Επιμέλεια στήλης Φανή Χατζή
Κάθε εβδομάδα ένας/μία συγγραφέας απαντά σε 15 ερωτήσεις.
Τάσος Παπαναστασίου
- Γιατί γράφετε;
Δεν είμαι σίγουρος. Άλλες φορές γράφω για να γεμίσω τον χρόνο μου. Έτσι ξεκίνησα, μάλιστα, σε μία εποχή που ο προσωπικός μου χρόνος ήταν πολύ στεγνός. Άλλες φορές πάλι γράφω γιατί νομίζω πως κάτι έχω να πω, μια σκέψη να μοιραστώ, να αφηγηθώ μια ιστορία. Γράφω για να αισθάνομαι δημιουργικός. Για να μη γεράσω.
- Τι κάνετε όταν δεν γράφετε;
Κάνω παρέα με νέους ανθρώπους, καθώς είμαι δάσκαλος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Μοιράζομαι τον χρόνο μου μεταξύ των παιδιών, των εκπαιδευτικών και των γονέων των παιδιών. Φυσικά και η δική μου οικογένεια, οι άνθρωποί μου, απορροφούν πολύ από τον χρόνο μου, όπως αξίζει να κάνουμε για τον εαυτό μας, μέσα από τους δικούς μας ανθρώπους.
- Είστε πρωτίστως αναγνώστης/τρια ή συγγραφέας;
Πρωτίστως είμαι, όπως είπαμε, δάσκαλος και σαν δάσκαλος διάβαζα πάρα πολύ παλαιότερα, περισσότερο απ’ ό,τι τώρα. Έγραφα όμως κιόλας, συνήθως μικρές ιστορίες, που τις μοιραζόμουν με τους μαθητές και τις μαθήτριές μου. Τώρα γράφω μεγάλες ιστορίες, που τις μοιράζομαι με περισσότερο κόσμο και αυτό ίσως με κάνει εκτός από δάσκαλο και συγγραφέα.
- Τι διαβάζετε αυτό το διάστημα;
Το διάστημα αυτό διαβάζω για τις ανάγκες πραγματολογικής έρευνας που απαιτεί το επόμενο βιβλίο που ετοιμάζωτην «Κλεμμένη εφηβεία» του Στάνισλας Τομκίεβιτς και σειρά έχει «Το αγόρι που μεγάλωσε σαν σκύλος» του Μπρους Πέρρυ.
- Με ποιες προσωπικότητες της λογοτεχνίας θα βγαίνατε για ποτό;
Με τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ, τον Ντάσιελ Χάμετ, τον Ρέιμοντ Τσάντλερ και τον Ζαν- Κλωντ Ιζζό.
- Ισχύει ακόμη ο «θάνατος του συγγραφέα» στην εποχή των social media;
Νομίζω πως ισχύει. Το έργο φεύγει από τα χέρια του συγγραφέα μόλις αυτός ολοκληρώσει αυτό που έχει να κάνει και φτάνει στους αναγνώστες. Ως συγγραφέας χρησιμοποιεί ηθελημένα είτε αθέλητα τον όγκο που έχει μελετήσει, τη φαντασία του, την εργατικότητά του, την επιμονή του ώστε να παραγάγει το τελικό του έργο. Ο αναγνώστης παίρνει με τη σειρά του το έργο, ενώ ο συγγραφέας πια δεν υπάρχει. Τέλος. Το γραπτό είναι του αναγνώστη. Ο συγγραφέας μπορεί μόνο να μελαγχολεί και να σκέφτεται τα λάθη που έχει κάνει ή τι θα μπορούσε να γράψει καλύτερα. Όλη αυτή η διαδικασία δεν έχει να κάνει με τα σόσιαλμίντια. Αν βάλουμε στην εξίσωση την εκτίναξη της τεχνητής νοημοσύνης, νομίζω πως τα πράγματα βαδίζουν σε θολά μονοπάτια, καθώς οι μηχανές μπορούν να παραγάγουν μοτίβα, να μιμηθούν τους τρόπους γραφής και να προσφέρουν στον αναγνώστη προϊόντα ενός «νεκρού» συγγραφέα. Είναι μια συζήτηση που δεν θατελειώσει ποτέ.
- Γίνεται να βιοπορίζεσαι στην Ελλάδα μόνο από τη συγγραφή;
Όχι.
