Τα 50ά Δημήτρια είναι γεγονός! Ξεκινούν στις 25 Σεπτεμβρίου και θα διαρκέσουν μέχρι και τα τέλη Οκτωβρίου, με πλήθος εκδηλώσεων σε όλους τους τομείς τέχνης.
Ο Εξώστης συνομίλησε με την Θούλη Μισιρλόγλου, ιστορικό τέχνης, καλλιτεχνική σύμβουλο των Δημητρίων και συντονίστρια του καλλιτεχνικού προγράμματος, για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του θεσμού αλλά και της Θεσσαλονίκης ως καλλιτεχνικής πόλης, γενικότερα.
Τι περιμένουμε να δούμε φέτος στα 50ά Δημήτρια; Υπάρχουν δυνατά χαρτιά, καλλιτεχνικές προτάσεις και εκπλήξεις;
Με κάποιο τρόπο όλο το φετινό πρόγραμμα είναι μια έκπληξη. Τα 50ά Δημήτρια είναι ιδιαιτέρως συνεκτικά και δημιουργικά ανήσυχα! Ο κορμός των εκδηλώσεων αναζητά το πραγματικά καινούριο, μαζί με το κλασικό, ενδιαφέρεται για νέες ερμηνείες -ακόμη και εκείνων των έργων που θεωρούνται κλασικά, και επιτείνει τη φεστιβαλική εμπειρία με κάθε τρόπο.
Η 24ωρη παράσταση του Jan Fabre, «Mount Olympus / 24h: Η αποθέωση της κουλτούρας της τραγωδίας» λειτουργεί ως καταλύτης, όχι μόνο γιατί είναι μια εξαιρετική, καινούρια και θηριώδης παραγωγή του συγκεκριμένου καλλιτέχνη-δημιουργού, όχι μόνο γιατί είναι η κατεξοχήν παράσταση ενός καλλιτέχνη που έχει φτιάξει ένα δικό του καλλιτεχνικό σύμπαν, αλλά και γιατί έρχεται συμβολικά στον πραγματικό τόπο …του εγκλήματος.
Δίπλα σ' αυτό, ο νέος «Οιδίποδας» του σπουδαίου Ρουμάνου Purcarette, που είναι μια πολύ μεγάλη παραγωγή επίσης, αλλά και όλες οι εκδηλώσεις μουσικής, χορού, ποίησης, περφόρμανς, εικαστικών, που συλλειτουργούν για να αποδώσουν το πιο επίκαιρο και σύγχρονο πρόσωπο της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Πιστεύετε πως αλλάζει η ταυτότητα του φεστιβάλ όσο περνάνε τα χρόνια; Συνάδει με την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της χώρας, αλλά και της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης;
Η «ταυτότητα» ενός φεστιβάλ είναι μεγάλη υπόθεση και κουβέντα. Τα Δημήτρια στην πραγματικότητα δεν βιώνονταν ως φεστιβάλ, τουλάχιστον τα χρόνια της δεκαετίας 1990 και 2000. Στην εκκίνησή τους ίσως, αλλά και πάλι «ταυτότητα» δεν φτιάχτηκε ποτέ. Κι αυτή ήταν ιστορικά η μοίρα όλων σχεδόν των δημοτικών φεστιβάλ, γιατί διοικητικά περί αυτού πρόκειται. Τα τελευταία χρόνια γίνεται πιο συνειδητά η προσπάθεια να αποκτήσουν, αλλά κι αυτό θέλει προσπάθεια, χρόνο, και βεβαίως τόλμη.
Τα 50ά Δημήτρια είναι με βεβαιότητα τολμηρά, στην καρδιά της σημερινής κοινωνικοπολιτικής κατάστασης. Όχι γιατί «εικονογραφούν» με κάποιο τρόπο όψεις της κατάστασης αυτής, αλλά γιατί βρίσκονται στον παλμό της καλλιτεχνικής αναζήτησης. Κι αυτή δεν μπορεί παρά να είναι αμετάκλητα δεμένη με την κοινωνία και την εποχή, ακόμη κι όταν αυτό δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά.
