Amor Towles «Ένας τζέντλεμαν στη Μόσχα». Μετάφραση Ρηγούλα Γεωργιάδου. Εκδόσεις Διόπτρα 2018.
664 σελίδες σε πολύ καλής ποιότητας ματ υποκίτρινο χαρτί 100 γραμμαρίων, με πολύ καλή επιμέλεια, άψογη εκτύπωση και υποδειγματική βιβλιοδεσία με κλωστή και κόλλα. (Παρεμπιπτόντως, μυρίζει πολύ όμορφα).
Μόσχα 1922. Κέντρο. Πλατεία Θεάτρου. Ξενοδοχείο Μετροπόλ. Κόμης Αλεξάντρ Ίλιτς Ροστόφ, ετών 33. Μετά από μία σύντομη «επίσκεψη» του κόμη ενώπιον της «Έκτακτης επιτροπής του λαϊκού κομισαριάτου εσωτερικών υποθέσεων», παρακολουθούμε τον κόμη να μεταβαίνει στο πολυτελές ξενοδοχείο. Ήδη από τις πρώτες σελίδες αντιλαμβανόμαστε τους τρόπους, τις συνήθειες, τη νοοτροπία, τις ιδέες του κόμη. Μαθαίνουμε όμως και το πώς τον αντιμετωπίζει το νέο καθεστώς.
Μαθαίνουμε λοιπόν πως ο πρώην ευγενής θα ζήσει το υπόλοιπο της ζωής του έγκλειστος στο ξενοδοχείο, χωρίς το δικαίωμα ούτε μιας βόλτας έξω, στο πεζοδρόμιο. Ακόμα χειρότερα; Από τη σουίτα του, θα υποχρεωθεί να μετακομίσει σε ένα δωμάτιο δέκα τετραγωνικών, κάτω από τη στέγη. Ο ψηλός κόμης ουκ ολίγες φορές θα χτυπήσει το κεφάλι του στο χαμηλό ταβάνι. Ακόμα χειρότερα; Ο κόμης θα υποχρεωθεί να εργαστεί! Προφανώς μέσα στο ξενοδοχείο, όπου θα πάρει τη θέση του αρχισερβιτόρου. Και από τη θέση αυτή θα συνεχίσει να παραδίδει μαθήματα ευγένειας, ευπρεπούς συμπεριφοράς, να δείχνει τις γνώσεις του για τα φαγητά και τους ανθρώπους, πάντα χωρίς έπαρση ή κομπασμό.
Φαντάζει μονότονη η ζωή σε ένα ξενοδοχείο, πολύ περισσότερο σε ένα μικρό δωμάτιο. Όμως ο κόμης, με στωικότητα και καλή διάθεση, βρίσκει τρόπους και σε κάθε περίσταση απολαμβάνει αυτά που έχει και αυτά που κάνει.
Μέσα στον χώρο του ξενοδοχείου τρεις γυναίκες θα σημαδέψουν την καθημερινότητά του και τη ζωή του. Πρώτα η μικρή και άτακτη Νίνα, κόρη ενός ανώτατου κρατικού υπαλλήλου. Η Νίνα θα του μάθει χώρους και διαδρόμους του ξενοδοχείου, που ο κόμης ούτε καν φανταζόταν, ενώ ο κόμης θα της διδάξει καλούς τρόπους, αλλά και τρόπους να αντιμετωπίζει τη ζωή.
Η διάσημη και πανέμορφη ηθοποιός Άννα Ουρμπάνοβα θα περάσει κομητοειδώς από τη ζωή του. Θα τον γοητέψει και θα την γοητέψει. Θα ζήσει θυελλώδεις ερωτικές στιγμές, αλλά θα αντιμετωπίσει και την περιφρόνησή της.
Η μεγάλη αλλαγή στη ζωή του κόμη θα έρθει όταν η Νίνα, ώριμη γυναίκα και μητέρα πλέον, θα του αφήσει τη μικρή της κόρη, τη Σοφία, υπό την προστασία του, ενώ αυτή θα προσπαθήσει να εντοπίσει τον πατέρα της στα γκουλάγκ της Σιβηρίας. Η Σοφία λοιπόν γίνεται ο πρωταγωνιστής της ιστορίας από το 1938, όταν «βγαίνει στη σκηνή» μέχρι το 1954, οπότε τελειώνει η αφήγηση. Η Σοφία και το ταλέντο της θα οδηγήσουν τον κόμη επιτέλους να εγκαταλείψει τη «φυλακή» του, να τη βοηθήσει να διαπρέψει και, τελικά, να αναζητήσει την ελευθερία της στη Δύση.
650 «γεμάτες» σελίδες. Γεμάτες περιγραφές. Περνούν δωμάτια, εστιατόρια, μπαρ, πιάτα φαγητών, μπουκάλια κρασιών, άνθρωποι, μυρωδιές, γεύσεις. Περνούν συναισθήματα, αισθήματα, πόνος, οίκτος, περηφάνια, ηρωισμός, αθωότητα, κομπασμός, αρχομανία. Είναι ένα βιβλίο γεμάτο Ρωσία· Ρωσία πριν και μετά την Επανάσταση των μπολσεβίκων. Γεμάτο Ρώσικη κουλτούρα, μουσική, θέατρο, λογοτεχνία (πόσες αναφορές σε λογοτέχνες!), αλλά και έθιμα. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ένας Αμερικανός έγραψε ένα τόσο «Ρώσικο» βιβλίο.
Είναι ένα βιβλίο κλειστοφοβικό, όπου όμως ένας ήρωας «έξω καρδιά» γκρεμίζει τους τοίχους και τις οροφές. Είναι ένα βιβλίο εκδικητικό, του νέου καθεστώτος προς τους παλιούς τιτλούχους. Όμως η στωικότητα και οι ευγενικοί τρόποι του ήρωα δίνουν μια διασκεδαστική χροιά στην αντιμετώπιση της καθημερινότητας. Είναι ένα βιβλίο σκληρό (περιορισμοί, φυλακίσεις, τιμωρίες, γκουλάγκ), που όμως τα αισθήματα που δεν φοβάται να εκφράσει ο κόμης το καθιστούν συγκινητικό.
Είναι ένα βιβλίο γραμμένο με λόγο ανάλαφρο, πλούσιο, εύστοχο, εύστροφο, διασκεδαστικό. Χάρη στην εξαιρετική και συχνά επινοητική μετάφραση της Γεωργιάδου διαβάζεται με ξεχωριστή απόλαυση και με ένα μόνιμο χαμόγελο στα χείλη. Ένα χαμόγελο που μένει στον αναγνώστη και μετά το πέρας της ανάγνωσης. Είναι κι αυτό ακόμα ένα στοιχείο που δείχνει πόσο σπουδαίο βιβλίο έγραψε ο Towles. Προσωπικά το εντάσσω στα καλύτερα των τελευταίων 50 ετών.
