Τελευταίο καρέ του 2023 για τον Εξώστη Θήτα! Kαι είναι αλήθεια πολλές οι καλές στιγμές, μιας και ο χρόνος που φεύγει μας χάρισε ωραίες ταινίες και άφθονη κινηματογραφική συγκίνηση.
Ο κινηματογράφος και φέτος μας υπενθύμισε πως μας πηγαίνει πάντα λίγο πιο μακριά στο μέλλον – ή στον εαυτό μας – από ό, τι μπορούμε να τολμήσουμε να φανταστούμε χωρίς αυτόν.
Αυτές είναι λοιπόν οι ταινίες που ξεχωρίσαμε, αγαπήσαμε και σας προτείνουμε
graphic design: SV
Λάζαρος Γεροφώτης:
1. Φόνισσα
Η Φόνισσα σε σκηνοθεσία Εύας Νάθενα και σενάριο Κατερίνας Μπέη, βασισμένο στο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, κατάφερε να γίνει μία από τις ταινίες της
χρονιάς και σίγουρα είναι η Ελληνική ταινία της χρονιάς. Την είδα στο 64ο Διεθνές
Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου έκανε πρεμιέρα και απέσπασε 6 συνολικά
βραβεία. Η ταινία κέρδισε 5 βραβεία των επιτροπών: Βραβείο Καλλιτεχνικής επίτευξης
Meet the Neighbors+, Βραβείο FIPRESCI καλύτερης Ελληνικής ταινίας, Βραβείο ΕΡΤ, Βραβείο Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, Βραβείο Finos Film και το Βραβείο κοινού
Fischer. Μέχρι στιγμής η ταινία έχει ξεπεράσει κατά πολύ τις 270.000 εισιτήρια και γίνεται
μία από τις εμπορικότερες ταινίες του 2023 στην Ελλάδα. Με σκηνοθέτη την εικαστικό/σκηνογράφο/ενδυματολόγο Εύα Νάθενα, στην πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία, σε εικαστικό επίπεδο είναι εξαιρετική (σκηνικά, κοστούμια, φωτισμός, τοποθεσίες, φωτογραφία). Αποτυπώνει άψογα την εποχή μέσω των σκηνικών και των κοστουμιών, ενώ
ευτυχώς δεν υπάρχουν φολκλόρ στερεότυπα που σχεδόν πάντα συναντάμε σε παραγωγές
που αποτυπώνουν την ελληνική ύπαιθρο.
Μελέτησε σε βάθος το μυθιστόρημα του Παπαδιαμάντη και την εποχή που εκείνο αναφέρεται, το δούλεψε χρόνια στο μυαλό της και με τους συνεργάτες της, έδωσε τη συγγραφή του σεναρίου στην Κατερίνα Μπέη, σεναριογράφο της μεγάλης επιτυχίας των τελευταίων χρόνων στο Ελληνικό σινεμά: “Ευτυχία” (2019) και με την επιλογή της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη στον ρόλο της Φραγκογιαννούς/Φόνισσας το παζλ συμπληρώθηκε και το όραμα της Νάθενα πήρε κινηματογραφική μορφή. Με αλλαγές στη σειρά των γεγονότων έτσι όπως παρουσιάζονται στο μυθιστόρημα του Παπαδιαμάντη και με προσθήκες που προέκυψαν μετά την εξονυχιστική μελέτη του κειμένου, όπου αναδύθηκαν ζητήματα και καταστάσεις των χαρακτήρων που με την πρώτη ή δεύτερη ανάγνωση δεν ήταν φανερά, η Νάθενα καταφέρνει να κάνει το κείμενο του Παπαδιαμάντη δικό της.
Η ταινία απόλυτα “φεμινιστική” και με πολλά μηνύματα για το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, παρουσιάζει μία άλλη εποχή που μοιάζει τόσο κοντά στο σήμερα και στις αμέτρητες πια κακοποιήσεις γυναικών. Οι ερμηνείες από τον πρώτο μέχρι και τον πιο μικρό ρόλο εξαιρετικές, με την Καραμπέτη να είναι σαρωτική και να κάνει μία ερμηνεία που θα την
θυμάμαι για καιρό.
