Συνέντευξη με τον σκηνοθέτη – σεναριογράφο Zeno Graton της ταινίας Τα Χαμένα Αγόρια – The Lost Boys (Le Paradis)
Γράφουν οι Κωνσταντίνα Μανίκα και Λάζαρος Γεροφώτης
Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του σκηνοθέτη-σεναριογράφου Zeno Graton, προβλήθηκε στο διαγωνιστικό τμήμα του 64ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης όπου και απέσπασε το βραβείο Σεναρίου. Πρόκειται για την τρυφερή ιστορία αγάπης που αναπτύσσεται ανάμεσα σε δύο έφηβα αγόρια, τρόφιμους κέντρου κράτησης ανηλίκων. Ο Graton καταφέρνει να πλέξει μια βαθιά ποιητική και συγκινητικά ρεαλιστική αφήγηση. Τόσο η εξαιρετική εικονογραφία όσο και η αφοπλιστικά ειλικρινής ερμηνεία των νεαρών ηθοποιών κατάφεραν να μαγνητίσουν κοινό και κριτικούς. Παρακολουθήσαμε την ταινία στο φεστιβάλ και εξασφαλίσαμε μια αποκλειστική συνέντευξη με τον δημιουργό που μας παραχώρησε με μεγάλη χαρά και ευγένεια, παρά το πιεσμένο πρόγραμμά του λόγω της συνεχιζόμενης παγκόσμιας φεστιβαλικής πορείας της ταινίας.
Αρχικά συγχαρητήρια για το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ποια ήταν η εμπειρία σας στο φεστιβάλ και πως αισθάνεστε για το βραβείο που κερδίσατε;
Ευχαριστώ πολύ ήταν πραγματικά καταπληκτικό που κερδίσαμε αυτό το βραβείο. Το να αναγνωριστεί αυτή η ταινία σε ένα διεθνές φεστιβάλ, μια queer ταινία με μία αφήγηση η οποία προσπαθήσαμε να είναι όσο το δυνατόν πιο σύγχρονη σημαίνει πολλά για εμάς. Η εμπειρία του φεστιβάλ ήταν καταπληκτική. Μου άρεσε πολύ η θερμή υποδοχή όλης της ομάδας και κυρίως η υποδοχή του κοινού. Οι αίθουσες ήταν γεμάτες και στις δύο προβολές της ταινίας και νιώσαμε ότι αυτό το κοινό αγαπά πραγματικά το σινεμά, οπότε ήταν φοβερή εμπειρία το να είμαστε εκεί.
Η ταινία έχει ήδη προβληθεί σε διάφορα φεστιβάλ, ποια ήταν η υποδοχή του κοινού στις διαφορετικές χώρες που προβλήθηκε μέχρι στιγμής;
Η υποδοχή του κοινού στις διαφορετικές χώρες, στα διάφορα φεστιβάλ δεν είχε μεγάλη διαφορά. Προσπαθήσαμε να φτιάξουμε μια οικουμενική ιστορία για την αγάπη η οποία πιστεύω ότι υπερβαίνει τα όρια των συνόρων. Οπότε ήταν καταπληκτικό που ο κόσμος την αγκάλιασε.
Ποια ήταν η έμπνευση πίσω από τα Χαμένα Αγόρια και τι σας έκανε να θέλετε να μοιραστείτε την συγκεκριμένη ιστορία με τον κόσμο;
Η έμπνευση πίσω από την ιστορία ήταν τα αναγνώσματά μου του Jean Genet -ενός Γάλλου συγγραφέα της δεκαετίας του ‘40 που έγραψε αρκετά για την αγάπη ανάμεσα σε άντρες και ιδιαίτερα ανάμεσα σε άντρες στην φυλακή- τα οποία κατέλαβαν σε μεγάλο βαθμό το φαντασιακό μου σε νεαρή ηλικία και άφησαν ένα αποτύπωμα μέσα μου. Επίσης ήθελα να μιλήσω για αυτά τα μέρη με έναν πιο πολιτικό τρόπο, όπως επίσης να μιλήσω για έφηβους και για μια ομόφυλη αγάπη ανάμεσα σε έφηβους γιατί ένιωθα ότι αυτές οι εικόνες έλειπαν και νομίζω ότι καθώς μεγάλωνα θα ήθελα να δω μια ταινία σαν αυτή. Πιστεύω ότι ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν ταινίες είναι για να δημιουργήσουν μια ταινία που θα ήθελαν να δουν οι ίδιοι.
