Ο φόβος σκοτώνει. [ 1 ] Θα μιλήσουμε για τη συμμετοχή στη νέα κυβέρνηση κάποιων δηλωμένων ακροδεξιών, αλλά πρώτα θα ήθελα να σε ρωτήσω (και πάλι συγγνώμη για το β΄ πρόσωπο) αν θα παντρευόσουν έναν ξένο, κατά προτίμηση από την Εγγύς Ανατολή ή την Αφρική. Επίσης, αν τυχόν έχεις παιδί, τι θα έλεγες για μια παρόμοια δική του απόφαση κάποια στιγμή στο μέλλον; Κι αν είναι ομοφυλόφιλο; θα ένιωθες μια στάλα λιγότερο ευτυχισμένος; Πώς σού φαίνονται γενικά οι Εβραίοι, άραγε; Οι μαύροι που πουλάνε τσάντες και σπασμένα DVD; Ξέρεις προσωπικά κανέναν τους; (Εγώ όχι). Οι Κινέζοι μοιάζουν μεταξύ τους; Οι Κινέζοι μοιάζουν με τους Γιαπωνέζους, και γενικά με όλους τούς Απωανατολίτες; Σου αρέσει να μυρίζει κάρι το γραφείο στη δουλειά σου; Γύρο; σου αρέσει να μυρίζει γύρο; Σου αρέσει να μοσχοβολάει τριαντάφυλλα; (Εμένα όχι). Σκέφτεσαι ποτέ μήπως οι ρατσιστικές ιδέες προστατεύουν τον κουρασμένο, τραυματισμένο από τη ζωή νου από τη γνώση του «πραγματικού εαυτού»; (Λίγο New Age αυτό, συμπάθα με). Λένε πως αν συγκεντρωθούμε στα εξωτερικά χαρακτηριστικά δεν αναγκαζόμαστε να δούμε τα ενδότερα. Αν σκεφτόμαστε ότι είμαστε διαφορετικοί από τον Άλλο, ορίζουμε την προσωπική μας αξία σύμφωνα με τις προφανείς εξωτερικές μας διαφορές, δε βλέπουμε και δεν παραδεχόμαστε τις όποιες ομοιότητες και δε γνωρίζουμε βαθιά τον εαυτό μας. Γιατί; Γιατί η γνώση του πραγματικού εαυτού είναι τρομακτική: θα βαδίσεις σε αυτόνομα μεν, πλην άγνωστα μονοπάτια — κι αυτό είναι μια στάλα απειλητικό για το Εγώ, ναι; Εδώ
που να τα καταλαβαίνεις; Σκέφτεσαι ποτέ μήπως οι ρατσιστικές ιδέες προστατεύουν τον κουρασμένο, τραυματισμένο από τη ζωή νου από την απώλεια της ταυτότητας; (Ο Φόβος, ξανά). Τέλος, πόσες προκαταλήψεις και πόσα στερεότυπα συγκροτούν εσένα; ένα; δύο; πολλά; Είναι πολιτικά, ηθικά, αισθητικά — είναι απ’ όλα; Το ντύσιμό σου, αλήθεια, φέρει στερεοτυπικά χαρακτηριστικά; Αν ναι, γιατί; Πόσο φοβάσαι; (Το χαρακτηριστικό ντύσιμο άλλων κοινωνικών ομάδων φέρει στερεοτυπικά χαρακτηριστικά; Αν ναι, γιατί; Πόσο φοβούνται;) Είναι άραγε ο ρατσισμός μια νοσφερατική προκατάληψη, ένα φονικό στερεότυπο, μια φοβικά αμήχανη κατάσταση που ρουφάει αίμα ποτίζοντας τη δίψα του πυρήνα της; Ε; [ 2 ] Διάβασα παλιά σ’ έναν τοίχο πως «Η κοινωνία», λέει, «οφείλει να ενδιαφέρεται για την ευζωία των ρατσιστών αν θέλει την ευζωία των θυμάτων τους». Παραείναι προχωρημένο. [ 3 ] Ε; [ 4 ] Έχω από δυόμισι δεκαετίες τώρα πολύ καλή φίλη την Έφη Καλλιφατίδη, τη μεταφράστρια μεταξύ τόσων άλλων τού Έκο, που μου γνώρισε ένα πρόσφατο κείμενό του στο «L’Espresso». Διαβάζουμε εκεί: «Το μίσος είναι ένα συναίσθημα που μεμιάς κατακλύζει τεράστια πλήθη, είναι εύκολο και ικανοποιητικό, ενώ η αγάπη είναι επιλεκτική, επομένως πιο δύσκολη. Η αγάπη απομονώνει. Αν αγαπώ τρελά μια γυναίκα, απαιτώ να αγαπά εμένα και όχι άλλους, ενώ μια μητέρα αγαπά με πάθος τα παιδιά της και θέλει να την αγαπούν κι εκείνα με προνομιακό τρόπο: η αγάπη είναι εγωιστική, κτητική, επιλεκτική. Ασφαλώς, οι επιταγές της αγάπης επιβάλλουν να αγαπούμε “τον πλησίον μας ως σεαυτόν”