2. Η τελευταία παμπ (The Old Oak)
“Η τελευταία παμπ” είναι μία από τις ταινίες της χρονιάς, καθώς πρόκειται για την νέα
δημιουργία (και ίσως την τελευταία του όπως δηλώνει ο ίδιος) του Βρετανού σκηνοθέτη
και σεναριογράφου Κεν Λόουτς, με τους δύο Χρυσούς Φοίνικες για τις ταινίες: “Ο άνεμος
χορεύει το κριθάρι” (2006) και “Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ” (2016). Την είδα στο 64ο Διεθνές
Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και αυτό που σίγουρα έκανε η ταινία ήταν να με συγκινήσει όσο καμία άλλη φέτος. Σίγουρα πολλοί είδαν στην ταινία ότι “εκβιάζει” το
συναίσθημα, αλλά η συγκίνηση είναι συγκίνηση κι άλλωστε είναι κι ένας από τους λόγους
που πηγαίνουμε σινεμά.
Με έναν απλό τρόπο ο Κεν Λόουτς καταφέρνει να θίξει με ανθρωπιά το μεταναστευτικό και όχι μόνο. Σε ένα μέλλον που διαγράφεται μάλλον αμφίβολο για την τελευταία παμπ που έχει απομείνει σ’ ένα χωριό της βορειοανατολικής Αγγλίας, τη The Old Oak, οι περισσότεροι ντόπιοι εγκαταλείπουν το μέρος, καθώς τα ορυχεία στα οποία δούλευαν κλείνουν το ένα μετά το άλλο ενώ Σύριοι πρόσφυγες καταφθάνουν στο χωριό όπου τα σπίτια είναι φτηνά. Με εξαιρετική προσέγγιση του θέματος, όμορφες ερμηνείες από τους ηθοποιούς κι ένα καλό σενάριο, ο Λόουτς καταφέρνει να κάνει μια αντιρατσιστική δημιουργία, με έντονες πολιτικές διαστάσεις που με την απλότητα της σε κάνει να φύγεις από την αίθουσα με δάκρυα συγκίνησης στα μάτια.
3. Barbie
Η Barbie στον πραγματικό κόσμο; Κι όμως η Greta Gerwig στη σκηνοθεσία και μαζί με τον
σύντροφό της Noah Baumbach στο σενάριο το καταφέρνουν. Η επιτυχία της χρονιάς
αδιαμφησβήτητα, που έσπασε τα ταμεία παγκοσμίως κι έγινε μία από τις εμπορικότερες
ταινίες όλων των εποχών. Με τη Margot Robbie να ενσαρκώνει την διάσημη κούκλα, η
ταινία ακροβατεί στο εμπορικό χολιγουντιανό σινεμά (κοντά στο κινηματογραφικό είδος
του μιούζικαλ), με τραγούδια, έντονα χρώματα, εξαιρετική σκηνογραφία και κοστούμια και
σε ένα σινεμά “καταγγελίας” που ενώ φαίνεται να “διαφημίζει” το προϊόν στην ουσία
“κράζει” την εταιρία που το παράγει και το όλο μάρκετινγκ πίσω από την κούκλα για την
τέλεια γυναίκα και τα πρότυπα ομορφιάς, πρότυπα καλής νοικοκυράς, πρότυπα μιας
κούκλας και συνάμα της γυναίκας στην κοινωνία που δεν είναι σκεπτόμενη, δεν έχει
προβληματισμούς για τη ζωή. Απευθυνόμενη σε ένα μαζικό-λαϊκό κοινό, καταφέρνει να
ξεφύγει από τη λογική της “χαζοαμερικανιάς” που οι περισσότεροι πίστευαν πως θα δουν
και έχει έντονα πολιτικό-κοινωνικό χαρακτήρα.