- Διδάσκεται η γραφή;
Διδάσκεται. Ξέρουμε πολύ καλά στα σχολεία πως η γραφή διδάσκεται. Είναι μια μαγική διαδικασία, καθώς ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τις δυνατότητες που έχει να εκφράζει τις σκέψεις του στο χαρτί. Αν ρωτάτε αν διδάσκεται η συγγραφή, αυτό που ονομάζουμε δημιουργική γραφή, ναι, και αυτό διδάσκεται, καθώς γύρω από αυτήν την ιστορία έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία πάρα πολύ σημαντικά, έχουν στηθεί προγράμματα σπουδών, γίνονται μεταπτυχιακά, συγγράφονται διδακτορικές διατριβές. Την τελική συγγραφή, βέβαια, δίνει η ίδια η ζωή. Όσα περισσότερα ζήσεις τόσα περισσότερα μπορείς να γράψεις. Δεν γίνεται να επινοείς τα πάντα.
- Ποιο θα ήταν το δικό σας «γράμμα σ’ έναν νέο ποιητή»;
Αυτό που αποδίδεται, μάλλον λανθασμένα, στον Ουμπέρτο Έκο. Για την παραγωγή ενός πνευματικού έργου, στην προκειμένη περίπτωση, ενός βιβλίου, το 1% είναι έμπνευση και το 99% είναι το πόσα εσώρουχα θα λιώσεις καθισμένος στην καρέκλα σου γράφοντας αυτό που θέλεις να γράψεις.
- Η λογοτεχνία είναι ενιαία ή επιδέχεται διακρίσεων;
Κάθε βιβλίο είναι ένα βιβλίο. Διακριτό, ξεχωριστό, πολυκυματισμένο. Οι ομαδοποιήσεις και οι ενιαιοποιήσεις βολεύουν τους κριτικούς και τους θεωρητικούς της λογοτεχνίας. Κάπως πρέπει να μελετώνται όλα αυτά.
- Υπάρχουν mustread βιβλία; Ποια είναι για εσάς;
Όταν ως δάσκαλο με ρωτούν τι πρέπει να διαβάζουν τα παιδιά και τι να κάνουμε για να διαβάζουν τα παιδιά, απαντώ πως τα παιδιά πρέπει να διαβάζουν αυτό που θέλουν:κόμικ, γκράφικνόβελ, βιβλία για παιδιά, εκλαϊκευμένα επιστημονικά βιβλία. Το ίδιο ισχύει και για τους ενήλικες. Πρέπει να διαβάζουν αυτό που θέλουν κι όχι αυτό που επιβάλλεται. Με αυτή την έννοια δεν υπάρχουν mustread βιβλία.
Όμως υπάρχουν ίσως βιβλία τα οποία διαβάζει κανείς και του τροποποιούν τη ζωή. Τη χαράζουν, την αλλάζουν. Αν συμβεί και το ζήσει κανείς αυτό, τότε είναι ένας πολύ τυχερός άνθρωπος.
- Πώς είναι να γράφεις στον καιρό της πολιτικής ορθότητας;
Δεν με απασχολεί ιδιαίτερα αυτό το θέμα. Το θέμα της πολιτικής ορθότητας έχει αποκτήσει μια χροιά -ίσως ακουστεί περίεργο- ολοκληρωτισμού. Με την έννοια όμως ότι η συγγραφή είναι μια πράξη ελευθερίας δεν θα πρέπει να μας απασχολεί. Γράφω αυτά που νομίζω και είμαι εδώ για να υποστώ την κριτική για τις συνέπειες.
- Γιατί οι Έλληνες γράφουν περισσότερο απ’ ό,τι διαβάζουν;
Γιατί δεν τους έμαθε κανείς να διαβάζουν.
- Πώς σας επηρεάζει η πολιτική επικαιρότητα;
Με επηρεάζει πολύ, καθώς πολλά στοιχεία από την πολιτική επικαιρότητα ερεθίζουν τη σκέψη μου και σκέφτομαι πώς θα μπορούσαν να αποδοθούν ως ενιαία βιβλία.
- Η λογοτεχνία, τελικά, σας έχει αλλάξει τη ζωή;
Η λογοτεχνία έχει αλλάξει τη ζωή μου, έχει αλλάξει την καθημερινότητά μου, την έχει κάνει καλύτερη και πιο κουραστική.
