Γράφει ο Τάσος Γέροντας
Στις 15 Φεβρουαρίου του 1564 στην Πίζα της Ιταλίας γεννήθηκε ο Γκαλιλέο, γιος του μουσικού Βιτσέντζο Γκαλιλέι. Το εξελληνισμένο όνομά του είναι Γαλιλαίος. Παρότι το “αι” δεν δικαιολογείται, θα το χρησιμοποιήσω για ιστορικούς λόγους.
Τον βλέπουμε σε γραμματόσημο του 1964 από τον Ισημερινό, για τα 400 χρόνια από τη γέννησή του.
Ο Γαλιλαίος από νωρίς έδειξε σημεία μιας αξιοσημείωτης ιδιοφυΐας. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο μοναστήρι Βολομπρόζα, κοντά στη Φλωρεντία και στη συνέχεια σπούδασε φυσικομαθηματικά στα πανεπιστήμια της Φλωρεντίας και της Πίζας, χωρίς όμως να πάρει πτυχίο ελλείψει χρηματικών πόρων.
Ήταν 18 ετών όταν μία μέρα στη Μητρόπολη της Πίζας παρατήρησε τυχαία τις αιωρήσεις ενός πολυελαίου, που από απροσεξία χτύπησε κάποιος εργάτης κατά την επισκευή της εκκλησίας. Πολλοί άνθρωποι είχαν δει ως τότε σε εκκλησίες πολυελαίους να αιωρούνται, αλλά κανείς δεν έδωσε στο γεγονός αυτό τη δέουσα σημασία, ούτε κι έβγαλε κάποιο χρήσιμο συμπέρασμα. Αντίθετα, ο νεαρός Γαλιλαίος πρόσεξε το γεγονός, μελέτησε το φαινόμενο και διατύπωσε τον νόμο, ότι «οι μικρές αιωρήσεις είναι ισόχρονες». Στον νόμο αυτό στηρίχθηκε αργότερα ο Ολλανδός αστρονόμος Κρίστιαν Χόυχενς για να κατασκευάσει το πρώτο ρολόι με εκκρεμές.
Στην ηλικία των 25 ετών έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάδουας χάρη σε μία μελέτη του σχετικά με το κέντρο βάρους των στερεών σωμάτων. Όσο ήταν εκεί καθηγητής έμαθε για την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου στην Ολλανδία. Ων ευφυής, προχώρησε στην κατασκευή ενός ανώτερου μοντέλου. Χάρη στο νέο του τηλεσκόπιο παρατήρησε πρώτος τους κρατήρες, τα όρη και τις πεδιάδες στην επιφάνεια της Σελήνης. Ανακάλυψε ότι η Σελήνη στρέφει πάντα προς τη Γη το ίδιο ημισφαίριό της. Παρατήρησε τις ηλιακές κηλίδες (με αποτέλεσμα να προκαλέσει βλάβες στα μάτια του), τον δακτύλιο του Κρόνου, χωρίς ωστόσο να μπορέσει να εξηγήσει ακριβώς την παρατήρησή του αυτή, και απέδειξε την ισχύ της ηλιοκεντρικής θεωρίας του Κοπέρνικου παρατηρώντας τις φάσεις της Αφροδίτης και ανακαλύπτοντας 4 από τους δορυφόρους του Δία, την Ιώ, την Ευρώπη, τον Γανυμήδη και την Καλλιστώ, τους οποίους ονόμασε Άστρα των Μεδίκων προς τιμήν του προστάτη του, Κόσιμο Β’ των Μεδίκων. Οι παρατηρήσεις του αυτές αποτέλεσαν την αρχή του τέλους για την πεποίθηση που υποστηριζόταν μέχρι τότε από το εκκλησιαστικό και επιστημονικό κατεστημένο, πως το Σύμπαν είναι τέλεια πλασμένο και πως η Γη είναι στο κέντρο του Σύμπαντος και αποτελεί μοναδικότητα: οι κρατήρες της Σελήνης και οι κηλίδες του Ηλίου, καθώς και το γεγονός ότι τέσσερα σώματα περιστρέφονταν γύρω από έναν άλλον πλανήτη, τον Δία, αποτέλεσαν αποδείξεις για το αντίθετο.