Με ένα εκπληκτικό καστ ηθοποιών, με βασική πρωταγωνίστρια στο ρόλο της Barbie την Margot Robbie που δίνει χαρακτήρα στην “άψυχη” και άβουλη κούκλα, έναν Ryan Gosling να δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας στον ρόλο του Ken, του πάντα “κομπάρσου” “φιλου-αγοριού” της Barbie (άλλωστε ο Gosling έχει εμπειρία με τις κούκλες από το 2007, με το υπέροχο “Lars and the real girl”, όπου ίσως είναι η σπουδαιότερη ερμηνεία του στον κινηματογράφο που δεν αναγνωρίστηκε όπως του άξιζε – έλαβε υποψηφιότητα για Χρυσή σφαίρα, Screen Actor Guild Award και Critics Choice Award, αλλά αγνοήθηκε από τα Όσκαρ) και την America Ferrera σε ένα ρόλο που δίνει φωνή στην εργαζόμενη γυναίκα του σήμερα (με μία συγκλονιστική σκηνή ξεσπάσματος – που ίσως της δώσει και Υποψηφιότητα για Όσκαρ Β’ Γυναικείου ρόλου), από μία ηθοποιό που μάλλον δεν ήταν τυχαία η επιλογή της, καθώς έγινε ευρέως γνωστή στο κοινό από τον ρόλο της στην τηλεοπτική σειρά “Ugly Betty”. Η ταινία είναι ήδη υποψήφια για 9 Χρυσές Σφαίρες και για 18 Critics Choice Awards, ενώ αναμένεται να βρίσκεται υποψηφία σε πολλές κατηγορίες στα Όσκαρ 2024.
Κωνσταντίνα Μανίκα:
4. Τυχερό Αστέρι (Broker)
Μετά τους Κλέφτες καταστημάτων ο Hirokazu Kore-eda, επιστρέφει με άλλη μια ιστορία
εστιασμένη στην θεματική του found family, μίας ομάδας ετερόκλητων ανθρώπων που
σχηματίζουν δεσμούς οικογένειας χωρίς να συνδέονται απαραίτητα βιολογικά. Η ομάδα
αυτή, οι πρωταγωνιστές μας, όπως και στην προηγούμενη ταινία του δημιουργού, άτομα
χαμηλής κοινωνικής τάξης, επιβιώνουν με παραβατικές μεθόδους και κυρίως χάρη στην
συνεκτικότητά τους. Ο Ha Sang-hyeon και ο Dong-soo λειτουργούν μια επιχείρηση βιτρίνα
πίσω από την οποία κρύβεται ένα παράνομο εμπόριο βρεφών που εγκαταλείπονται στην
τοπική εκκλησία.
Όταν η Lee Ji-eun επιστρέφει για το μωρό που εγκατέλειψε στην κοιτίδα της εκκλησίας και ανακαλύπτει την παράνομη επιχείρηση, ξεκινά ένα road trip-αναζήτησης πιθανών αγοραστών για το παιδί, ενώ δύο αστυνομικοί βρίσκονται στο κατόπι τους. Η ιστορία είναι ένας στοχασμός πάνω στην έννοια της οικογένειας και μια τρυφερή και ειλικρινής ματιά πάνω στο μαλακό υπογάστριο της κοινωνίας της Νότιας Κορέας. Η ταινία απέσπασε πολλές υποψηφιότητες και βραβεία στην φεστιβαλική της πορεία και κυκλοφόρησε στις ελληνικές αίθουσες τον περασμένο Μάρτιο.
5. Spider-Man across the Spider-Verse
Η animated ταινία, sequel της ταινίας Spider-Man into the Multiverse, κυκλοφόρησε στην
Ελλάδα τον περασμένο Ιούνιο και είναι ομολογουμένως μία από τις εντυπωσιακότερες ταινίες της Marvel. Η περίτεχνη αφήγηση και η εξαιρετική δουλειά των animators συνθέτει
μια διασκεδαστική αλλά και συγκινητική ιστορία, που αποτελεί μια μοναδική κινηματογραφική εμπειρία. Οι καταγγελίες μελών της ομάδας του animation για κακές
εργασιακές συνθήκες τις οποίες αργότερα ένας εκ των παραγωγών της ταινίας απέκλεισε
ως ψευδής, αναδεικνύουν προβληματικές του χώρου και ελπίζουμε πως μετά την πολύμηνη απεργία του σωματείου των Αμερικάνων σεναριογράφων θα ανοίξει ο δρόμος για του αγώνα για γενικότερη βελτίωση στο εργασιακό πεδίο της αμερικανικής κινηματογραφίας, κι ίσως αυτού του είδους οι διεκδικήσεις να φτάσουν κάποια στιγμή και στην χώρα μας.
