γράφει η Μαρία Ράπτη
Τότε που θεμελιώνονταν εδώ οι νέες γειτονιές, κυκλοφορούσαν φήμες πως οι εργάτες έφευγαν κι εγκατέλειπαν τα έργα, γιατί μαζί με χώμα οι εκσκαφείς ανέβαζαν πράγματα.
Κομμάτια επίπλων και υπολείμματα από στρώματα. Στραβωμένα μπακίρια και σπασμένα κουζινικά. Ανέβαζαν σακατεμένες ξυλόσομπες και ολόκληρους μπόγους από κουρελιασμένα ρούχα. Λιωμένα βιβλία και αυτοσχέδια παιδικά παιχνίδια. Τσακισμένες λυχνίες.
«Σ’ αυτή την πόλη πάντα κάτι βρίσκεις όταν σκάβεις», τους έλεγαν τ’ αφεντικά τους στην αρχή κι έτσι εκείνοι τα στοίβαζαν, τα πέταγαν και συνέχισαν να σκάβουν.
Όμως όσο τα έργα προχωρούσαν, οι εκσκαφείς άρχισαν να ανεβάζουν άλλα πράγματα, πιο σκοτεινά. Οι φήμες λέγαν για μαλλιά, ολόκληρες σωρούς. Έπειτα για λάσπη που όμως δεν ήταν καμωμένη από νερό μα από αίμα. Κι έπειτα κι άλλα πράγματα, που οι εργάτες δεν άντεχαν να πουν ούτε στους εφιάλτες τους.
Έτσι εγκατέλειπαν τις μισοσκαμμένες γειτονιές. Έντρομοι, όπως προηγούμενοι κάτοικοι, τότε που αυτά τα μέρη είχαν εκείνο το άλλο όνομα που δεν θυμάται πια κανείς.
Ο Συνοικισμός 151 ιδρύεται το 1918 -μετά την πυρκαγιά του 1917- από την Εβραϊκή Κοινότητα Θεσσαλονίκης, με στόχο να παρέχει στέγαση σε πυρόπληκτες οικογένειες. Βρίσκεται ανατολικά από το Παπάφειο, περίπου στη συμβολή των σημερινών οδών Παπαναστασίου και Κλεάνθους. Οφείλει το όνομά του είτε στο συμμαχικό Ιταλικό νεκροταφείο που βρισκόταν στην περιοχή κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είτε στο τοπωνύμιο «0.151», που χρησιμοποιούν οι τροχιοδρομικοί. Το ίδιο όνομα έχει και η στάση του τραμ που περνά από τη Λεωφόρο Κωνσταντινουπόλεως. Στον συνοικισμό διαμένουν περίπου 1500 εβραϊκές οικογένειες σε ιδιαίτερα φτωχικές συνθήκες.
Ο συνοικισμός επιβιώνει μόλις 25 χρόνια. Μετά την εφαρμογή των αντιεβραϊκών μέτρων από τους Γερμανούς μετατρέπεται σε γκέτο και τελικά εκκενώνεται την Άνοιξη του 1943. Οι κάτοικοί του ακολουθούν την μοιραία πορεία των υπόλοιπων Εβραίων της πόλης προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, από όπου επιστρέφει μόλις το 3%.
Σήμερα μοναδική μαρτυρία του συνοικισμού αποτελεί η Πλατεία Εβραίων Μαρτύρων στην οδό Παπαναστασίου. Δίπλα της δημιουργήθηκε πρόσφατα συγκρότημα κατοικιών με όνομα «Project 151», επαναφέροντας το ξεχασμένο τοπωνύμιο.
Οι φωτογραφίες είναι από την ομάδα Παλιές Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης.
