Η Κατερίνα Αποστολοπούλου γράφει για την πολυσυζητημένη παράσταση του Βασίλη Μπισμπίκη που παίζεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης.
φωτογραφίες Ανδρέας Σιμόπουλος
Δεν είμαι κριτικός θεάτρου, ούτε δημοσιογράφος.
Συνεργάζομαι με τα θέατρα ως επικοινωνιολόγος και μου ζητήθηκε από τον Εξώστη να γράψω μια γνώμη, περισσότερο ως θεατής, για την πολυσυζητημένη παράσταση «Έγκλημα και Τιμωρία», που παρουσιάζει αυτή την περίοδο η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, σε σκηνοθεσία Βασίλη Μπισμπίκη.
Καλώς ή κακώς, αλλά έχει κι αυτό τη σημασία του, είχα κλείσει να την δω δύο εβδομάδες μετά από την πρεμιέρα της και πήγα στην παράσταση με βαριά καρδιά. Είχα ακούσει, και κυρίως διαβάσει, τα χειρότερα και ήμουν σίγουρη ότι αυτό που θα δω είναι το λιγότερο μέτριο και για 3 ώρες θα βασανιστώ άνευ λόγου. Τελικά βασανίστηκα, αλλά όχι κατά τη διάρκεια της παράστασης. Προβληματίστηκα πολύ ψάχνοντας τους λόγους που προκάλεσε τόσο πολύ κοινό και κριτικούς.
Μπαίνοντας στην αίθουσα και προτού ξεκινήσει «επίσημα» η παράσταση, έρχεται κανείς σε επαφή με έναν ζωντανό σκηνικό κόσμο πολύ εντυπωσιακό. Για αυτό ήμουν προετοιμασμένη, καθώς είναι κοινή παραδοχή ότι ο Κέννυ Μακ Λέλλαν έχει κάνει εξαιρετική σκηνογραφική δουλειά και έτσι είναι. Σπάνια έχω δει τόσο πλούσια και προσεγμένα στη λεπτομέρεια σκηνικά στο ελληνικό θέατρο. Πρόσφατα είχα ακριβώς αυτή την συζήτηση με φίλους. Είναι θέμα budget; Χμ όχι και τόσο ή όχι πάντα τουλάχιστον. Έχω εργαστεί σε θεατρική παραγωγή no budget, πάρα πολύ γεμάτη με σκηνογραφικά ευρήματα, αντικείμενα, δωμάτια, με τα σκηνικά να έχουν νευραλγικό ρόλο στη δραματουργία και στο ξεδίπλωμα της παράστασης. Είναι σκηνοθετική επιλογή, ανεξαρτήτως μεγέθους παραγωγής.
Διανύοντας το πρώτο μισάωρο, έψαχνα διακαώς να βρω το λάθος. Τι μου διαφεύγει. Μετά γύρισα δίπλα στην φίλη μου και της είπα «εμένα μου αρέσει αυτή η παράσταση» και απλά αφέθηκα. Τρεις ώρες πέρασαν νερό. Είδα μια ειλικρίνεια, μια αυθεντική προσέγγιση, ακομπλεξάριστη, ερμηνείες ανεπιτήδευτες, και εναλλαγές σκηνών, με μια ανάλαφρη ροή, τέτοια που να χωρούν όλα τα βαριά συναισθήματα και διλήμματα του Ντοστογιέφσκι. Να χωρούν και να βρίσκονται στο σήμερα. Να σου μιλούν. Και να προσπαθούν να σου πουν κάτι εντελώς καινούριο. Κάπου το άκουγα, κάπου όχι τόσο. Μα σίγουρα είδα μια φρέσκια και σύγχρονη παράσταση, με αρκετές αμήχανες στιγμές που κυρίως γοήτευαν.
