Επιμέλεια: Χρήστος Κόκκινος / Φωτογραφίες: Nίκος Αραμπατζής
Ιστορίες της Δόμνας τυλιγμένες σε μύθους χρόνων. Η αντιστασιακή ταβέρνα που έβρισκες δημοκράτες, πολιτικούς, φοιτητές, αντιστασιακούς, αλλά και… “καρφιά” στα τραπέζια της. Το τζουκ μποξ που είχε απαγορευμένα τραγούδια που οι δίσκοι απ’ έξω είχαν άλλους τίτλους, «παραπλανητικούς». Στη Δόμνα κάθισαν, έφαγαν και τραγούδησαν μεταξύ άλλων ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Κατράκης, ο Μάνος Λοΐζος, ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Κωστής Μοσχώφ, η Μελίνα Μερκούρη, ο Μανώλης Ρασούλης, ο Νίκος Παπάζογλου, η Αλίκη Βουγιουκλάκη. Η ιστορία της θρυλικής ταβέρνας στην Άνω Πόλη, είναι η ιστορία της Ελλάδας. Ο ιδιοκτήτης της Τάκης (Παναγιώτης) Νικολαΐδης, ήταν ο άνθρωπος που επί σχεδόν έξι δεκαετίες κράτησε ανοιχτό το μαγαζί, μέχρι το 2010 που απεβίωσε και πέρασε η Δόμνα, στα χέρια των παιδιών του (Χρήστο και Κώστα Νικολαίδη).
Τα 10 Μπουζούκια της Δόμνας μάλιστα, γεννήθηκαν στην ιστορική ταβέρνα της Άνω Πόλης από τον Γιάννη Καρασάββα. Μιλάμε με τον Χρήστο Κουτσό, ενα εκ των δέκα μπουζουκιων της Δόμνας, ο οποίος τα τελευταία χρόνια συμπληρώνει το βασικό σχήμα της που είναι ο Γιάννης, ο Στέφανος και ο Φίλιππος.
Χρήστο, κατ αρχάς πες μας λίγα πράγματα για τη Δόμνα. Πως ξεκίνησε, ποιά χρονιά, ο χαρακτήρας που είχε τότε. Πως άλλαξε – εξελίχθηκε μέσα στα χρόνια.
Η «Δόμνα» ξεκίνησε στην Κατοχή (το 1943) ως μπακαλοταβέρνα. Η Δόμνα Σταυρίδου με τον άνδρα της Χρήστο Νικολαΐδη (πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία) ήρθαν στη Θεσσαλονίκη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τους έδωσαν στα Κάστρα ένα μέρος που ήταν όλο βράχια του και εκεί έκτισαν το σπίτι τους. Το ισόγειο το έκαναν το 1943 μπακάλικο που δούλευε ως μπακαλοταβέρνα. Έδωσαν την ονομασία «Ρεματάκι», από την πηγή που ανέβλυζε νερό από τον βράχο πίσω από το μαγαζί και δημιουργούσε με τη ροή του ένα μικρό ρεματάκι. Το ρεματάκι αυτό περνούσε μέσα από το μαγαζί και έφτανε στο δρόμο και μετά στον γκρεμό.
Το 1952 πέθανε η Δόμνα και το μαγαζί το πήρε ο γιος της Παναγιώτης (Τάκης) που το ονόμασε «Δόμνα» στη μνήμη της μάνας του και το συνέχισε με τον πατέρα του Χρήστο ως μπακαλοταβέρνα, μέχρι το 1963. Μετά το δούλευε καθημερινά μόνο ως ταβέρνα. Από τη δεκαετία του 1960 και μετά έγινε φοιτητικό στέκι και συνάμα έρχονταν και άνθρωποι της τέχνης, της μουσικής, του θεάτρου, του κινηματογράφου, λόγιοι, πανεπιστημιακοί, πολιτικοί, αλλά και άνθρωποι επαγγελματίες, της εργατιάς και του μεροκάματου. Το 1968 πέθανε ο Χρήστος (ο πατέρας) και συνέχισε τη λειτουργία της «Δόμνας» ο γιος του ο Τάκης.
