Γράφει ο Τάσος Γέροντας
Σάν σήμερα 18/9, το 1783, πέθανε ο Ελβετός μαθηματικός Λέοναρντ Όυλερ.
Ο Όυλερ γεννήθηκε στις 15 Απριλίου 1707 στη Βασιλεία της Ελβετίας. Ο πατέρας του, Πάουλ Όυλερ, ήταν πάστορας της προτεσταντικης εκκλησίας και η μητέρα του Μαργκερίτε Μπρούκερ κόρη πάστορα. Είχε δύο μικρότερες αδελφές, τις Άννα Μαρία και Μαρία Μαγδαληνή. Μετά τη γέννησή του η οικογένειά του μετακόμισε από τη Βασιλεία στο Ρίχεν (Riehen), όπου πέρασε και το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής του ηλικίας. Ο πατέρας του ήταν φίλος με την οικογένεια Μπερνούλι και ειδικότερα με τον Γιόχαν Μπερνούλι, ο οποίος τότε θεωρούνταν ως ο καλύτερος μαθηματικός της Ευρώπης, και ο οποίος θα αποτελέσει τελικά την πιο σημαντική επιρροή για τον νεαρό Λέοναρντ.
Σε ηλικία μόλις 13 ετών εγγράφηκε στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας και σε ηλικία 16 ετών υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα τις ομοιότητες της φιλοσοφίας του Καρτέσιου και του Νεύτωνα. Ο Όυλερ εκείνη την εποχή σπούδαζε Ελληνική και Εβραϊκή θεολογία ύστερα από προτροπή του πατέρα του, με σκοπό να γίνει πάστορας, αλλά ο Μπερνούλι κατάφερε να πείσει τον Πάουλ Όυλερ ότι ο Λέοναρντ επρόκειτο να γίνει ένας σπουδαίος μαθηματικός. Το 1726 ο Λέοναρντ υποστήριξε μία δεύτερη διατριβή, με θέμα την ταχύτητα διάδοσης του ήχου.
Την ίδια χρονιά δέχθηκε πρόσκληση από την τσαρίνα Αικατερίνη Α’ να αναλάβει την έδρα της Φυσιολογίας στην Ακαδημία Επιστημών της Αγίας Πετρούπολης, μετά τον θάνατο του Νικολάους Μπερνούλι, γιού του Γιόχαν Μπερνούλι. Τον Νοέμβριο του 1726 ο Όυλερ αποδέχτηκε διακαώς την προσφορά, αλλά καθυστέρησε να κάνει το ταξίδι στην Αγία Πετρούπολη, καθώς είχε κάνει ανεπιτυχώς αίτηση για μία θέση καθηγητή φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας. Στη συνέχεια μεταπήδησε στο τμήμα μαθηματικών και το 1733 ανέλαβε τη διεύθυνσή του.
Στις 7 Ιανουαρίου 1734 νυμφεύθηκε τη συμπατριώτισσά του Καταρίνα Γκσελ. Το ζευγάρι απέκτησε 13 παιδιά, από τα οποία μόνο τα πέντε επέζησαν.
Το 1741, λόγω της έκρυθμης κατάστασης στη Ρωσία, ο Όυλερ μετακόμισε στο Βερολίνο, αποδεχόμενος πρόσκληση του ηγεμόνα της Πρωσίας Φρειδερίκου Β’ του Μεγάλου. Δούλεψε για 25 χρόνια στην τοπική Ακαδημία και δημοσίευσε πάνω από 300 επιστημονικά άρθρα. Στο Βερολίνο εξέδωσε δύο από τα σπουδαιότερα βιβλία του. Το 1748 την «Εισαγωγή στην Απειροστική Ανάλυση» και το 1755 τις «Αρχές του διαφορικού λογισμού». Με τα χρόνια ο Όυλερ περιέπεσε σε δυσμένεια, ιδιαίτερα όταν απέτυχε να σχεδιάσει ένα συντριβάνι σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Φρειδερίκου. Ο Πρώσος μονάρχης αμφισβήτησε τις ικανότητες του Όυλερ ως μηχανικού, αλλά και τη φιλοσοφική του συγκρότηση. Στην πρωσική αυλή κυριαρχούσε η πληθωρική προσωπικότητα του επικοινωνιακού Βολταίρου, που βρισκόταν στον αντίποδα του συνεσταλμένου χαρακτήρα του Όυλερ.
Όταν δέχθηκε τhν πρόσκληση από τη Μεγάλη Αικατερίνη το 1766, επέστρεψε χωρίς δεύτερη σκέψη στα παλιά του «λημέρια». Όμως η υγεία του διαρκώς χειροτέρευε. Έχοντας χάσει την όραση από το ένα του μάτι το 1735, προσεβλήθη από καταρράκτη στο υγιές μάτι του και με την πάροδο του χρόνου σχεδόν τυφλώθηκε. Παρά την τραγωδία αυτή, η παραγωγικότητά του συνεχίστηκε αμείωτη, επιβοηθούμενη από μία σπάνια μνήμη και μία αξιοσημείωτη ικανότητα για νοερούς υπολογισμούς.
Το 1773 έχασε τη γυναίκα του μετά από 40 χρόνια γάμου, και τρία χρόνια αργότερα παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδελφή της Ζαλόμε Γκσελ.
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1783, κατά τη διάρκεια γεύματος στο σπίτι του κι ενώ συζητούσε με τον συνάδελφό του φυσικό Άντερς Λέξελ σχετικά με την πρόσφατη ανακάλυψη του πλανήτη Ουρανού, υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και λίγες ώρες αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή. Ενταφιάστηκε στο προτεσταντικό κοιμητήριο της Αγίας Πετρούπολης, δίπλα στην πρώτη σύζυγό του Καταρίνα. Ο μαθηματικός και φιλόσοφος Νικολά Ντε Κοντορσέ, στον επικήδειο που εκφώνησε ενώπιον της Γαλλικής Ακαδημίας, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ο Όυλερ σταμάτησε να υπολογίζει και να ζει». Το 1956 και με αφορμή την επικείμενη 250η επέτειο από τη γέννησή του, τα λείψανά του μεταφέρθηκαν κι ενταφιάστηκαν στο Μοναστήρι του Αλεξάντερ Νέφσκι στην Αγία Πετρούπολη.
Το έργο του Όυλερ, το οποίο εκτείνεται σε κάθε πεδίο των μαθηματικών, αποτελείται από 75 τόμους και συνολικά 45.000 σελίδες. Επίσης έχουν διασωθεί 4.000 χειρόγραφα αλληλογραφίας του με διάσημους σύγχρονούς του μαθηματικούς. Ο Ελβετός φυσικομαθηματικός είχε αποφασιστική και σημαντική συμβολή στη γεωμετρία, στην ανάλυση, στη μηχανική και στη θεωρία των αριθμών. Ανέπτυξε επίσης μεθόδους για τη λύση προβλημάτων στην αστρονομία και έδωσε χρήσιμες εφαρμογές των μαθηματικών στην τεχνολογία. Πολλοί μαθηματικοί όροι φέρουν το όνομά του, όπως η Σταθερά του Όυλερ, ο Αριθμός του Όυλερ (το γνωστό e), η ευθεία και ο κύκλος του Όυλερ στα τρίγωνα, και άλλα. Επίσης ο αστεροειδής 2002 Euler ονομάστηκε προς τιμήν του.
Ο Όυλερ απεικονίστηκε στο ελβετικό χαρτονόμισμα των 10 φράγκων και σε πολυάριθμα γραμματόσημα, μεταξύ αυτών της Ελβετίας, της Γερμανίας και της Ρωσίας. Επίσης μνημονεύεται από τη Λουθηρανική Εκκλησία στο Ημερολόγιο των αγίων της στις 24 Μαΐου – ήταν ένας αφοσιωμένος Χριστιανός (και πιστός στην αδιαμφισβήτητη αλήθεια της Βίβλου) που έγραψε απολογητική και πολέμησε σθεναρά εναντίον των επιφανών αθεϊστών της εποχής του.
