Σάν σήμερα, 21 Νοεμβρίου, τό 1996 πέθανε ὁ Ἀμπντούς Σαλάμ, Πακιστανός θεωρητικός φυσικός. Μοιράστηκε τό Βραβεῖο Νόμπελ Φυσικῆς τοῦ 1979 μέ τόν Σέλντον Γκλάσοου καί τόν Στῆβεν Γουάινμπεργκ γιά τη συμβολή του στήν ἑνοποίηση τῆς ἠλεκτρασθενοῦς θεωρίας. Ἦταν ὁ πρῶτος Πακιστανός πού ἔλαβε βραβεῖο Νόμπελ σέ ἐπιστήμη καί ὁ δεύτερος ἀπό ἰσλαμική χώρα πού ἔλαβε ὁποιοδήποτε βραβεῖο Νόμπελ (μετά τόν Ἀνουάρ Σαντάτ τῆς Αἰγύπτου).
Ὁ Μοχαμάντ Ἀμπντούς Σαλάμ γεννήθηκε στίς 29 Ἰανουαρίου 1926 στήν πόλη Jhang, ἡ ὁποία τότε ἦταν μέρος τῆς Βρετανικῆς Ἰνδίας καί τώρα ἀνήκει στό Πακιστάν. Ὁ πατέρας του ἦταν δάσκαλος καί πίστευε ὅτι ἡ γέννηση τοῦ Ἀμπντούς ἦταν τό ἀποτέλεσμα ἑνός ὁράματος ἀπό τόν Θεό, τό ὁποῖο εἶχε δεῖ κατά τίς προσευχές τῆς Παρασκευῆς. Ἔτσι, μεγαλώνοντας ὁ Ἀμπντούς θεωρήθηκε ἀνώτερος ἀπό τά ἀδέρφια του καί ἀπαλλάχθηκε ἀπό τίς οἰκιακές ἐργασίες ὅπως τό ἄρμεγμα τῆς ἀγελάδας, ἡ ἐκκένωση τῆς τουαλέτας, κερδίζοντας ἔτσι χρόνο νά ἀναπτύξει τίς ἐκπληκτικές δεξιότητές του στά μαθηματικά. Ὡστόσο, ἡ παιδική του ἡλικία δέν ἦταν ἰδιαίτερα πολυτελής. Ὅταν ἐγκατέλειψε τήν πόλη του γιά νά παρακολουθήσει τό πανεπιστήμιο Πουντζάμπ (Punjab) στή Λαχόρη, ἦταν ἡ πρώτη φορά πού εἶδε ἠλεκτρικό φῶς.
Ὁ Σαλάμ πολύ νωρίς ἀπέκτησε φήμη σέ ὅλο τό Πουντζάμπ καί ἀργότερα στό Πανεπιστήμιο τοῦ Κέμπριτζ γιά ἐξαιρετική εὐφυία και ακαδημαϊκό επίτευγμα. Στήν ