Η ιστορία της νέας Μηχανιώνας: H πατρίδα των προσφύγων

Η νέα Μηχανιώνα “γεννήθηκε” από τους κατατρεγμένους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, οι οποίοι εγκαταλείποντας βίαια τις πατρογονικές τους εστίες στα παράλια της Ιωνίας, βρήκαν αποκούμπι στη φιλόξενη γη των ακτών του Θερμαϊκού.

Αρχικά ο οικισμός υπαγόταν στην Κοινότητα Επανομής.

Η Νέα Μηχανιώνα αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα τον Ιούνιο του 1926. Το 1936 έγινε το κτηματολόγιο. Το πρώτο σχέδιο πόλης ξεκίνησε το 1948 τελείωσε το 1952 και περιλάμβανε έκταση 670 στρεμμάτων. Το 1970 ξεκίνησε η νέα επέκταση 740 στρεμμάτων, που ολοκληρώθηκε το 1994. Έγινε επίσης σχέδιο και στα παραθεριστικά συνολικής έκτασης 3000 στρεμμάτων.

Οι προσφυγικές οικογένειες «μετέφεραν» στη νέα τους πατρίδα τα ναυτικά τους επαγγέλματα (ψαράδες, ναύτες, καπετάνιοι), ενώ κάποιοι άλλοι ασχολήθηκαν με τη γεωργία.

Ο σύγχρονος οικισμός, χτισμένος αμφιθεατρικά, δημιουργήθηκε το 1923 από Μικρασιάτες προερχόμενους κυρίως από τη Μηχανιώνα στην περιοχή της Κυζίκου της Μικράς Ασίας, στη Θάλασσα του Μαρμαρά.

Η Μηχανιώνα, ήταν παραθαλάσσια κωμόπολη στο βορειοανατολικό άκρο της Κυζικηνής Χερσονήσου, 14 χλμ. Β-ΒΑ της Πανόρμου και 93 χλμ. ΒΔ της Προύσας, χτισμένη σε όρμο σχήματος μισοφέγγαρου και στραμμένη προς ανατολάς. Μηχανιώνα ήταν η ελληνική ονομασία του οικισμού, ενώ η οθωμανική, πιθανότατα παραφθορά της ελληνικής, ήταν Μουχάνια (Muhanya).

Ο πρώτος διωγμός των Μηχανιωτών από την πόλη τους έγινε τον Ιούλιο του 1915, με αφορμή την εμπλοκή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Οι Μηχανιώτες άρχισαν να επιστρέφουν προοδευτικά μετά το 1918, για να την εγκαταλείψουν οριστικά το 1922. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή οικογένειες από τον οικισμό εγκαταστάθηκαν στη Νέα Μηχανιώνα Θεσσαλονίκης, στην Αιδηψό, στη Νέα Πέραμο Μεγαρίδος και στην Αθήνα.