Στο σενάριο μοιράζεστε τους τίτλους με άλλους δύο συγγραφείς, την Clara Bourreau και τον Maarten Loix πως προέκυψε αυτή συνεργασία και πως λειτούργησε η εμπειρία;
Ξεκίνησα να γράφω μόνος και στην συνέχεια προσέλαβα έναν σύμβουλο σεναρίου τον Maarten. Όταν τελειώσαμε την συνεργασία, ένιωσα ότι χρειαζόμουν κάποιο συν σεναριογράφο για να δουλέψουμε πραγματικά μαζί μέχρι το τέλος. Για αυτό προσλάβαμε την Clara Bourreau και δουλέψαμε μαζί τόσο όμορφα.
Σε αυτήν την πρώτη μεγάλου μήκους σας ταινία καταφέρατε να δημιουργήσετε ένα εξαιρετικά ρεαλιστικό και οπτικά ποιητικό κείμενο, καθώς και να αναδείξετε μια πληθώρα θεματικών όπως η φαυλότητα του συστήματος κράτησης ανηλίκων, η queer εμπειρία, ο εφηβικός έρωτας, ο ρατσισμός, η κοινωνική απομόνωση και η ματαιότητα των αγώνων των κοινωνικών λειτουργών εντός του ποινικού συστήματος. Το σενάριο πραγματεύεται όλες αυτές τις θεματικές με εξαιρετική λεπτότητα. Ήταν η πρόθεσή σας εξαρχής να μιλήσετε για όλα αυτά τα ζητήματα ή προέκυψαν κατά την διάρκεια της συγγραφής του σεναρίου και πως καταφέρατε να τα υφάνετε τόσο οργανικά στο σενάριο;
Αυτό που με βοήθησε περισσότερο ήταν η εμβάθυνση και η έρευνα που έκανα σε κέντρα κράτησης ανηλίκων. Είχα αδειοδότηση για να μπω σε ένα από αυτά στο Βέλγιο και να παρακολουθήσω πραγματικά την ζωή και την καθημερινότητα αυτών των παιδιών, να είμαι κοντά τους, να μιλάω μαζί τους και να προσπαθώ να καταλάβω ποια είναι τα προσωπικά τους προβλήματα και βασικά ενσωμάτωσα αυτά τα στοιχεία στο σενάριο. Όσων αφορά τον queer έρωτα, το χειρίστηκα από μια θέση κάποιας κούρασης του να βλέπω συνεχώς τις ίδιες εικόνες και τις ίδιες ιστορίες στην οθόνη για την υπέρβαση την ντροπής και την αναπαράστασης των queer ατόμων ως θυμάτων, που περιγράφονται αποκλειστικά μέσα από αυτή την στενή οπτική και να μην αναγνωρίζεται η δύναμη τους. Βεβαίως υπάρχει καταπίεση των queer ατόμων αλλά υπάρχει επίσης και μεγάλη δύναμη από μεριάς μας. Οπότε ήθελα να αναδείξω αυτή την δύναμη και πιστεύω ότι όλες αυτές οι θεματικές είναι αλληλένδετες γιατί συνδέονται με έναν πολύ βαθύ τρόπο. Ο τρόπος του καταπιεσμένου που χρειάζεται να δημιουργήσει δύναμη για να επιβιώσει. Διάβασα κάπου ότι για να μιλήσεις για την βία θα πρέπει να την έχεις επιβιώσει και για να την ξεπεράσεις πρέπει να μιλήσεις για αυτήν. Επομένως πιστεύω ότι είναι αυτός ο κύκλος του να μιλάς για την καταπίεση αλλά ταυτόχρονα να μιλάς και για την δύναμη και τις επαναστατικές οικογένειες που σχηματίζονται μέσα από αυτό το μονοπάτι αντίστασης.
