασης. Σαν μία αναφορά σε ένα παρελθόν, το οποίο δεν δικαιώθηκε αλλά αντιθέτως οδηγήθηκε στην θέση του κεντρικού χαρακτήρα. Ήταν συνειδητή η επιλογή του συγκεκριμένου συνθήματος;
Ήταν συνειδητή η επιλογή του συνθήματος για δύο λόγους. Κατ' αρχάς, μου έκανε εντύπωση που το σύνθημα αυτό μιας άλλης εποχής, ακούγεται σε πορείες και γράφεται στους τοίχους της Αθήνας του 21ου αιώνα. Δικαιολογημένα δημιουργείται η σκέψη, ότι οι Έλληνες πολίτες αισθάνονται ότι ζουν ξανά μια δικτατορία της λιτότητας.
Επίσης, μια πιο προσεκτική ματιά στην ταινία αποκαλύπτει την πιο βαθιά σχέση ανάμεσα στις τρεις λέξεις ψωμί, παιδεία, ελευθερία και τη στάση και αντίδραση του πρωταγωνιστή.
Σενάριο, σκηνοθεσία, παραγωγή δική σας. Η ανεξάρτητη παραγωγή είναι δύσκολο εγχείρημα παγκοσμίως, ειδικά με την αύξηση των κινηματογραφιστών τα τελευταία χρόνια. Πως είναι να το επιχειρεί κανείς αυτό το πράγμα σήμερα και τι πιθανότητες επιτυχίας βλέπετε προσωπικά όταν έχει να ανταγωνιστεί κανείς εταιρίες παραγωγής;
Το πρώτο και βασικό κομμάτι μιας παραγωγής, είτε μικρού είτε μεγάλου μήκους, είναι η χρηματοδότηση. Για να καλυφθούν τα έξοδα της παραγωγής, αφού δεν υπήρχε ανταπόκριση σε αιτήσεις μου για χορηγία από δημόσιους φορείς και ιδιωτικά ιδρύματα, ακολούθησα την μέθοδο του crowdfunding. Ο συγκεκριμένος τρόπος είναι ιδιαίτερα δημοφιλής σε χώρες του εξωτερικού, και θεώρησα ότι λόγω του θέματος πολλοί ίσως να ήταν αυτοί που θα τους ενδιέφερε να συνεισφέρουν, έτσι ώστε να βγει προς τα έξω η ιστορία αυτή. Με εξέπληξε η θετική ανταπόκριση συγγενών, φίλων αλλά και αγνώστων, και έτσι μαζεύτηκε ένα σεβαστό ποσό για την παραγωγή. Είναι πιστεύω μια καλή λύση για ανεξάρτητες παραγωγές και νέους καλλιτέχνες, ειδικά σήμερα που υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες χρηματοδότησης. Επιπλέον, το crowdfunding μπορεί να αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για την ανέλιξη του ανεξάρτητου κινηματογράφου, χωρίς τους περιορισμούς των εταιριών παραγωγής.
Πέραν της περιορισμένης πάντα χρηματοδότησης που καταφέραμε να έχουμε στην περίπτωση του
Austerity, οφείλω και ένα μεγάλο ευχαριστώ στους επαγγελματίες συνεργάτες μου οι οποίοι παρόλα τα στενά οικονομικά περιθώρια, έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό και πίστεψαν στο θέμα του σεναρίου. Νιώθω πραγματικά τυχερός που χωρίς να με γνωρίζουν δέχτηκαν να συνεργαστούν μαζί μου στην πρώτη μου ταινία.
Και αν δεν μπορείς να κάνεις την ζωή σου όπως την θέλεις, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον, όσο μπορείς μην την εξευτελίζεις. Πες μας λίγα λόγια για αυτήν την φράση.
Ένας από τους σημαντικούς λόγους της αυτοκτονίας του Δημήτρη Χριστούλα, πέραν της απόλυτης διαμαρτυρίας του ενάντια στα σκληρά μέτρα λιτότητας, ήταν η διατήρηση της προσωπικής αξιοπρέπειας. Στο πραγματικό σημείωμα που άφησε, μιλά συγκεκριμένα για ένα αξιοπρεπές τέλος πριν αρχίσει να ψάχνει στα σκουπίδια. Θεωρώ ότι η ενσωμάτωση του στίχου αυτού του Καβάφη στην ταινία, εκφράζει απόλυτα αυτό που πρόταξε ο Χριστούλας με την πράξη του.
Δείτε την ταινία:
Austerity from Renos Gavris on Vimeo.
