Τα social media είναι ένας κόσμος γεμάτος εντάσεις, όπου οι χρήστες φαίνεται να ψάχνουν αφορμές για να τσακωθούν. Δεν είναι λίγες οι φορές που μια ανάρτηση, ακόμα κι αν πρόκειται για κάτι απλό, καταλήγει σε καυγά, κατηγορία ή ακόμα και προσωπικές επιθέσεις. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποιες είναι οι ψυχολογικές αιτίες πίσω από τον ψηφιακό θυμό;
Σύμφωνα με μια έρευνα του 2021 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Social and Personal Relationships, το 60% των χρηστών κοινωνικών μέσων που συμμετείχαν δήλωσαν ότι τα σχόλια ή οι αλληλεπιδράσεις με θυμό έχουν ως αποτέλεσμα την αίσθηση προσωπικής επιβεβαίωσης. Ο θυμός δεν προκαλεί μόνο αντίδραση, αλλά συνδέεται και με την αναζήτηση αποδοχής από το κοινό.
Η ανωνυμία που προσφέρουν τα social media είναι ένας από τους βασικούς λόγους για την εκδήλωση θυμού. Όταν δεν χρειάζεται να κοιτάξεις τον άλλον στα μάτια, πολλές φορές ξεχνάς ότι πίσω από το προφίλ βρίσκεται ένας πραγματικός άνθρωπος. Αυτό δημιουργεί μια αίσθηση «ασφάλειας», που ωθεί κάποιους να γίνουν πιο επιθετικοί ή να εκφράσουν συναισθήματα που δεν θα τολμούσαν να πουν σε προσωπικό επίπεδο.
Η προσοχή είναι το πιο πολύτιμο αγαθό. Οι χρήστες ανταγωνίζονται για να κερδίσουν likes, shares και σχόλια. Και τι τραβάει περισσότερο την προσοχή; Ο θυμός, οι συγκρούσεις, οι αντιπαραθέσεις. Έτσι, όταν κάποιος θέλει να προκαλέσει αντίδραση, δεν είναι σπάνιο να καταφύγει σε υπερβολικές ή αρνητικές εκφράσεις για να προκαλέσει τη συζήτηση και την αλληλεπίδραση. Πολλοί άνθρωποι επίσης χρησιμοποιούν τα social media ως μέσο εκτόνωσης από την πίεση και το άγχος της καθημερινότητας. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα που νιώθουν στρες ή απογοήτευση, είτε από την προσωπική τους ζωή είτε από την κοινωνική τους θέση, συχνά αναζητούν ένα μέσο για να «ξεσπάσουν». Στην περίπτωση των social media, το βρήκαν στο σχόλιο ή την αντιπαράθεση με άλλους χρήστες.
Η ψυχολόγος και καθηγήτρια, Dr. Jean Twenge, σε μια έρευνά της το 2017 παρατήρησε ότι η συνεχής χρήση των social media συνδέεται με αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, γεγονός που ενδέχεται να οδηγεί στην έκρηξη θυμού.
Από πλευράς αλγορίθμων, το περιεχόμενο που δημιουργεί περισσότερη αλληλεπίδραση – είτε είναι θετικό είτε αρνητικό – παραμένει στην κορυφή των feeds. Και καθώς ο θυμός, η ειρωνεία και οι συγκρούσεις προκαλούν γρήγορη αντίδραση, οι πλατφόρμες τείνουν να ευνοούν τέτοιου είδους περιεχόμενο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι χρήστες να νιώθουν περισσότερο κίνητρο να δημιουργούν αντιπαραθέσεις για να αυξήσουν την ορατότητά τους.
Η κοινωνία μας γίνεται όλο και πιο πολωμένη, και τα social media καθρεφτίζουν αυτό το φαινόμενο. Πολιτικά και κοινωνικά θέματα, που παραδοσιακά οδηγούσαν σε συζητήσεις, τώρα συχνά καταλήγουν σε επιθέσεις. Όταν τοποθετείσαι σε μια πλευρά του «στρατόπεδου», η αντίθετη άποψη θεωρείται από πολλούς «εχθρός». Αυτό δημιουργεί ένα είδος «φυλετικής» νοοτροπίας (tribal mentality), όπου κάθε διαφωνία θεωρείται προσωπική επίθεση. Η επικοινωνία μέσω των social media ακόμα στερείται των στοιχείων που προσφέρουν οι προσωπικές συναντήσεις, όπως η οπτική επαφή και οι εκφράσεις του προσώπου. Αυτή η αποστασιοποίηση μειώνει την ενσυναίσθηση και οδηγεί σε επιθετικότερες συμπεριφορές. Οι χρήστες συχνά ξεχνούν ότι πίσω από κάθε προφίλ υπάρχει μια ανθρώπινη ζωή με συναισθήματα και σκέψεις.
