Από το Γιώργο Καρακασίδη
Συνήθως, στις περισσότερες λίστες με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών στην 1η θέση φιγουράρει ο ‘Πολίτης Κέιν’ του Όρσον Γουέλς (1941) και ακολουθεί ο ‘Δεσμωτης του Ιλίγγου’ του Άλφρεντ Χίτσκοκ (1958) ενίοτε με αντίστροφη σειρά. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το επώνυμο του διάσημου σκηνοθέτη χρησιμοποιείται έως τις μέρες μας για να περιγράψει μια ταινία με έντονα στοιχεία σασπένς (‘χιτσκοκική’) αναδεικνύοντας τη διαχρονική επιδραστικότητα του μεγάλου δημιουργού. Το γεγονός ότι φέτος επανεκδόθηκαν διάφορες ταινίες του (εκτός από το ‘Δεσμώτη του Ιλίγγου’ ο ‘Σιωπηλός Μάρτυρας’ και η ‘Θηλιά’) και προβάλλονται στα θερινά, μόνο ευτυχές μπορεί να χαρακτηριστεί, καθώς στους περισσότερους δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα να τις απολαύσουν στη μεγάλη οθόνη, εκεί όπου πραγματικά ανήκουν.
Με τα δεδομένα αυτά αντιλαμβάνεται κανείς ότι η αυταξία της ταινίας είναι τέτοια που μόνο θετική προκατάληψη δημιουργεί στο θεατή με μοναδική ίσως πρόκληση τη δοκιμασία αντοχής στο χρόνο, καθώς έχουν περάσει 80 σχεδόν χρόνια από την πρώτη προβολή της. Και η αλήθεια είναι ότι ξεπερνά κάθε προσδοκία, αφού παραμένει το ίδιο φρέσκια με τότε.
Καταρχάς στο τεχνικό κομμάτι, τι να πρωτοσχολιάσει κανείς; Την περιπλάνηση στο Σαν Φρανσίσκο, όπου έχει γυριστεί η ταινία, μια πόλη που από τα χέρια των Ισπανών αποικιοκρατών πέρασε στο Μεξικό (δεν είναι τυχαίο το όνομα Καρλότα Βαλντέζ της μετεμψύχωσης της πρωταγωνίστριας) και μετά, όπως όλη η Καλιφόρνια, στις Η.Π.Α., αναμειγνύοντας τα Haciendas με τα Βικτωριανά σπίτια; Το με γεωμετρική ακρίβεια καδράρισμα της Golden Gate (το όνομα της οποίας συνδέθηκε με τους χρυσοθήρες που κατέφθασαν σωρηδόν το 1849); Το παθιασμένο φιλί με φόντο τα κύματα που αποτέλεσε αρχέτυπο για καρτ ποστάλ, φωτογραφίσεις γάμων και σοσιαλμιντιακών ποστ τις δεκαετίες που ακολούθησαν; Και αν τα πανέμορφα γαλανά μάτια των πρωταγωνιστών φαντάζουν υπερβολικά λαμπερά για να ναι αληθινά (μην ξεχνάμε ότι μεταξύ άλλων το κοινό τότε επιζητούσε και τη λάμψη στον κινηματογράφο), η σπειροειδής τους κάθοδος (έτσι όπως σχηματοποίησε ο Χίτσκοκ τον ίλιγγο με το πρωτοποριακό Dolly Zoom) σε ψυχικά αδιέξοδα επισκιάζει κάθε λάμψη στο πρόσωπό τους.
Όσον αφορά την υπόθεση: ένας αστυνομικός αποσύρεται από την ενεργό δράση μετά από ένα περιστατικό που του προκαλεί υψοφοβία. Τότε τον πλησιάζει ένας παλιός του φίλος και του ζητά να παρακολουθήσει τη γυναίκα του, η οποία τα πρωινά εξαφανίζεται μυστηριωδώς, χωρίς μετά να θυμάται που έχει πάει. Ο ήρωας μας, αν και αρχικά διστάζει, θεωρώντας ότι η γυναίκα χρήζει (ψυχ)ιατρικής φροντίδας, τελικά δέχεται και προς μεγάλη του έκπληξη επαληθεύει αυτά που του έχει πει ο σύζυγός της. Κι όταν κάποια στιγμή τη σώζει από πνιγμό, την ερωτεύεται σφόδρα σε σημείο να κάνει τα αδύνατα δυνατά για να την επαναφέρει από το φαντασιακό στο πραγματικό. Τα πράγματα όμως παίρνουν μια αναπάντεχη τροπή και αποδεικνύεται ότι δεν είναι αυτά που φαινομενικά δείχνουν.
Κι εκεί που νομίζεις ότι έχεις να κάνεις με ένα αστυνομικό θρίλερ μυστηρίου, το φιλμ είναι αρκετά πιο πολυεπίπεδο με έντονα στοιχεία ερωτικού δράματος (ακόμα και με μεταφυσικά στοιχεία) που μόνο ο Χίτσκοκ θα μπορούσε να συνθέσει με τέτοια μαεστρία. Πίσω από το πέπλο του μυστηρίου και της αγωνίας κρύβεται μια άλλη αγωνία βαθιά συναισθηματική. Είναι η αγωνία που σου προκαλεί η ξαφνική έλξη προς ένα πρόσωπο, μετουσιωμένη σε ανεξέλεγκτο έρωτα, αυτόν που θα βιώσεις – αν είσαι τυχερός- μία φορά στη ζωή σου, αρνούμενος ότι θα υποκύψει στη νομοτελειακή φθορά του χρόνου. Είναι η απέραντη θλίψη στην οποία πέφτεις, όταν ξαφνικά εξαφανίζεται το πρόσωπο αυτό από τη ζωή σου. Η εμμονή με αυτό, ικανή να σε οδηγήσει σε όλα τα μέρη στα οποία είχατε κάποτε βρεθεί, με την κρυφή ελπίδα ότι θα το συναντήσεις ξανά. Η απογοήτευση που νιώθεις όταν νομίζεις ότι εμφανίζεται μπροστά σου, αλλά τελικά είναι κάποιο άλλο. Η εξιδανίκευση του σε σημείο να θες να μεταμορφώσεις σε αυτό το επόμενο πρόσωπο που θα συναντήσεις στο διάβα σου. Κι όταν τελικά το χάσεις ολοκληρωτικά, μπορεί να ξανασταθείς στα πόδια σου πιο δυνατός, έχοντας ξεπεράσει ακόμα και τις μεγαλύτερες φοβίες σου, αυτό όμως θα μείνει βαθιά ριζωμένο μέσα σου, ως ένα ανεπούλωτο τραύμα που θα σε συντροφεύει για πάντα στη ζωή σου…
