Για δεκαετίες ολόκληρες, ο Χορτιάτης ήταν το φυσικό παγοποιείο της Θεσσαλονίκης, όταν τα ηλεκτρικά ψυγεία απουσίαζαν από τα σπίτια. Κάθε οικογένεια που ζούσε στο βουνό είχε και ένα μέλος της που τους χειμώνες ασχολούνταν επαγγελματικά με τη δημιουργία πάγου, ενώ τα καλοκαίρια φόρτωνε τις παγοκολώνες σε κάρα και άλογα και τις μετέφερε στην πόλη για να πουληθούν σε εύπορες οικογένειες και καταστήματα.
Ο τελευταίος παγοποιός ήταν ο Άγγελος Γκουραμάνης που εγκατέλειψε το επάγγελμα το 1955. Οι υπόλοιποι είχαν αρχίσει να αποσύρονται νωρίτερα, καθώς από το 1952 μπήκε στη ζωή των αστικών οικογενειών της Θεσσαλονίκης το ρεύμα και τα ψυγεία που διατηρούσαν φρέσκα τα τρόφιμα και προσέφεραν ένα ποτήρι δροσερό νερό.
Από τη δεκαετία του 1920 οι παγωνιέρες, τα ψυγεία με πάγο, μπαίνουν μαζικά στα σπίτια και η ζήτηση πάγου δημιουργεί ένα εκτεταμένο δίκτυο διανομής στην πόλη. Σε κάθε γειτονιά δημιουργήθηκαν πρατήρια πάγου, ενώ δεκάδες νεαροί υπάλληλοι μοίραζαν κάθε πρωί τις παγοκολόνες, καθώς το κομμάτι πάγου που έμπαινε στην παγωνιέρα κρατούσε μια μέρα περίπου. Ο πάγος έμπαινε σε ειδική μεταλλική θήκη που είχε απορροή για τη συλλογή του νερού από το λιώσιμο του πάγου.
Εργαζόμενοι στο παγοποιείο του Μάνου στη Θεσσαλονίκη με τις παγοκολόνες που παρήγαγαν (φώτο από το περιοδικό «Τάμαριξ»)
Το ήξερες; Κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή του Νοέμβρη, όταν τα χρώματα και τα αρώματα του τόπου -όπως λένε οι ντόπιοι – είναι μοναδικά λόγω του φθινοπώρου πραγματοποιείται μία πεζοπορική διαδρομή διάρκειας περίπου 4 ωρών και απόστασης εννέα χιλιομέτρων. Οι συμμετέχοντες, από μικρά παιδιά έως και ηλικιωμένοι, βαδίζουν στα βήματα των παγοποιών και παράλληλα μαθαίνουν για την ιστορία του Χορτιάτη, τη μαρτυρική σελίδα του Ολοκαυτώματος, για τη χλωρίδα και την πανίδα του βουνού, αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ορεινός όγκος.
Η ιδέα για τον συγκεκριμένο περίπατο, ο οποίος δεν «πάγωσε» ούτε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, ξεκίνησε από ένα άρθρο του εκπροσώπου της Κίνησης Πολιτών Χορτιάτη και υπεύθυνου της έκδοσης της εφημερίδας «Χορτιάτης 570», Μπάμπη Νανακούδη, που καλούσε όλους τους Θεσσαλονικείς να μάθουν περισσότερα για την ιστορία του τόπου τους.
