Το παλαιοβιβλιοπωλείο στα ανατολικά που σε καλεί να χαθείς ανάμεσα στα βιβλία του
Κείμενο: Δέσποινα Λαμπρίδου
Ζούμε ανάμεσα σε ιστορίες. Ιστορίες που έχουν ειπωθεί χίλιες φορές και άλλες που ακόμα περιμένουν τη σειρά τους. Ιστορίες που ξεχνάμε το επόμενο δευτερόλεπτο και άλλες που μένουν χαραγμένες στο μυαλό μας για μια ζωή. Μια από αυτές, είναι η ιστορία του Παλαιοβιβλιοπωλείου “Ο Αριστείδης” στα ανατολικά της πόλης.
Το παλαιοβιβλιοπωλείο μετρά συνολικά 82 χρόνια ζωής, κι ας μην έμοιαζε πάντοτε όπως μοιάζει σήμερα. Σε έναν μικρό χώρο στην οδό Αναλήψεως, νούμερο 8, η κυρία Δήμητρα Βοντετσιάνου φιλοξενεί χιλιάδες βιβλία που ψάχνουν το δεύτερο -ίσως τρίτο, ίσως πάλι και τέταρτο- σπίτι τους. Οι τιμές τους ξεκινούν από ένα μόλις ευρώ.
Η ιστορία ξεκινά το 1945. Ο παππούς της, όπως μου λέει, μετά την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων ανοίγει ένα μικρό μαγαζάκι επί της οδού Αναλήψεως στο οποίο πουλά χαρτικά, τσιγάρα, μαστίχες και άλλα μικροεμπορεύματα. Κάποια στιγμή, το μαγαζί κλείνει για να χτιστούν οι πρώτες πολυκατοικίες στη γειτονιά. Ο κύριος Αριστείδης, ο πατέρας της, που βοηθούσε στο μαγαζί από μικρός, αποφασίζει αργότερα να πουλήσει μια συλλογή γραμματοσήμων που διέθετε και με τα χρήματα που απέκτησε να ανοίξει και πάλι το μαγαζί.
To 1958-1960 πουλάει πια κατά κύριο λόγο βιβλία, μεταχειρισμένα και μη, ενώ αρχίζουν να γίνονται και ανταλλαγές βιβλίων. Το 1990, το παλαιοβιβλιοπωλείο περνά τελικά στα χέρια της κυρίας Δήμητρας.
Κοιτώντας τις άπειρες στοίβες βιβλίων γύρω μας, δεν μπορώ παρά να τη ρωτήσω με ποιον τρόπο επιλέγει τα βιβλία που έχει στη συλλογή της. Μου τονίζει ότι ένα καλό βιβλίο πρέπει πάντα να είναι ραμμένο και ότι συνήθως επιλέγει κλασικούς συγγραφείς. Αναφέρει, κρατώντας στα χέρια της ένα παλιό σχολικό ανθολόγιο, ότι κάποτε τα παιδικά βιβλία ήταν γεμάτα “ήθη, έθιμα, ηρεμία και αγάπη”.
Όση ώρα συζητάμε, από μπροστά μας περνούν πολλά άτομα και η ίδια μιλάει με το κάθε ένα ξεχωριστά. Έτσι, την ρωτάω για το πώς έχει εξελιχθεί η σχέση της με τους πελάτες μέσα στα χρόνια.
«Οικογενειακή…σαν να είναι οικογένειά μου. Και το κουφό είναι ότι τους θυμάμαι από τη φωνή, δεν τους θυμάμαι από τη φάτσα. Ή αν πουν “Είχα πάρει αυτό το βιβλίο” θα πω “Α ναι ρε συ”. Αλλά μιλάμε, δηλαδή…Πολλοί μου λένε τον καημό τους, πάρα πολλοί. Όπως παλιά. Πλέον δεν υπάρχει επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Χάθηκε».