Μπορείτε να μας περιγράψετε την συνεργασία σας με τους ηθοποιούς και την καθοδήγηση για την ερμηνεία κρατούμενων φυλακών ανηλίκων;
Το πρώτο βήμα ήταν η κατάλληλη επιλογή των ηθοποιών. Πιστεύω ότι ένα από τα πιο σημαντικά πράματα στην δουλειά με τους ηθοποιούς είναι το σωστό κάστινγκ, γιατί μετά από αυτό είναι πάνω τους. Φυσικά μπορώ να τους δώσω κάποιες οδηγίες αλλά στο τέλος της ημέρας αυτό που έχει σημασία είναι το ποιοι είναι και τι θα φέρουν στην ερμηνεία τους. Στην συγκεκριμένη περίπτωση ήταν καταπληκτικοί, αντιλήφθηκαν πραγματικά την ιστορία και τους χαρακτήρες από την αρχή, οπότε η συνεργασία ήταν καθαρή απόλαυση. Η έρευνα για τα κέντρα κράτησης με οδήγησε στο να περάσω κάποιον χρόνο σε τέτοιες εγκαταστάσεις. Κι αυτό που έκανα ήταν να φέρω τους ηθοποιούς σε ένα τέτοιο κέντρο, όπου γνωρίσαν πραγματικά παιδιά που κρατούνταν εκεί και μιλήσαν αρκετά μαζί τους. Αυτό πιστεύω τους δημιούργησε ένα αίσθημα ευθύνης στο να αφηγηθούν αυτή την ιστορία, γιατί είχαν πραγματική επαφή με τέτοια παιδιά και η συναναστροφή αυτή τους άγγιξε. Την μέρα που ήμασταν μαζί στο κέντρο κράτησης, έγιναν κάποια πράγματα που συνέβαιναν και στην ταινία. Ένα παιδί προσπάθησε να αποδράσει, υπήρχε ένας καυγάς, ένα παιδί μπήκε στην απομόνωση, οπότε τα παιδιά πήραν μια γεύση από την εμπειρία του κέντρου και αυτό τους έδωσε ένα αίσθημα ταπεινότητας αλλά και ένα αίσθημα επείγοντος, να μιλήσουν για όλα αυτά που είδαν.
Αναφερθήκατε στην ανάγκη για queer ιστορίες που ξεπερνάν το κλασσικό αφήγημα της ντροπής και του αγώνα για αποδοχή. Σε μια ανοιχτή συζήτηση στο 64ο ΦΚΘ για τις queer αναπαραστάσεις στον ελληνικό κινηματογράφο και τηλεόραση ανάμεσα σε Έλληνες δημιουργούς, κατά γενική ομοφωνία τονίστηκε πως η ελληνική βιομηχανία βρίσκεται σε ένα σημείο όπου οι queer αγώνες και τα coming out ταξίδια είναι ακόμα αναγκαίο να βρίσκονται στο προσκήνιο των σχετικών αφηγήσεων. Πιστεύετε ότι το συγκεκριμένο στάδιο στις queer αναπαραστάσεις είναι κάτι που η βιομηχανία κάθε χώρας πρέπει αναγκαστικά να περάσει σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης των κινηματογραφικών και τηλεοπτικών αφηγήσεων;
Αυτό είναι κάτι πολύ προσωπικό. Και αυτό που είπα για την queer αναπαράσταση έχει να κάνει με το τι αφορά εμένα. Είχα κάνει μια μικρού μήκους ταινία για ένα νεαρό αγόρι που προσπαθεί να συμβιβαστεί με την ετεροκανονικότητα και υποφέρει λόγω αυτού και ήταν μια πολύ στενάχωρη ταινία. Οπότε έχοντας περάσει από αυτή την διαδικασία, προσωπικά ήθελα να πάω ένα βήμα παραπέρα. Αυτή ήταν η δική μου προσωπική διαδρομή στην αφήγηση τέτοιων ιστοριών. Όσων αφορά την συζήτηση του ελληνικού πάνελ που αναφέρετε, πιστεύω ότι ζούμε σε έναν πολύ εχθρικό και ομοφοβικό κόσμο με την ανάδυση του φασισμού στην Ευρώπη, την Αμερική και γενικώς σε παγκόσμιο επίπεδο -αν σκεφτείς και όσα γίνονται πρόσφατα στην Αργεντινή. Όλο αυτό είναι πολύ απειλητικό για την queer κοινότητα και νομίζω ότι οι queer ιστορίες είναι ακόμα πολύ αναγκαίες και σημαντικές όπως και το να μιλάς για τις δυσκολίες τους. Αλλά αυτό που πιστεύω είναι ότι πρέπει παράλληλα να αναπαριστάς και χαρακτήρες οι οποίοι είναι δυναμικοί απέναντι στην καταπίεση και δεν αποδυναμώνονται από αυτήν. Γιατί αυτό το αφήγημα χρησιμοποιήθηκε πολύ τον περασμένο αιώνα σε ασυνείδητο επίπεδο και ήταν πολύ βλαπτικό για την κοινότητα. Αναφέρομαι σε ένα πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ με τον τίτλο The Celluloid Closet του 