Επιμέλεια στήλης Φανή Χατζή | φωτογραφία: Όλγα Δέικου
Κάθε εβδομάδα ένας συγγραφέας απαντά σε 15 ερωτήσεις
Νικόλας Σεβαστάκης
- Γιατί γράφετε;
Γράφω από δεκατριών, δεκατεσσάρων. Ακόμα δεν έχω βρει την απάντηση στο γιατί. Φυσικά, εδώ και κάποια χρόνια, ένα μέρος είναι κατά παραγγελία κείμενα, συνεργασίες ή γραφές στα πλαίσια ενός πανεπιστημιακού ρόλου. Λογοτεχνία γράφω όταν θέλω να μιλήσω για τα καίρια που με συγκινούν βαθύτερα και διαρκέστερα.
2. Τι κάνετε όταν δε γράφετε;
Όταν δεν γράφω κάνω πράγματα απολύτως συνηθισμένα που κατά κανόνα δεν τα αναφέρουμε σε συνεντεύξεις. Ψωνίζω από τη λαϊκή της οδού Κρήτης τις Τετάρτες ή πίνω καφέ καθισμένος σε κάποιο από τα παγκάκια της νέας παραλίας ή στο Le Monde απέναντι από το Βέλος. Τέτοια.
3. Είστε πρωτίστως αναγνώστης/τρια ή συγγραφέας;
Κατά διαστήματα μπορεί να είμαι μόνο αναγνώστης ή έστω κυρίως αναγνώστης. Δεν μπορώ όμως να μην σκέφτομαι το γράψιμο έστω ως ορίζοντα προσδοκίας και έγνοια.
4. Τι διαβάζετε αυτό το διάστημα;
Αυτό τον καιρό διαβάζω μερικά έξοχα διηγήματα της Τατιάνας Τολστάγια (Αιθέριοι κόσμοι, Loggia), προχωρώ (αργά όμως) το Όλα για το τίποτα του Βάλτερ Κεμπόφσκι (Δώμα) ενώ μόλις τέλειωσα την ονειρική νουβέλα της Λίλας Τρουλινού Χρυσοβαλάντη και Ονούφρης (Περισπωμένη). Όμως επειδή βγήκε πριν ένα μήνα το μυθιστόρημά μου Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων, έχω και το μυαλό μου εκεί.
5. Με ποιες προσωπικότητες της Λογοτεχνίας θα βγαίνατε για ποτό;
Τη δεκαετία του ΄80, εικοσάρης, έτυχε να γνωρίσω προσωπικά πολλούς ποιητές και πεζογράφους στην Αθήνα. Κάποιες φορές ήταν ευχάριστα, συχνά όμως όχι και η καλύτερη εμπειρία παρέας. Τώρα, θα έπινα ένα ποτό με τον νέο Σενεγαλέζο συγγραφέα Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ που με εντυπωσίασε πολύ ακούγοντάς τον στην Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης. Με τη Μαρία Λαϊνά ή τον Τζόναθαν Κόου που θα τον ρωτούσα κυρίως για τη σημασία της μουσικής στην συγγραφική του διαδρομή.
6. Ισχύει ακόμα ο «θάνατος του συγγραφέα» στην εποχή των social media;
Ο «θάνατος του συγγραφέα» παίζεται πια την υπερέκθεση στα social media αλλά κυρίως στην κατά τη γνώμη μου αρνητική επίδραση στον πολιτισμό εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης τύπου ChatGPT. Έχω όμως την εντύπωση ότι όπου αναδύεται ένα δυνατό κείμενο, εκεί ο συγγραφέας αποκτά εκ νέου τα χαμένα του δικαιώματα. Παρόλα αυτά, ο βαθύτερος λόγος ύπαρξης του συγγραφέα δεν είναι η επίδειξη μιας περσόνας όσο τα έργα του, καλά ή λιγότερο καλά. Αυτά δεν θα πεθάνουν αν εξακολουθούμε να τα ανακαλύπτουμε και να τα αγαπάμε.
7. Γίνεται να βιοπορίζεσαι στην Ελλάδα μόνο από τη συγγραφή;
Υπάρχουν, φαντάζομαι, πέντε-έξι άνθρωποι στη χώρα που μπορεί να ζουν καλά από το γράψιμο. Για τους υπόλοιπους, ισχύει συνήθως ο κανόνας της διπλής ζωής ή μια καθημερινότητα αντίστοιχη με αυτή εκατομμυρίων πολιτών που δεν ασχολούνται με τα καλλιτεχνικά και πνευματικά πράγματα.
8. Διδάσκεται η γραφή;
Τα τελευταία χρόνια – δεκαετίες στις ΗΠΑ- η γραφή έγινε δημιουργική, ένα μάθημα ανάμεσα στα άλλα. Υπάρχουν άξιοι άνθρωποι της λογοτεχνίας και της θεωρίας που ασχολούνται με το θέμα και δεν έχω καμιά πρόθεση να αμφισβητήσω τις δυνατότητες που έχουν απελευθερωθεί από αυτή τη διδακτική εμπειρία. Θα χρειαζόταν πάντως ένα μάθημα εισαγωγής στη γραφή (έτσι απλά, δίχως το ‘δημιουργική’) και στα πανεπιστήμιά μας. Η ιστορική αίσθηση και η αίσθηση της γλώσσας δεν επιβιώνουν χωρίς καλλιέργεια.