Την εποχή της δικτατορίας ήταν γνωστή ως «η Δόμνα η αντιστασιακή» και συγκέντρωνε δημοκράτες, πολιτικούς, φοιτητές, αντιστασιακούς, αλλά και… καρφιά. Κυνηγημένος ήταν ο Τάκης για τις ιδέες του και η «Δόμνα» για τους θαμώνες της, όμως η «Δόμνα» παρέμεινε ανοικτή, γιατί ο Τάκης ήταν έντιμος, δίκαιος, κιμπάρης, τον σέβονταν για την ακεραιότητα του χαρακτήρα του, αν και είχε και τη σχετική ταλαιπωρία από την Αστυνομία και την Ασφάλεια. Όμως είχε τσαγανό και «κράτησε» το μαγαζί και τους θαμώνες. Στην ταβέρνα του μαζεύονταν όλοι για ν’ ακούσουν Θεοδωράκη την εποχή της δικτατορίας και ότι άλλο απαγορευμένο υπήρχε. Του την είχαν πολλές φορές στημένη, αλλά αυτός δεν χαμπάριαζε.
Οι συζητήσεις οι ιδεοπολιτικές ήταν ατέρμονες και έντονες και στα χρόνια της Χούντας η Αστυνομία άρπαζε από τις καρέκλες τους αντιστασιακούς.
Ο χώρος της ταβέρνας όμως ήταν πολύ μικρός, η κουζίνα υπερβολικά στενή, η πελατεία αυξάνονταν και έτσι η ψησταριά, για εξοικονόμηση χώρου, βγήκε στο δρόμο, απέναντι στο πεζούλι.
Όπως παλιότερα έλεγε και ο Τάκης: Σε αυτόν τον μικρό χώρο, στο στενό δρομάκι στην οδό Αθανασίου Διάκου κάτω από τα Κάστρα και από τις ιστορικές φυλακές του Γεντί Κουλέ στην Άνω Πόλη, έγιναν γλέντια, οινοποσίες, πλάκες και μπουγέλα. Στα λιγοστά τραπέζια της «Δόμνας» δημιουργήθηκαν γνωριμίες και γεννήθηκαν έρωτες (και επωνύμων).
Εκεί τις μεταμεσονύκτιες ώρες και μέσα από ατέλειωτες συζητήσεις και συγκρούσεις, επιλύονταν εγχώρια και διεθνή ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα. Οι δε αθυροστομίες και τα πειράγματα ήταν συνηθισμένα. Πάντα υπήρχε τζουκ μποξ με τραγούδια που πολλά ήταν απαγορευμένα την εποχή της δικτατορίας και οι δίσκοι απ’ έξω είχαν άλλους τίτλους, «παραπλανητικούς», όπως «Μαρία η Πενταγιώτισσα», «Γιάνκα» κ.ά. Βέβαια πρωταγωνιστής όλων των παραπάνω ήταν ο Τάκης.
Η Δόμνα
Μετά τη συνταξιοδότηση του Τάκη το 1995, κατ’ απαίτηση των φίλων ο Τάκης άνοιγε τη «Δόμνα» κάθε Τρίτη για τους φίλους και τους θαμώνες της «Δόμνας» ως «Σύλλογος φίλων της μουσικής και της συντροφίας, η Δόμνα». Έτσι οι φίλοι μαζεύονταν κάθε Τρίτη, έτρωγαν, συζητούσαν και τραγουδούσαν συνοδεία κάποιας κιθάρας, μπουζουκιού, συμμετέχοντας όλοι μαζί.
Ο Τάκης είχε τη «Δόμνα» περίπου για 60 χρόνια, από το 1952 μέχρι το 2010 που πέθανε, και μετά το ανέλαβαν τα δυο παιδιά του (οι εγγονοί της Δόμνας) ο Χρήστος και ο Κώστας Νικολαΐδης μέχρι σήμερα που η Δόμνα κλείνει 80 χρόνια συνεχούς λειτουργίας και συνεχίζει με τον τρόπο που την άφησε ο Τάκης.