Για την «κοινωνία» της Θεσσαλονίκης, όπως και για τις «κοινωνίες» γενικώς μου είναι πολύ δύσκολο πια να μιλώ, για τον πολύ απλό λόγο, ότι τα δεδομένα τους είναι πολύ σύνθετα. Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει
μια κοινωνία. Ο στόχος είναι η κοινωνία που θέλουμε.
Ως συνήθως, για όλα τα θέματα, κάποιοι γκρινιάζουν, άλλοι σιωπούν τεχνηέντως, αλλά το γεγονός είναι όχι μόνο πόσοι ενδιαφέρονται επί της ουσίας, αλλά πόσοι χαίρονται ειλικρινά, πόσοι απολαμβάνουν τον πολιτισμό –ευτυχώς υπάρχουν, όπως κι εκείνοι που επιτρέπουν στον εαυτό τους να γνωρίσουν νέες εμπειρίες με το ενδεχόμενο να χαρούν! Αυτό είναι και το κοινό ενός σημερινού, σύγχρονου δηλ. φεστιβάλ, αυτό που διαμορφώνεται, αυτό που θέλει να γνωρίσει νέους κόσμους μέσα από την τέχνη, κι όχι αυτό που νομίζει ότι τα ξέρει όλα ή εκείνο που θέλει να χειροκροτά με ασφάλεια μόνο εκείνα που έχει ήδη χειροκροτήσει η Αθήνα. Τα 50ά Δημήτρια έχουν βάλει πολύ ξεκάθαρα αυτό το στόχο της διαμόρφωσης ενός νέου κοινού: εκείνου που δεν βαριέται.
Πόσο σημαντικός είναι ένας τέτοιος θεσμός στην Θεσσαλονίκη, και μάλιστα όταν καταφέρνει αισίως να κλείσει τα 50 του χρόνια, γεγονός σπάνιο για τους περισσότερους καλλιτεχνικούς θεσμούς;
Τα 50 χρόνια είναι η δύναμη και η αδυναμία του θεσμού των Δημητρίων, με την έννοια ότι έχει αντέξει να υπάρχει, αλλά δεν κατορθώνει πάντα να ακολουθεί τις αλλαγές του ίδιου του κόσμου που αλλάζει και των όρων με τους οποίους πραγματοποιούνται τα καλλιτεχνικά γεγονότα σήμερα. Από τη στιγμή που ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποφάσισε εκ νέου ότι θέλει να συνεχίσει τα Δημήτρια, όλα τα μέσα που χρησιμοποιούνται εξυπηρετούν την ενδυνάμωσή του, τη χαλύβδωσή του μέσα σ' ένα σύνθετο τοπίο παραμέτρων, συμβάλλουν στο να γίνει πραγματικά σημαντικός, παρά τους συχνά ανυπέρβλητους διοικητικούς και γραφειοκρατικούς σκοπέλους.
Νιώθετε να επηρεάζει η κρίση τα Δημήτρια, αλλά και γενικότερα την καλλιτεχνική δημιουργία της πόλης και της χώρας;
Αφενός αυτό που ονομάζουμε 'κρίση', αν το μεταφράσουμε με οικονομικούς ή ψυχολογικούς όρους, δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. Αφετέρου αυτό είναι χρόνιο ζήτημα στην τέχνη. Ο Τέρυ Ήγκλετον μας λέει ότι κρίση και ανθρωπιστικές επιστήμες και τέχνες πάνε χέρι χέρι…
Στην Ελλάδα δε πάντα ο πολιτισμός σε κατάσταση κρίσης ήταν: όχι ως προς το παραγόμενο έργο, αλλά ως προς τις δομές υποστήριξής του. Με την έννοια αυτή, οι καλλιτέχνες είναι εκπαιδευμένοι να διαχειρίζονται κρίσεις, πρώτα συχνά του ίδιου του εαυτού τους ως καλλιτεχνικού υποκειμένου, αλλά και οικονομικές ή κοινωνικές και πολιτισμικές. Το θέμα είναι ότι από ένα σημείο και μετά αυτό που ονομάζουμε καλλιτεχνική δημιουργία είναι πολύ ευρύτερο από αυτό που κάνει ένας καλλιτέχνης. Κι εκεί η ανασύνταξη των δυνάμεων της οργανωμένης πολιτείας που σκέφτεται και μεριμνά για τα θέματα είναι ένα σοβαρό ζήτημα. Τα Δημήτρια είναι μια έκφανσή τους ή ένα παράδειγμα.
