Robert Heinlein «Starship troopers». Μετάφραση Γιώργος Αγγελίδης. Εκδόσεις Anubis 2023.
Γράφει ο Τάσος Γέροντας
344 σελίδες στο τυπικό μέτριας υφής χαρτί των εκδόσεων, με μέτρια επιμέλεια και πολύ καλή μετάφραση και βιβλιοδεσία. Το βιβλίο έχει πολλές και πολύ κατατοπιστικές υποσέλιδες σημειώσεις του μεταφραστή, που δείχνουν το βάθος και τη σοβαρότητα της δουλειάς του.
Στη Γη, μετά από έναν παγκόσμιο πόλεμο, επικρατεί μία «παγκόσμια» κυβέρνηση. Οι άνθρωποι έχουν εποικίσει το διάστημα. Εκεί επιτίθενται τα Έντομα. Τι είναι αυτά; Εξωγήινοι, ισχυροί πολεμιστές, δρουν σαν να τους κατευθύνει ένα μυαλό, είναι πάρα πολλά και σχεδόν ανίκητα. Οι άνθρωποι αγωνίζονται να τα κρατήσουν μακρυά από τη Γη.
Ο αφηγητής είναι ένας νεαρός γήινος, που επέλεξε να καταταγεί στον στρατό, και μάλιστα στους Κινούμενους Πεζικάριους. Γιατί λέγονται έτσι; Επειδή φορούν την περίφημη Στολή. Αυτή δεν τους κάνει άτρωτους, αλλά τους καθιστά πανίσχυρους. Τους δίνει τη δυνατότητα να μετακινούνται γρήγορα και σε μεγάλες αποστάσεις. Τους εξοπλίζει με μεγάλη γκάμα όπλων. Τους επιτρέπει να έχουν επικοινωνία με όλους τους συστρατιώτες τους.
Στον κόσμο που έπλασε ο συγγραφέας κάποιος γίνεται πλήρης πολίτης με δικαίωμα ψήφου μόνον αν υπηρετήσει στον στρατό. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που ο Χαϊνλάιν κατηγορήθηκε για μιλιταρισμό. Άραγε αυτό το βιβλίο είναι το μανιφέστο του συγγραφέα ή είναι ένας καθρέφτης απέναντι στο άσχημο πρόσωπο της πραγματικότητας; Επειδή σε μεγάλο μέρος του βιβλίου, και στα πλαίσια της μόρφωσης μαθητών και στρατιωτών ασκεί κριτική στη διαπαιδαγώγηση, στην άσκηση εξουσίας, στην απονομή δικαιοσύνης, στη δομή της κοινωνίας της ίδιας. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το ότι έδωσε μεγαλύτερη βαρύτητα στην εκπαίδευση των στρατιωτών παρά στον πόλεμο εναντίον των Εντόμων. Φυσικά τονίζει το φρόνημα των στρατιωτών, την αυτοθυσία για την πατρίδα (τη Γη εν προκειμένω) και τους συστρατιώτες.
Εντυπωσιάζει το εύρος της στρατιωτικής εκπαίδευσης. Δεν αρκείται στην τακτική και στον ψυχολογικό πόλεμο, αλλά περιλαμβάνει και φιλοσοφία, ηθική. Παρουσιάζει μια καλοπροαίρετη δικτατορία στη Γη, μακρυά από αυτήν που ονειρεύτηκε ο Όργουελ.
Μέσα σ’ αυτό το μιλιταριστικό κλίμα, συγκινεί η σχέση του πρωταγωνιστή με τον πατέρα του. Σπάνια μνημονεύεται, αλλά πάντα έντονα.
Λόγω κυρίως αυτού του βιβλίου ο Χαϊνλάιν κατηγορήθηκε για φασιστικές ιδέες, ή και ρατσισμό. Όμως ο ίδιος επέλεξε να τοποθετήσει στις απαιτητικές θέσεις των πιλότων μόνο γυναίκες, ως ανώτερες των αντρών, ενώ έδωσε στους άντρες τον ρόλο των αναλώσιμων στρατιωτών.
Το βιβλίο έδωσε αρκετές ταινίες, μία όμως είναι βασισμένη σ’ αυτό, αυτή του 1997 από τον Πωλ Βερχόφεν. Αυτά που διάβασα, δεν με πείθουν να τη δω. Το αντίθετο.
Διάβασα το βιβλίο με ενδιαφέρον, όπως άλλωστε όλα τα βιβλία του Χαϊνλάιν. Όμως το ολοκλήρωσα με ανάμεικτα συναισθήματα. Και σαφώς έντονα προβληματισμένος. Μήπως, όμως, αυτό δεν είναι το ζητούμενο από ένα καλό βιβλίο επιστημονικής φαντασίας;
– Ο άνθρωπος δεν έχει ηθικό ένστικτο. Δεν γεννιέται με αίσθημα ηθικής. Αποκτούμε το αίσθημα ηθικής –όταν το αποκτούμε- με την εκπαίδευση, την εμπειρία και με πάρα πολύ νοητικό μόχθο.
– Ο όρος «νεαρός παραβάτης» αποτελεί οξύμωρο. «Παραβάτης» είναι αυτός που αποτυγχάνει στο καθήκον του. Αλλά το «καθήκον» είναι μια αρετή των ενηλίκων· πράγματι ένας νέος ενηλικιώνεται όταν –και μόνον όταν- αποκτά την αίσθηση του καθήκοντος και την ασπάζεται πιο πιστά απ’ την ιδιοτέλεια με την οποία γεννήθηκε.
– Το θέμα με τα «μαθήματα ιστορίας» είναι ότι συνήθως τα ερμηνεύουμε καλύτερα ύστερα από κάποια τεράστια αποτυχία.
– Η ηθική συμπεριφορά είναι συμπεριφορά επιβίωσης σε επίπεδο ανώτερο του ατομικού.
– Άσχημο από άποψη μαθηματικών… αλλά απόλυτα ανθρώπινο. Η λαογραφία μας, όλες οι ανθρώπινες θρησκείες, η λογοτεχνία μας, όλα διαπνέονται από αυτό το ιδεώδες –είναι καθολική φυλετική πεποίθηση πως, όταν ένας άνθρωπος χρειάζεται βοήθεια, οι άλλοι δεν λογαριάζουν το τίμημα. Αδυναμία; Μπορεί να είναι η ξεχωριστή δύναμη που θα μας επιτρέψει να κατακτήσουμε τον Γαλαξία.