9. Η Λογοτεχνία είναι ενιαία ή επιδέχεται διακρίσεων;
Η λογοτεχνία είναι ένα αρχιπέλαγος με πλήθος νησιά. Από το δοκίμιο μέχρι το μυθιστόρημα και από την ποίηση ώς το θεατρικό κείμενο, όλα λογοδοτούν στην ίδια πνευματική σχέση και επομένως στη λογοτεχνική εμπειρία.
10. Υπάρχουν must read βιβλία; Ποια είναι για εσάς;
Στoν δικό μου κανόνα έχω Φλωμπέρ, Βιζυηνό, Κάφκα και Σεφέρη. Αλλά και τη Βιρτζίνια Γουλφ και πολλούς από τους Έλληνες ποιητές των τελευταίων σαράντα χρόνων. Τον Μιχάλη Γκανά, τον Γιώργο Μαρκόπουλο, τη Μαρία Λαϊνά. Από εκεί και πέρα, οι σύγχρονοι θα προσθέσουν τους δικούς τους στον κανόνα. Μπορεί να βάλουν τον Εντουάρ Λουί λόγου χάρη. Οι αναφορές αλλάζουν στο χρόνο όπως και οι ιεραρχήσεις και τα γούστα.
11. Πώς είναι να γράφεις στον καιρό της πολιτικής ορθότητας;
Αυτό που λέμε ‘πολιτική ορθότητα’ δεν έχει φτάσει ακόμα στην ελληνική συγγραφική σκηνή. Και ούτε θεωρώ αναγκαστικά πολιτική ορθότητα να γράφει κανείς για μετανάστες, Λοάτκι άτομα ή άλλα θέματα της κρίσης και των επιπτώσεών της. Σημασία έχει νομίζω να γράφουμε για οτιδήποτε με πνεύμα ελευθερίας και δίχως να κρίνεται κανείς με στενά ιδεολογικά κριτήρια. Από εκεί και πέρα, είναι ανοιχτό στοίχημα το να συνομιλούμε συγγραφικά με πολλούς και διαφορετικούς κόσμους, με διαφορετικά υποκείμενα και καταστάσεις. Η λογοτεχνία έχει τη δική της ηθική που στηρίζεται στην ευθύνη του συγγραφέα για το πώς χειρίζεται τους ήρωες και τη γλώσσα του.
12. Γιατί οι Έλληνες γράφουν περισσότερο απ’ ό, τι διαβάζουν;
Η Ελλάδα δεν είναι μια χώρα αναγνωστών. Γράφουμε περισσότερο από όσο διαβάζουμε; Μάλλον. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην επείγουσα ανάγκη να δείξουμε πως διαθέτουμε μια εκφραστική προσωπικότητα. Όσο πιο ανασφαλείς είμαστε, τόσο περισσότερο γράφουμε για να σχολιάσουμε τον κόσμο. Έτσι όμως χάνουμε την ευκαιρία να μάθουμε διαβάζοντας.
13. Πώς σας επηρεάζει η πολιτική επικαιρότητα;
Η μέρα μου έχει μεγάλες δόσεις πολιτικής πληροφορίας από το επίκαιρο αλλά και από παλαιότερες εποχές. Όταν γράφει κανείς και στήλες ιδεών και απόψεων, είναι αδύνατο να μην παρακολουθεί τα γεγονότα και τις δημόσιες απόψεις. Άλλωστε μεγάλωσα μέσα σε νέφη πολιτικών συζητήσεων και ονοματολογίας. Δύσκολη φυσικά η διαχείριση αυτού του φορτίου, ιδίως τους μήνες που δουλεύω ένα μυθιστόρημα ή διηγήματα. Συμφιλιώνομαι εν μέρει με το αναπόφευκτο, με τις εξαρτήσεις μου από τις ιδέες και την πολιτική αλλά μαθαίνω να παίρνω και αποστάσεις κι όταν γράφω λογοτεχνία θέλω να είμαι ανεξίθρησκος.
14. Η Λογοτεχνία, τελικά, σας έχει αλλάξει τη ζωή;
Η στροφή στα πεζογραφικά κείμενα ήρθε γύρω στα πενήντα. Μαζί με το κόψιμο του τσιγάρου και άλλες αλλαγές στη ζωή μου. Προαναγγέλλοντας μια νέα σχέση με τα πράγματα, η λογοτεχνία ήρθε σαν μια μεταβολή θερμοκρασίας και ένα διαφορετικό βλέμμα στα πράγματα.
Ο Νικόλας Σεβαστάκης γεννήθηκε στο Καρλόβασι Σάμου το 1964. Έχει δημοσιεύσει ποίηση, δοκίμια και δυο συλλογές διηγημάτων. Κατά καιρούς ασχολήθηκε με τη μετάφραση ενώ συνεργάστηκε με εφημερίδες και περιοδικά γράφοντας επιφυλλίδες και κριτικές βιβλίου. Από το 2006 ζει στη Θεσσαλονίκη και είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο “Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων” από τις Εκδόσεις Πατάκη.