κατοικεί ο Φόβος. (Τελικώς δεν ήταν τόσο New Age). Ο ρατσισμός (λένε) είναι μια ταμπέλα που μας θυμίζει να μην ψάξουμε τι είμαστε εμείς, και δι’ αυτού μάς προφυλάσσει. Λες;… Έπειτα, έχεις μήπως σκεφτεί την τρομώδη προοπτική μιας πιθανής συγχώνευσης, μιας αλληλοπεριχώρησης, της κατάργησης φέρ’ ειπείν των συνόρων, της όσμωσης όλων με όλους; Ε; Σε πειράζει η ανωνυμία; Πόσο θα σε ενοχλούσε μια (υπόθεση εργασίας είναι, μην ιδρώνεις) συγχώνευση των λαών; Σκέφτεσαι ποτέ μήπως οι ρατσιστικές ιδέες προστατεύουν τον κουρασμένο, τραυματισμένο από τη ζωή νου από τους φόβους αυτής της συγχώνευσης; (Κι εδώ κατοικεί ο Φόβος). Ακόμη, πες μου: είναι κακοί οι κομουνιστές; οι εθνικιστές; Πόσο κακοί; Θα χαιρόσουν αν έφτανε στ’ αφτιά σου η δολοφονία κάποιου ανθρώπου; ο βασανισμός του; (Ο βασανισμός και η δολοφονία ενός πολύ κακού ανθρώπου, ναι; Όχι ενός συνηθισμένου. Ενός Μπρέιβικ, ας πούμε, ή ενός σημερινού Στάλιν ή Χίτλερ ή Πολ Ποτ). Θα συμμετείχες κι εσύ στο πάρτι αυτό; στο σκότωμά του; Πες. Σκέφτεσαι, πάλι, πως οι ρατσιστικές απόψεις μάς επιτρέπουν να συνδεόμαστε με άλλα μέλη της ίδιας φυλής ή του ίδιου μ’ εμάς καλουπιού, εξαιτίας τού φόβου της «μόλυνσης», επανατροφοδοτώντας τον ολοένα; (Ναι, κι εδώ κατοικεί ο Φόβος). Σκέφτεσαι ποτέ ότι φοβάσαι πως θα συγχωνευτείς και θα εξαφανιστείς (ίσως το λες, ακόμα, αλλοτρίωση όλο αυτό), ή ότι η αίσθηση της διαφοράς σου σου δίνει την αίσθηση ότι κάπου ανήκεις, ή ότι κάθε σου κατηγοριοποίηση εξυπηρετεί την ανάγκη σου να οργανώνεις τα πράγματα έτσι
(όλους, έξι δισεκατομμύρια πλησίον), αλλ’ αυτή η επιταγή στην ουσία μάς συμβουλεύει να μη μισούμε κανέναν και δεν απαιτεί ν’ αγαπούμε έναν άγνωστο Εσκιμώο όπως τον πατέρα μας ή τον εγγονό μας. Η αγάπη μου θα είναι πάντα μεγαλύτερη για το εγγονάκι μου απ’ ό,τι για έναν κυνηγό φώκιας. Αντίθετα, το μίσος μπορεί να είναι συλλογικό, και έτσι θέλουν να έχουν τα πράγματα οι δικτατορίες και οι λαϊκισμοί, και συχνά και οι θρησκείες στη φονταμενταλιστική εκδοχή τους: διότι το μίσος για τον εχθρό ενώνει τους λαούς και τους κάνει να πυρπολούνται όλοι από την ίδια φωτιά. Η αγάπη μού ζεσταίνει την καρδιά απέναντι σε μετρημένους ανθρώπους — το μίσος καίει την καρδιά μου και τις καρδιές αυτών που είναι στο πλευρό μου απέναντι σε εκατομμύρια ανθρώπους, σε ένα κράτος, σε μία εθνότητα, σε ανθρώπους με διαφορετικό χρώμα ή διαφορετική γλώσσα. Το μίσος δεν είναι ατομικιστικό, αλλά γενναιόδωρο, φιλανθρωπικό και αγκαλιάζει με μία μόνο κίνηση τεράστια πλήθη. Η τάση μας για τις απολαύσεις του μίσους είναι τόσο φυσική, ώστε οι εξουσιαστές των λαών το βρίσκουν εύκολο να την καλλιεργήσουν». [ 5 ] Θα ήθελα (αλήθεια θα ήθελα) να μιλήσουμε για τη συμμετοχή στη νέα κυβέρνηση κάποιων δηλωμένων ακροδεξιών από το κόμμα του Καρατζαφέρη, αλλά πρώτα θέλησα να σε ρωτήσω (και να αναρωτηθώ κι εγώ) κάποια πράγματα. [ 6 ] Ο ρατσισμός, ο φασισμός, ο σεξισμός, η βία, πριν μπουν στην κυβέρνηση, πριν εκλεγούν στη Βουλή, κατοικούν στο σπίτι μας, κατοικούν το σώμα μας. — Κυριάκος Αθανασιάδης.