Ως μέλος της καλλιτεχνικής επιτροπής των Δημητρίων τα τελευταία χρόνια, πώς βλέπετε να ανταποκρίνεται το κοινό της πόλης στον θεσμό; Υπάρχει κάποιος τομέας (π.χ. θέατρο, μουσική, εικαστικά) που να προσελκύει περισσότερο κόσμο αλλά και να δέχεται το μεγαλύτερο μέρος της δικής σας φροντίδας;
Το θέατρο και η μουσική είναι πυλώνες όχι μόνο των Δημητρίων, αλλά της ίδιας της ανθρώπινης εμπειρίας: δεν χρειάζεται η ίδια διαμεσολάβηση που χρειάζεται στην περίπτωση πχ των εικαστικών. Αυτό που φροντίσαμε παραπάνω φέτος, αλλά και πέρυσι, ήταν η έγνοια να παρουσιάσουμε πιο 'συνολικές' αισθητηριακά προτάσεις, ώστε να ωφεληθούν όχι μόνο οι κεντρικοί ειδολογικοί άξονες, αλλά και όλοι οι υπόλοιποι. Έτσι, η επιμονή πάνω στην επιτελεστικότητα όλων των προτάσεων, βοηθάει όχι μόνο το ίδιο το θέατρο ή τη μουσική, αλλά και τα εικαστικά, και το χορό και πολλά ενδιάμεσα είδη όπως η περφόρμανς, που συνδυάζεται και με άλλες τέχνες, όπως πχ η ποίηση.
Με αφορμή τα 50ά Δημήτρια αλλά όχι μόνο στο πλαίσιο αυτών, πώς θα ονειρευόσασταν την Θεσσαλονίκη ως μια πόλη με εικαστική, θεατρική αλλά και εν γένει καλλιτεχνική δυναμική;
Προσωπικά, και για να μην επαναλάβω την καραμέλα της « Θεσσαλονίκης-δημιουργικής πόλης», που θα καταλήξει άλλη εκδοχή της «ερωτικής πόλης», έχω την αγωνία των μεγαλύτερων δομών που ξέρω πως επηρεάζουν τους επιμέρους τομείς: από την άποψη αυτή μόνο ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της δημιουργικής, καλλιτεχνικής Θεσσαλονίκης θα την αναδείξει στ' αλήθεια. Μέχρι να φτάσουμε εκεί, όλες οι εκδηλώσεις που γίνονται, σε φεστιβαλικά ή όχι πλαίσια, από θεσμικούς φορείς, συλλογικότητες ή και ιδιώτες, είναι ο πλούτος της, αλλά σε μεγάλο βαθμό κοπιωδώς φτιαγμένος από τους δημιουργούς και απερίσκεπτα σπαταλημένος από την «κοινωνία», την «πόλη» ή όπως θέλετε να ονομάσετε το συνολικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δρουν οι καλλιτέχνες. Έχετε σκεφτεί ποτέ πώς επιβιώνουν αυτοί οι άνθρωποι κι όμως πώς κατορθώνουν, αυτοί πάλι, να μας χαρίζουν το όνειρο; Τι επιπλέον οφέλη (και οικονομικά μεταξύ άλλων) θα μπορούσε να φέρει η σοβαρή αξιοποίησή τους; Έχουμε σκεφτεί γιατί δεν έχουμε σοβαρή κριτική και γιατί δεν έχουμε κρίσιμη σκεπτόμενη μάζα περί των πολιτιστικών; Αν τα σκεφτούμε (χωρίς να φτάνουμε την κουβέντα στο άκρο των Υπουργείων και της ευθύνης «από πάνω»), θα φτάναμε σ' αυτό που ονειρεύομαι.
***
Ενημερωθείτε για όσα θα δείτε και κατεβάστε το πρόγραμμα των Δημητρίων εδώ