Τον βλέπουμε και σε γραμματόσημο του 1999 από την Ιρλανδία, μέρος μιας σειράς για τα επιτεύγματα της προηγούμενης χιλιετίας.
Οι παρατηρήσεις και οι ανακοινώσεις του Γαλιλαίου δημιούργησαν πραγματική επανάσταση στην εποχή του και, όπως ήταν φυσικό, προκάλεσαν ζωηρότατη αντίδραση από ακαδημαϊκούς αλλά και εκκλησιαστικούς κύκλους, οι οποίοι τον κατηγόρησαν ως απατεώνα και αιρετικό. Ο Γαλιλαίος όμως, χωρίς καθόλου να πτοηθεί, τους προσκάλεσε να παραστούν σε δημόσια επίδειξη των πειραμάτων του. Το αποτέλεσμα ήταν να θριαμβεύσει η αλήθεια, να αποστομωθούν οι κατήγοροί του και ο ίδιος να συνεχίσει τη διδασκαλία του με μεγαλύτερο τώρα θάρρος.
Όσο όμως απλωνόταν η φήμη και η διδασκαλία του, τόσο σφοδρότερες και συκοφαντικότερες γίνονταν οι επιθέσεις των αντιφρονούντων εναντίον του. Έτσι, το 1633 κατόρθωσαν να σύρουν τον Γαλιλαίο ενώπιον του δικαστηρίου της Ιεράς Εξέτασης με την κατηγορία ότι ήταν αιρετικός, επειδή τάχα η διδασκαλία του για την κίνηση της Γης ήταν αντίθετη με την Αγία Γραφή. Και τότε ο Γαλιλαίος, για να αποφύγει τον θάνατο στην πυρά, αναγκάσθηκε να αναιρέσει και να απαρνηθεί τη διδασκαλία του. Παρά την αναίρεση της διδασκαλίας του, ο Γαλιλαίος καταδικάσθηκε σε φυλάκιση, την οποία ο Πάπας μετέτρεψε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Γαλιλαίος φεύγοντας από την Ιερά Εξέταση επέμεινε στην άποψή του, αναφωνώντας «Και όμως γυρίζει».
Ο Γαλιλαίος πέθανε τη νύχτα μεταξύ 8ης και 9ης Ιανουαρίου 1642, όσο διαρκούσε η σωφρονιστική ποινή του. Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ αποκατέστησε τη μνήμη του Γαλιλαίου το φθινόπωρο του 1992, τρεις και μισό αιώνες μετά την εκδίκαση της υπόθεσής του και την καταδίκη των ιδεών του.
Αποτελούν μεγάλη προσφορά στην επιστήμη οι ανακαλύψεις του Γαλιλαίου σχετικά με το τηλεσκόπιο, που διεύρυναν το ορατό Σύμπαν. Σημαντική είναι επίσης η συνεισφορά του στην καθιέρωση της Μηχανικής ως ιδιαίτερης επιστήμης και στην πρώτη διατύπωση των νόμων της κινηματικής. Η σπουδαιότερη όμως προσφορά του Γαλιλαίου είναι η εισαγωγή του πειράματος στις επιστημονικές μεθόδους και η μελέτη των φυσικών φαινομένων κάτω από διαφορετικές ελεγχόμενες συνθήκες, ερχόμενος σε πλήρη αντίθεση με τις επικρατούσες μέχρι τότε συνήθειες της επιστημονικής σκέψης και έρευνας. Η μέθοδος την εποχή του Μεσαίωνα ήταν η ερμηνεία των κειμένων του Αριστοτέλη κυρίως, του Γαληνού, του Πτολεμαίου και των άλλων σοφών της αρχαιότητας και η εξαγωγή συμπερασμάτων, χωρίς οι τότε επιστήμονες να προσφεύγουν στο πείραμα ή σε νέες παρατηρήσεις. Γι’ αυτόν τον λόγο ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Στήβεν Χώκινγκ τον έχουν χαρακτηρίσει ως «τον πατέρα της σύγχρονης επιστήμης».
Απεικονίζεται και σε ιταλικό γραμματόσημο του 1995 μαζί με τον Αϊνστάιν, για το 14ο παγκόσμιο συνέδριο της Σχετικότητας.