Τα μεταχειρισμένα βιβλία, συμφωνούμε, είναι ιδιαίτερα γιατί εκτός από την ιστορία που γράφουν κουβαλούν και μια ακόμα ιστορία, αυτή του προηγούμενου ιδιοκτήτη τους. Ορισμένα έχουν αφιερώσεις, στάμπες ή υπογραφές ενώ άλλα κρύβουν ξεχασμένα σημειώματα, φωτογραφίες ή χρήματα. Το παλαιοβιβλιοπωλείο ενώνει ανθρώπους του χτες με τους ανθρώπους του σήμερα.
Ποιο είναι το πιο σπάνιο βιβλίο που έχετε βρει ή έχετε πουλήσει; , ρωτάω. Μου εξομολογείται, λοιπόν, ότι όταν πρόκειται για κάποιο σπάνιο βιβλίο προτιμά να το χαρίσει, παρά να το πουλήσει. Θυμάται μάλιστα μια Αγία Γραφή του 1870 περίπου, την οποία χάρισε σε ένα μοναστήρι.
Αναμνήσεις ζωντανεύουν σε κάθε γωνιά του μαγαζιού. Συζητώντας για αυτές, μου αφηγείται άπειρες στιγμές που της έχουν μείνει αξέχαστες.
«Ερχόντουσαν τα παιδάκια και κλέβανε Μικυ Μαους, τα βάζανε το ένα μέσα στο άλλο. Μπορεί να ερχόντουσαν μετά από χρόνια και να του λέγανε “Κυρ Αριστείδη, σε κλέβαμε όταν ήμασταν μικρά!”. Επίσης, ο μπαμπάς μου είχε πάντα ένα βαμβάκι και ένα οινόπνευμα κι εγώ τον ρωτούσα τι το θέλει. Όταν έπεφτε κάποιος, έτρεχε ο μπαμπάς μου, τον έβαζε σε καρέκλα, οινόπνευμα, τσουπ τσουπ και βαμβάκι. Ζήσαμε καλά χρόνια, ο μπαμπάς ήταν καλός. Όταν κάναμε κοπάνα όλη η παρέα, αφήναμε τις τσάντες μας εδώ και κάναμε βόλτα. Δεν ήταν “Που πας, τι ώρα θα γυρίσεις, τι φοράς”, ήταν πολύ ελεύθερο μυαλό. Και του άρεσε το βιβλίο, τον ηρεμούσε».
Όταν έρχεται κάποιος περίεργος ή απαιτητικός συλλέκτης, πολλές φορές τον αντιμετωπίζει με χιούμορ: “Γιατί είναι τόσο ακριβό;” “Για να πάρω εξοχικό, δεν θα με βοηθήσεις;”, του απαντά.
«Το μέλλον των φυσικών βιβλίων; Χάλια, χάλια, χάλια», μου λέει όταν τη ρωτάω αν είναι αισιόδοξη για την επιβίωση των βιβλίων στην ψηφιακή εποχή. «Αν χαθούν αυτά χάνεται η ταυτότητα μας και αν χαθεί η ταυτότητα μας…αλίμονό μας. Αλλάζει η ιστορία μας, αλλάζουν τα ήθη και τα έθιμά μας. Ένας λαός κρατιέται από την ιστορία, τα ήθη, τα έθιμα. Γι’αυτό…να διαβάζετε! Ο Αδαμάντιος Κοραής είχε πει ότι οι Έλληνες θα ελευθερωθούν μόνο όταν μορφωθούν. Και ακόμα δεν έχουν μορφωθεί οι καημένοι οι Έλληνες».
Αφήνοντας πίσω μου το μικρό μαγαζάκι στην Ανάληψη κοιτάζω τα βιβλία στα καφάσια που παραμένουν εκεί, περιμένοντας υπομονετικά τον επόμενο αναγνώστη τους να τα ανακαλύψει.
