της Ισμήνης Δασκαρόλη
Πρόκειται για έναν από τους κορυφαίους εκπροσώπους της γαλλικής Avant Garde του 1920 και 1930. Μία σημαντική προσωπικότητα του Dada και του παιδιού του, του σουρεαλισμού και των κινημάτων του. Tα έργα του απλώνονται σε διάφορα μέσα, συμπεριλαμβανομένου του κινηματογράφου. Υπήρξε κύριος εκπρόσωπος του Cinema Pur, δηλαδή του καθαρού σινεμά, που απέρριπτε τις αστικές- bourgeois έννοιες χαρακτήρων, χώρου-χρόνου και θέματος. Παρακάτω παρουσιάζουμε τέσσερα εμβληματικά έργα του Man Ray, που δημιούργησε την δεκαετία του 20′.
Le Retour à la Raison
Ολοκληρώθηκε το 1923, ο τίτλος σημαίνει Επιστροφή στην Λογική και πρόκειται για μία κινητική προέκταση των φωτογραφικών έργων του καλλιτέχνη. Πολλές από τις εικόνες στο έργο είναι ζωντανά φωτογράμματα, μία τεχνική στην οποία αδιαφανή ή ημιδιαφανή αντικείμενα τοποθετούνται πάνω σε μφωτογραφικό χαρτί και εκτίθενται στο φως. Η συγκεκριμένη τεχνική είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η φωτογραφία, αλλά ο Man Ray είχε μία ιδιαίτερη κλήση στην αυτοπροβολή και τα ονόμασε ακτινογραφήματα (rayographs). Για το συγκεκριμένο έργο, ο Ray χρησιμοποίησε υλικά που απλώνονται όπως το αλάτι, το πιπέρι και οι καρφίτσες, πάνω στο φωτογραφικό χαρτί. Επίσης σε συνδυασμό κινηματογράφησε αποσπασματικό υλικό από καρουζέλ του Λούνα Παρκ και άλλα θέματα, μεταξύ αυτών και το γυμνό κορμί του μοντέλου και συντρόφου του, της περίφημης Kiki de Mont parnasse.
Emak-Bakia (1926)
To δεκαεξάλεπτο Emak-Bakia εμπεριέχει κάποιες από τις ίδιες εικόνες και τεχνικές που υπάρχουν και στο Le Retour à la Raison, συμπεριλαμβανομένων των ακτινογραφημάτων και του διπλού και αρνητικού υλικού. Αυτήν την φορά, όμως οι ζωντανές καταγραφές του είναι πιο πειραματικές, με ονειρικές παραμορφώσεις και στραβές οπτικές γωνίες. Το αποτέλεσμα είναι σουρεαλιστικό.
Προς απάντηση στους κριτικούς, που επιθυμούν να στέκονται στα προτερήματα και τα ελαττώματα του φιλμ, έγραψε ο ίδιος στις σημειώσεις του προγράμματος όπου έπαιξε το έργο, μπορεί κανείς απλά να απαντήσει με το να μεταφράσει τον τίτλο ‘Emak-Bakia’, μία παλιά Βασκική έκφραση που επιλέχτηκε επειδή ακούγεται ωραία και σημαίνει Παρατήστε μας.
L’Etoile de Mer (1928)
Το L’Etoile de Mer (Το Αστέρι της Θάλασσας) προέκυψε από τη συνεργασία του Man Ray με τον σουρεαλιστή ποιητή Robert Desnos. Παίζει η Kiki de Montparnasse (Alice Prin) και ο Andre de la Riviere. Οι παραμορφωμένες και μη εστιασμένες εικόνες δημιουργήθηκαν με την χρήση του αντικατοπτρισμού καθρεφτών και τζαμιού. Το έργο είναι πιο ερωτικό από τα προηγούμενα έργα του Ray. Ο Donald Faulkner γράφει:
το κύμα μοντερνισμού του πειραματικού σινεμά του 1920, το L’Etoile de Mer πρόκειται για μία διεστραμμένη στιγμή χάρης, μία υπόδειξη πως το σινεμά πήγε πιο μακριά στην μεγάλη του βουβή δεκαετία, απ’όσο θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν οι περισσότεροι κινηματογραφιστές σήμερα.
Το έργο του σουρεαλιστή φωτογράφου Man Ray συγχέει λέξεις με εικόνες (οι υπότιτλοι είναι από ένα χαμένο έργο του ποιητή Robert Desnos) για να μας κάνει ψυχολογικούς μάρτυρες, κατά έναν τρόπο ηδονοβλεψίες, σε μία σεξουαλική συνάντηση. Ένας χαρακτήρας καλεί μία γυναίκα που πουλάει εφημερίδες. Εκείνη γδύνεται για αυτόν, αλλά μετά αυτός φαίνεται να έχει φύγει. Λιγότερο γοητευμένος από εκείνη και περισσότερο εστιασμένος στο βαρίδι που χρησιμοποιεί για να κρατάει τις εφημερίδες της από το να τις πάρει ο άνεμος, ο άνδρας στοργικά εξερευνά τις οπτικές που γεννά το βαρίδι της, έναν αστερία σε έναν γυάλινο σωλήνα. Καθώς ο άνδρας παρατηρεί τον αστερία αντιλαμβανόμαστε μέσα από το βλέμμα του αλληγορίες πάνω στο σινεμά αλλά και την όραση την ίδια, με λυρικές λήψεις παραμορφωμένης αντίληψης που υπονοούν παραισθησιογόνα, σχεδόν αυνανιστική σεξουαλικότητα.
Les Mystères du Château de Dé (1929)
Η μεγαλύτερη σε διάρκεια ταινία του Man Ray (η παρακάτω εκδοχή έχει συντομευθεί κατά εφτά λεπτά), το Les Mystères du Château de Dé, ακολουθεί ένα ζευγάρι ταξιδιωτών σε μία διαδρομή από το Παρίσι στην Villa Noailles της Hyères, όπου υπάρχει ένας τριγωνικός, κυβιστικός κήπος σχεδιασμένος από τον Gabriel Geuvrikain. Δημιουργημένο ως ένα αρχιτεκτονικό τεκμήριο και εμπνευσμένο από την ποίηση του Mallarmé, γράφει η Kim Knowles στο A Cinematic Artist: The Films of Man Ray. Το Les Mystères du Château de Dé είναι το έργο όπου ο Man Ray δείχνει ξεκάθαρα την διεπιστημονική του τάση, ιδιαίτερα στην αναφορά του στο ποίημα του Stéphane Mallarmé Un coup de dés jamais n’abolira le hasard.