Παρά το προβληματικό παρασκήνιο της παραγωγής η ταινία αποτελεί ένα καταπληκτικό οπτικοακουστικό αφηγηματικό επίτευγμα στον τρόπο που συνθέτει και διαχειρίζεται τους πολλαπλούς χαρακτήρες και τις υπό-πλοκές τους, χωρίς να αποκλίνει από το θεματικό της κέντρο, διατηρώντας το χιούμορ –κλασσικό στοιχείο του χαρακτήρα του Spider-man και των αφηγήσεών του– και επιδεικνύοντας τρομερή σχεδιαστική ικανότητα με πάνω από 250 εκδοχές spider-man να εμφανίζονται στην ταινία.
6. Πεσμένα Φύλλα (Fallen Leaves)
Η νέα ταινία του Φιλανδού Aki Kaurismaki έκανε πρεμιέρα στο 76 ο Φεστιβάλ των Καννών
και αποτέλεσε την ταινία λήξης του 64 ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ο
Καουρισμάκι ένας από τους μεγαλύτερους auteur του σύγχρονου παγκόσμιου σινεμά,
πιστός στο μινιμαλιστικό του ύφος, που μιλάει μια καθαρά κινηματογραφική γλώσσα και
εκπέμπει μια βαθιά ποιητική ατμόσφαιρα ταυτόχρονα, μας χαρίζει μια κωμικοτραγική
ιστορία αγάπης.
Η ιστορία εστιάζει στον Holappa και την Ansa δυο βιοπαλαιστές της εργατικής τάξης σε έναν χοροχρόνο που θεωρητικά είναι το σημερινό Helsinki αλλά αποδίδεται με έναν τρόπο τόσο μοναδικό που τον κάνει παγκόσμιο και παντοτινό. Σε ένα πεδίο οικονομικής και εργασιακής επισφάλειας ο αλκοολικός Holappa συναντά την μοναχική Ansa και εμείς παρακολουθούμε τους ήρωες να συναντιούνται και να χάνονται σε ένα παιχνίδι της τύχης που όλες οι πιθανότητες είναι εναντίον τους. Ο Kaurismaki κρατά την δομή και τις αφηγηματικές συμβάσεις του love story –boy meets girl, boy loses girl, boy regains girl– ενσωματώνοντάς τις στο δικό του προσωπικό ύφος και εκσυχρονίζοντάς τες υφαίνοντας ένα σύγχρονο και διαπεραστικά αληθινό παραμύθι. Οι ηρωές μας σαν πεσμένα φθινοπωρινά φύλλα στροβιλίζονται στην δύνη της αφήγησης ώσπου να καταλήξουν ο ένας στην συντροφιά του άλλου.
Αντωνία Καραφίλη:
7. Past Lives – Περασμένες Ζωές
Αδιαμφισβήτητα μια από τις ταινίες που ξεχώρισαν τη χρονιά που φεύγει, είναι το Past
Lives – Περασμένες Ζωές. Το ντεμπούτο της Celine Song σε πιάνει απροετοίμαστο και σε
φέρνει αντιμέτωπο με τη ζωή και τις επιλογές σου. Στην εναρκτήρια σκηνή, βλέπουμε μια
παρέα τριών ανθρώπων, δύο Ασιάτες (άντρας και γυναίκα) και έναν λευκό άντρα, να
πίνουν το ποτό τους σε ένα μπαρ. Καλούμαστε να μαντέψουμε ποια είναι η σχέση μεταξύ
των τριών και τι μπορεί να συζητούν. Εικοσιπέντε χρόνια πριν, η Na Young και ο Hae Sung
είναι δυο δωδεκάχρονοι συμμαθητές στη Σεούλ, που αναπτύσσουν μια πολύ όμορφη
σχέση.