1995, για τις queer αναπαραστάσεις στον κινηματογράφο που μιλάει ακριβώς για αυτό, για την σημασία του να αμφισβητείς τα αφηγήματα. Και πιστεύω ότι αν είναι να μιλήσεις για το coming out τότε μίλα για δυναμικά coming outs, προσπάθησε να δώσεις στο κοινό μια αίσθηση δύναμης. Η δύναμη είναι βασικό ζήτημα για κάθε μειονότητα και το βασικό ερώτημα όσων αφορά τις αναπαραστάσεις πιστεύω ότι είναι το ποιος μιλάει. Και πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό αυτές οι αφηγήσεις να προέρχονται από άτομα που έχουν ειλικρινές ενδιαφέρον για αυτά τα θέματα, όπως και το να παραμένεις πάντα πολιτικός όταν μιλάς για αυτά. Γιατί όπως είπα ζούμε σε έναν πολύ ομοφοβικό κόσμο. Δεν μπορείς να κάνεις κωμωδίες στο Netflix για queer άτομα μόνο και μόνο για να βγάλεις χρήματα επειδή είναι στην μόδα αυτές οι αφηγήσεις. Μιλώντας για το ελληνικό πάνελ, άκουσα για Το Καλοκαίρι της Κάρμεν, μια ελληνική ταινία που κέρδισε αρκετά βραβεία στο φεστιβάλ. Δεν πρόλαβα να την δω αλλά άκουσα ότι πρόκειται για μια πολύ εκκεντρική, φρέσκια και αστεία ταινία για queer θέματα. Τέτοιου είδους αφηγήσεις συνήθως δεν συγκαταλέγονται στις queer ταινίες και είναι πολύ σημαντικό το να ανοίγονται οι queer αφηγήσεις και σε άλλα είδη. Μπορείς να κάνεις μια queer ερωτική ιστορία για ανθρώπους στην φυλακή και μπορείς να κάνεις και μια αστεία ταινία που να λέγεται Το Καλοκαίρι της Κάρμεν με πολύχρωμη εικονογραφία και πολύ γέλιο. Αυτή η ελευθερία είναι στην οποία αναφέρομαι. Τέτοια ελευθερία λαχταρώ στις queer αφηγήσεις και όχι μια φυλάκιση σε κοινωνικά δράματα και απελπιστικές ταινίες.
Στο φετεινό φεστιβάλ των Κανών ήσασταν μέλος της κριτικής επιτροπής του Queer Palm, πως ήταν αυτή η εμπειρία;
Ήταν μεγάλη τιμή και ήμουν πολύ χαρούμενος καθ’ όλη την διάρκεια γιατί ήμασταν μαζί με τον John Cameron Mitchell, που ήταν και ο επικεφαλής της επιτροπής όπως και μαζί με άλλα καταπληκτικά μέλη της κριτικής επιτροπής. Ο John μας είπε πολλά σημαντικά πράγματα όσο συζητούσαμε για ταινίες και ένα χαρακτηριστικό που θυμάμαι είναι ότι: ο περιθωριοποιημένος είναι σαμάνος. Εννοώντας ότι οι άνθρωποι που τίθενται εκτός κοινωνίας λειτουργούν ως σαμάνοι, δείχνουν τον δρόμο γιατί βλέπουν τα πράγματα καθαρότερα επειδή είναι εκτός πλαισίων, μπορούν να προβλέψουν και να ανοίξουν δρόμους. Το βρήκα πολύ σοφό και είμαι παντοτινά ευγνώμων για αυτή την εμπειρία.
Θα υπάρξει κινηματογραφική ή διαδικυτακή διανομή της ταινίας, γενικά αλλά και συγκεκριμένα στην Ελλάδα;
Η ταινία έχει ήδη προβληθεί σε αρκετές χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και θα βγει στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ, είμαι πολύ χαρούμενος για αυτό. Έχουμε κλείσει συμφωνία με μια μικρή εταιρία διανομής στις ΗΠΑ και θα προβληθεί σε περιορισμένη διανομή εκεί και είμαι ικανοποιημένος με αυτό. Διατίθεται ήδη on demand σε αρκετές χώρες, την έχει αγοράσει το HBO της ανατολικής Ευρώπης, οπότε δεν ξέρω αν μέσα σε αυτές εμπεριέχεται και η Ελλάδα. Όσο για κινηματογραφική διανομή στην χώρα σας μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια συμφωνία.
Στο τέλος της συνέντευξης ο σκηνοθέτης μας ευχαρίστησε για την συζήτηση και μας εξέφρασε την χαρά του για το ενδιαφέρον μας για την ταινία. Ελπίζουμε η ταινία να φτάσει και στις ελληνικές αίθουσες ή έστω σε κάποια streaming πλατφόρμα, για να την απολαύσουν και όσοι δεν είχαν την ευκαιρία στο 64ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