Την σύγκριση με τον Οικονομίδη (προσωπικά το Στέλλα Κοιμήσου το είχα βρει αριστούργημα) δεν την καταλαβαίνω τόσο πολύ. Οι φωνές και οι βρισιές δεν κυριαρχούν στην παράσταση. Υπάρχουν, αλλά με ένα σαφώς άλλο μέτρο, και κυρίως άλλη λειτουργία από αυτή στον Οικονομίδη. Για κάποιο λόγο η σκηνοθεσία, μάλλον κυρίως λόγω των καταπληκτικών σκηνικών και του ρόλου τους, με παρέπεμπε στον Krzysztof Warlikowski, αλλά πρόκειται για μια τελείως προσωπική αίσθηση, όπως και όλο το κείμενο του άρθρου άλλωστε, που ουδεμία πρόθεση έχει να αναμετρηθεί με τις θεατρολογικές αναλύσεις. Η χρήση του βίντεο (που επίσης μου θύμιζε έργα του Πολωνού σκηνοθέτη) ήταν πλήρως ενταγμένη στην δραματουργία. Πώς αλλιώς θα βλέπαμε το τόσο διφορούμενο και προβληματισμένο πολυεπίπεδο βλέμμα του Ρασκόλνικοβ που τον ερμηνεύει μοναδικά ο Θοδωρής Σκυφτούλης την ώρα που συγχρόνως βλέπεις από πίσω όλη την ένταση του κορμιού του, καθισμένου στο μπαρ, ακούγοντας την πονεμένη ιστορία του Μαρμελάντοφ;
Ο Μπισμπίκης και ως ερμηνευτής μου άρεσε πάρα πολύ. Η πλειοψηφία του θιάσου ήταν κάτι παραπάνω από καλή ερμηνευτικά και μιλάμε για πολύ κόσμο στη σκηνή, πολύ συντονισμό, πολλές εναλλαγές. Με εντυπωσίασαν ειδικά η Άννα Μάσχα που ερμήνευσε πιστά την σύγχρονη Βαλκάνια μάνα (ατάκα κλεμμένη από φίλο που παρακολούθησε την παράσταση), η Μπέττυ Βακαλίδου ως γριά τοκογλύφος, ο Τσέζαρις Γκραουζίνης που πραγματικά σε κάνει να νιώθεις ότι βλέπεις τον Ζαχαρία Μαρμελάντωφ αυτοπροσώπως και η Νίκη Σερέτη. Αχ και η Σόνια από την Έρρρικα Μπίγιου που για εμένα είναι η παρουσία που ξεχωρίζει στην παράσταση. Ο δε χορός της με τον νεκρό πατέρα της, η κορυφαία στιγμή του έργου κατά τη γνώμη μου, μια υπέρβαση μέσα στην παράσταση, χορογραφημένη, όπως και όλο το έργο από τον Edgen Lame, με συγκίνησε τρομερά.
Όσο για τον Θοδωρή Σκυφτούλη που τυχαίνει να τον παρακολουθώ από την πρώτη του στιγμή στο θέατρο, τον θεωρώ ένα μοναδικό ερμηνευτή, με το δικό του ύφος που ξεχωρίζει και μια φιγούρα που γεμίζει με έναν διαφορετικό τρόπο την σκηνή, ακόμα και αν πρόκειται για μια από τις πιο «μεγάλες σκηνές» της Αθήνας. Καταφέρνει και διατηρεί μια δική του αλήθεια που φαίνεται να ταιριάζει πολύ με αυτή του Βασίλη Μπισμπίκη, την παρούσα χρονική στιγμή.
Στο δεύτερο μέρος της παράστασης κατ´ εμέ υπήρχαν θέματα. Ένιωσα σαν να είχε γίνει μια υπερπροσπάθεια σε όλη την παράσταση και κάπου δεν υπήρχαν άλλες αντοχές. Έδειχνε ότι ήθελε περισσότερη δουλειά, ειδικά η σκηνή του βιασμού. Αλλά όντως για υπερπροσπάθεια πρόκειται. Έχουν δουλέψει όλες και όλοι τους πάρα μα πάρα πολύ. Θα μου πεις αυτό μετράει στην τέχνη; Για μένα μετράει και αυτό. Με γοητεύει πολύ να βλέπω ένα υπόβαθρο δουλειάς, ανεξαρτήτως αν συνδέομαι τελικά με το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Η παράσταση του Βασίλη Μπισμπίκη που βασίζεται στο Έγκλημα και Τιμωρία του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι είναι μια μεγάλη παραγωγή και ένα τολμηρό, μα και άρτιο καλλιτεχνικό εγχείρημα. Και μπράβο σε όλες και όλους τους.