Η Na Young μετανάστευσε με την οικογένειά της στις ΗΠΑ, το όνομά της άλλαξε, το ίδιο και η ζωή της, δεν ξέχασε όμως τον συμμαθητή της. Η αφηγηματική επιλογή παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς συναντάμε τους ήρωες κάθε λίγα χρόνια, βλέποντας τις αλλαγές και τις σταθερές τους. Κάθε φορά που προχωράμε μερικά χρόνια στις ζωές τους, ένα μικρό σοκ για τα χρόνια που πέρασαν. Πόσο σημαντική είναι η κοινή κουλτούρα και τα κοινά βιώματα; Πόσο ισχυρές είναι οι αναμνήσεις της παιδικής μας ηλικίας; Χωρίς να γίνεται μελοδραματικό, χωρίς να προσπαθεί πολύ, το Past Lives μας δείχνει αληθινά ανθρώπινα συναισθήματα. Την ξεχώρισα γιατί ένιωσα ότι με ταρακούνησε, με ανάγκασε να κάνω μία παύση και να αναρωτηθώ για τις επιλογές μου και τα χρόνια που πέρασαν.
Αγνή, γλυκιά μελαγχολία.
8. Anatomy of a Fall – Ανατομία μιας Πτώσης
Η Sandra και ο Samuel ζουν με τον 11χρονο γιο τους Daniel στις γαλλικές Άλπεις. Ένα
μεσημέρι μια φοιτήτρια της Sandra -η οποία είναι και επιτυχημένη συγγραφέας- πηγαίνει
στο σπίτι τους για να της πάρει συνέντευξη. Αποδεικνύεται δύσκολο, καθώς μια ενορχηστρωμένη εκδοχή του «P.I.M.P.» του 50CENT ακούγεται ξανά και ξανά δυνατά από
τον επάνω όροφο, εκεί όπου βρίσκεται ο σύζυγος. Ο Daniel πηγαίνει μία βόλτα με τον
σκύλο του και επιστρέφοντας, αντικρίζει τον πατέρα του νεκρό πάνω στο χιόνι. Ατύχημα ή
εγκληματική ενέργεια; Η Sandra θεωρείται ύποπτη και σύντομα παραπέμπεται σε δίκη, με
μοναδικό μάρτυρα τον Daniel, ο οποίος όμως αντιμετωπίζει πρόβλημα όρασης.
Η ατμόσφαιρα του δικαστηρίου αποπνικτική και αγχωτική. Αποφασίζεται αναπαράσταση της
πτώσης και καθώς μελετάται η ανατομία της πτώσης, οι θεατές γινόμαστε μάρτυρες της ανατομίας της σχέσης. Οι επιτυχίες της Sandra συγκρούονται με τα απραγματοποίητα όνειρα του Samuel. Η ιδέα για βιβλίο που ίσως έκλεψε η Sandra, ο χρόνος που αφιερώνει στην οικογένειά του ο Samuel, το χάσμα που υπάρχει ανάμεσά τους. Και μετά επέρχεται η πτώση. Ο νεαρός Milo Machado Graner είναι εκπληκτικός και η Sandra Huller (την είχαμε θαυμάσει και στο «Toni Erdmann») με την αβανταδόρικη φυσιογνωμία της μας επιτρέπει μόνο να φανταστούμε όσα μπορεί να σκέφτεται ή να νιώθει. Η ταινία βραβεύθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών του 2023, μόλις η τρίτη φορά που μια γυναίκα κερδίζει το πολυπόθητο βραβείο. Την είδα τον Σεπτέμβριο στο Θερινό Απόλλων, με κράτησε καθηλωμένη επί 2,5 ώρες και τη σκέφτομαι ακόμα.
Γιώργος Δημητρόπουλος:
9. Oppenheimer
Το 2023 για μένα θα λογίζεται ως η χρονιά που ο Κρίστοφερ Νόλαν έγραψε
κινηματογραφική ιστορία. Το Οπενχαιμερ δεν αρίστευσε μόνο στην ισορροπία μεταξύ της
προσωπικής θέσης του δημιουργού και της οικουμενικής εικόνας προς το πρόσωπο του Δρ.