Στη φωτογραφία ο Χρήστος Κουτσός
Ποιά είναι η ομάδα που απαρτίζει τώρα τη Δόμνα;
Η ομάδα που παίζει και τραγουδάει είναι μια παρέα που κάθεται κι αυτή σε ένα τραπέζι μέσα στις άλλες παρέες και παίζει και τραγουδάει (σκέτα, χωρίς μηχανήματα ηχου) «παρασέρνοντας» τον κόσμο στο να γίνουν όλοι μια παρέα και να τραγουδάει.
Από το 1995, που ο Τάκης άνοιγε τη «Δόμνα» τις Τρίτες για τους φίλους, έγινε και μια παρέα από μουσικούς που έπαιζαν, τραγουδούσαν και συνόδευαν με τραγούδια τις παρέες. Οι μουσικοί κατά περιόδους εναλλάσσονταν, αλλά πάντα ήταν και είναι μέσα στον κόσμο σαν μια παρέα σε ένα τραπέζι κι αυτή, που παίζει χωρίς ενισχυτές και μικρόφωνα και όλοι σιγοτραγουδούν τα τραγούδια. Ένα μπουζούκι, μια κιθάρα, μια φυσαρμόνικα γεμίζουν τον μικρό χώρο που παραμένει ο ίδιος και αναλλοίωτος για 80 χρόνια με μελωδίες και τραγούδια των σημαντικών μας δημιουργών (συνθετών, στιχουργών και ερμηνευτών), που είναι η μεγάλη μας προίκα του μουσικού μας πολιτισμού. Γίνονται μουσικές αναφορές και αφιερώματα σε σημαντικούς δημιουργούς και στο μουσικό τους έργο, όπως και σε κάθε κοινωνικό και ιστορικό δρώμενο που αφορά τη μουσική τους δημιουργία.
Tι συναντάει κάποιος που επισκέπτεται πρώτη φορά τη Δόμνα;
Αυτός που επισκέπτεται τη «Δόμνα», πρέπει πρώτα να τη… βρει. Γιατί τα στενοσόκακα με τις ανηφοριές και τις κατηφοριές και οι ατέλειωτες σκάλες είναι συνηθισμένα στην Άνω Πόλη. Το «καλό» όμως θέλει ψάξιμο.
Στη φωτογραφία Παναγιώτης Καραδημήτρης, Χρήστος Κουτσός, Φίλιππος Χατζηευστρατίου, Γιάννης Γαλανίδης, Στέφανος Μπουντουλούλης
Μόλις τη βρει λοιπόν, απ’ έξω αντικρίζει ένα παλιοκαιρίσιο μικρό κτίσμα, γιατί δεν άλλαξε καθόλου από τότε, εδώ και 80 χρόνια, απλό, συμπαθητικό και οικείο και με δυο-τρία σκαλοπάτια από το δρόμο φτάνεις στην είσοδό του. Κάτω είναι η «Δόμνα» και πάνω στον όροφο το σπίτι. Μπαίνοντας μέσα στη «Δόμνα» μεταφέρεσαι με την πρώτη ματιά σε εικόνα μαγαζιού της δεκαετίας του 1960.
Απλός χώρος με λίγα τραπέζια και καρέκλες λογιών-λογιών και οι τοίχοι φορτωμένοι με …μνήμες και ιστορία. Πολλές φωτογραφίες με πρόσωπα που πέρασαν από τη «Δόμνα» (επώνυμοι, αλλά και καθημερινοί άνθρωποι), πινακίδες, αντίκες και βέβαια οι φωτογραφίες της Δόμνας και του Τάκη.