Ρομπέρτο Οπενχαιμερ αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσε το σπουδαιότερο, τεχνικά, επίτευγμα
στην φιλμογραφία του Βρετανο-Αμερικανού σκηνοθέτη.
Σίγουρα όχι μια ταινία που θα έβλεπα ξανά στην αίθουσα καθώς το θέμα που πραγματεύεται είναι σύνθετο και αναμφίβολα όχι αυτό που περιμένεις έχοντας στο νου σου ένα movie night να «καθαρίσεις» από τη φασαρία της καθημερινότητας. Εντούτοις θα μου μείνει αξέχαστο το
αντανακλαστικό συναίσθημα και η πρώτη λέξη που μου ήρθε να την περιγράψω απερχόμενος από την αίθουσα πριν μερικούς μήνες. Δε ξέρω αν υπάρχει καλύτερη λέξη για
να περιγράψει το τι είδα παρά μόνο συγκλονιστική. Μια μνημειώδης δημιουργία από τον Κρίστοφερ Νόλαν και μια εκ των καθοριστικότερων ταινιών, πιθανώς, της δεκαετίας.
10. The Promised Land
Δεν υπάρχει χειρότερο εμπόδιο στην πρόοδο από το κακό του ανθρώπου. Μια βίαιη,
αιματηρή και πολύπλοκη ιστορία αγριότητας και φιλοδοξίας, αυτό το επικό δανέζικο
ιστορικό δράμα έχει στυλ παλιομοδίτικο αμερικανικού γουέστερν. Δε προσπαθεί να
επαναπροσδιορίσει το είδος ούτε να εντυπωσιάσει με φανφάρες που θα έδιναν την
αίσθηση ότι «δεν κολλάνε». Ο δε Μαντς, τι να πούμε, πέρα από το ότι επιβεβαιώνει πως
είναι αν όχι ο σπουδαιότερος ηθοποιός της γενιάς του, αναμφίβολα στη κορυφαία τριάδα.
Η Γη της Επαγγελίας είναι ανεπαίσθητα συναισθηματική και βαθιά εμπλουτισμένη με
στοιχεία που την κατατάσσουν ως ένα πραγματικά δυνατό έργο εποχής. Ξέρω ότι είναι
γλυκανάλατο να το λέω, αλλά δεν τα φτιάχνουν τόσο καλά πια.
11. The Zone of Interest
Υπάρχουν δημιουργοί που μπορεί η κινηματογραφική τους κληρονομιά να μην είναι
μακροσκελής ωστόσο δρουν υπό τον όρο της ποιότητας πάνω από την ποσότητα. Σε αυτή
την κατηγορία εντάσσεται ο Τζοναθαν Γκλέιζερ που επιστρέφει μια δεκαετία μετά το
σπουδαίο Under the Skin, για να επαναπροσδιορίσει το σινεμά που καταπιάνεται με το
Ολοκαύτωμα.
Με μια σχεδόν ντοκιμαντεριστικη ματιά πετυχαίνει να μεταφέρει ολόκληρο το μέγεθος της αδιανόητης φρίκης που λάμβανε χώρα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, τοποθετώντας τον φακό μερικά μέτρα μακριά από τον φράχτη με τα συρματοπλέγματα και συγκεκριμένα στο παραμυθένιο σπίτι του διοικητή του στρατοπέδου, Ρούντολφ Ες. Είναι τεράστιο στοίχημα να επιχειρείς να μεταφέρεις έστω και λίγες από τις αδιανόητες φρικαλεότητες του Άουσβιτς, εντούτοις είναι ακόμα μεγαλύτερο να το κάνεις χωρίς να δείξεις ούτε στο ελάχιστο το παραμικρό. Ή για να το θέσω ορθότερα να δείξεις χωρίς να απεικονίσεις. Δίπλα στην απόλυτη θηριωδία της Ιστορίας ο Χες και η γυναίκα του ζουν ένα αιματοκυλισμένο success story που δεν χρειάζεται να σου πει πολλά ο δημιουργός του για να καταλάβεις. Αδιαμφισβήτητα η πιο δυνατή και αγαπημένη μου ταινία της χρονιάς.
ΥΓ: Πολλή προσοχή στην τελευταία σεκάνς με τα σκαλιά.