Στη φωτογραφία η Βέρα Γαλανίδου
Ο πρώτος χώρος που μπαίνεις είναι στενόμακρος με εφτά τραπέζια και μετά από ένα άνοιγμα (πέρασμα μέσα από βράχο είναι, που σκάφτηκε με κασμάδες) μπαίνεις σε έναν μικρότερο τετραγωνισμένο χώρο με τρία τραπέζια και δεξιά είναι η κουζίνα. Χώρος παρέας, ζεστός, ατμοσφαιρικός που σε παραπέμπει σε άλλες εποχές που με τη μουσική γίνεται πολλές φορές μυσταγωγικός χαμηλώνοντας τον φωτισμό και με τη μελωδία σε ταξιδεύει, σε ηρεμεί. Φεύγεις γεμάτος με τραγούδι και μνήμες. Βιώματα σου έρχονται στο μυαλό, αλλά και ταξίδι 80 χρόνων πίσω. Ζεις πολλές εποχές (για τους παλαιότερους) και μαθαίνεις τις εποχές και τη διαδρομή τους (για τους νεώτερους).
Πώς επιλέγετε το πρόγραμμα μουσικής; Ποιά είναι τα κριτήρια και η αίσθηση που θέλετε να περάσετε στον κόσμο;
Οι μεγάλοι μας δημιουργοί μας άφησαν πολλά και σημαντικά τραγούδια. Χιλιάδες. Δεν έχει παρά να τους μελετήσουμε, να ψάξουμε και να επιλέξουμε. Χρυσάφι θα βρούμε στους στίχους και στη μουσική και ακούμπισμα καρδιάς στις ερμηνείες. Και οι φίλοι που έρχονται προτείνουν τραγούδια που θέλουν, κι έτσι ανανεώνεται το ρεπερτόριο και με δικές τους επιθυμίες, πάντα μέσα στο κλίμα και στο ύφος της «Δόμνας».
Κατά καιρούς, από τα παλαιότερα χρόνια έως και σήμερα, σας επισκέπτονται σπουδαίες προσωπικότητες της τέχνης. Πως “κρατάει χρόνια αυτή η κολώνια” και έχει δημιουργηθεί αυτή η σχέση;
Κατά καιρούς από παλιά αλλά και μέχρι σήμερα έχουν επισκεφτεί τη «Δόμνα» σημαντικές προσωπικότητες από όλους τους χώρους.
Η «Δόμνα» κουβαλάει και γράφει μια ιστορία, γιατί και η ίδια έγινε μια ιστορία. Όμως την ιστορία τη γράφουν πάντα οι παρέες. Έτσι όλοι θέλουν κάποια στιγμή να αποτελέσουν ένα μικρό μέρος αυτής της μεγάλης ιστορίας της «Δόμνας». Φοιτητές τριών γενιών συναντώνται σ’ αυτό το στέκι, άνθρωποι της τέχνης και του πολιτισμού δίνουν το παρόν, γιατί ξέρουν πως θα συναντήσουν άλλους συνάδερφους, θα ανταλλάξουν απόψεις, θα τραγουδήσουν. Ζυμωτήριο ιδεών και μουσικής ήταν πάντα η «Δόμνα».
Σ’ αυτόν τον χώρο περπάτησαν και κάθισαν, έφαγαν και τραγούδησαν ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Κατράκης, ο Μάνος Λοΐζος, ο Ούγκο Τονιάτσι, ο Παύλος Ζάννας, η Τζένη Καρέζη, ο Κώστας Καζάκος, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ο Γιάννης Φέρτης, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, ο Φαίδων Γεωργίτσης, ο Θανάσης Βέγγος, ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Κώστας Χατζηχρήστος, ο Νίκος Σταυρίδης, ο Ντίνος Ηλιόπουλος, η Κατερίνα Χέλμη, ο Κωστής Μοσχώφ, η Μελίνα Μερκούρη, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μανόλης Ρασούλης, ο Νίκος Παπάζογλου, ο Αγάθωνας Ιακωβίδης, ο Χρήστος Νικολόπουλος (που έπαιξε το 2013 στη «Δόμνα»), η Ελένη Τσαλιγοπούλου, ο ομότιμος καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Μίμης Φατούρος, ο ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ Δημήτρης Μαρωνίτης, οι δημοσιογράφοι Φαίδων Γιαγκιόζης και Νίκος Κακαουνάκης, ο Αναπληρωτής Διευθυντής της εφημερίδας «το Βήμα» Χρήστος Μεμής, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Άρης Σκιαδόπουλος και πολλοί άλλοι.
Μόνιμοι θαμώνες ήταν ο Πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας- Θράκης Δημήτρης Γουσίδης, ο παλιός φωτογράφος Γιάννης Κυριακίδης, αναγνωρίσιμος στους Θεσσαλονικείς από τη σκάλα που κουβαλούσε πάντα μαζί του στη δουλειά του και ο γνωστός στιχουργός Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο οποίος γνώρισε τη σύντροφο της ζωής του τη Ράια στη «Δόμνα».
Τώρα έρχονται άλλοι και κατακλύζουν αυτόν τον χώρο, κάθονται στις ίδιες καρέκλες και συνεχίζουν την πορεία και την ιστορία της «Δόμνας» με νέα πράγματα, νέες φωνές και ιδέες. Νέες παρέες, νέα πρόσωπα παίρνουν τη σκυτάλη και συμπορεύονται με τους παλιούς σε ένα πάζλ μνήμης και μάθησης. Κι έτσι μέχρι σήμερα συνεχίζουν και έρχονται επώνυμοι (Κώστας Καραμανλής, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κων/νος Ζέρβας, ο παγκοσμίου φήμης συνθέτης κινηματογραφικής μουσικής Αλεξάντρ Ντεσπλά, ο τ. υπουργός Γιώργος Σαλαγκούδης, ο Δήμαρχος Δήμου Αριστοτέλη Χαλκιδικής Στέλιος Βαλιάνος, δημοσιογράφοι (όπως οι Μπάμπης Γιαννακίδης, Χρήστος Μάτης, Σμαρώ Αβραμίδου, Χρήστος Νικολαΐδης κ.ά.), άνθρωποι της τηλεόραση, του θεάτρου και γενικότερα της τέχνης (Κάτια Γκουλιώνη, Αντώνης και Θοδωρής Ξηντάρης, θεατρικές ομάδες (θεατρική ομάδα Βασιλικών), μουσικοί, τραγουδιστές κ.ά.
Και οι παλιοί φίλοι της «Δόμνας» ο γιατρός Antoine (Αντουάν) Salem, ο ηθοποιός Στέλιος Γκούτης, ο τ. Aντιπρύτανης του ΑΠΘ Τάκης Καλτσίκης (μόνιμος της Τρίτης αλλά και των Σαββάτων) και πολλοί άλλοι.
Και φυσικά θα τραγουδήσουν όλοι μαζί με την παρέα των μουσικών που αναμεμιγμένοι με τον κόσμο είναι και αυτοί απλοί θαμώνες παίζοντας μουσικά όργανα ήσυχα, χωρίς ηχεία και χωρίς να κουράζουν τα αυτιά με τις εντάσεις, Παρεΐστικη υπόθεση και όλοι μια παρέα. Όλοι το ίδιο. Δεν ξεχωρίζουν οι ιδιότητες και δεν υπάρχουν κατατάξεις πολιτών μέσα στη «Δόμνα». Αυτό το καθιέρωσε ο Τάκης.
Ένας λαϊκός χώρος που όλοι γίνονται απλοί και καθημερινοί. Δεν επιτρέπει διακρίσεις η «Δόμνα» εδώ στον χώρο της. Όλοι έρχονται για να περάσουν καλά με απλότητα, αμεσότητα και ανθρώπινα. Γεμίζουν με συναίσθημα και ξεπορτίζοντας στον τελειωμό της βραδιάς το αναμιγνύουν με τη δροσιά του αγεριού της νύχτας εκεί ψηλά στα Κάστρα και με τη ματιά τους στα φώτα της πόλης που στέκει χαμηλά. Στα αυτιά τους οι μουσικές, στα χείλη τους το σιγοψιθύρισα του τελευταίου τραγουδιού και στην καρδιά τους το άρωμα της βραδιάς. Ήταν μια βραδιά στη «Δόμνα», και βέβαια με την μοναδική «κολόνια» της Δόμνας που κρατάει εδώ και οχτώ δεκαετίες.
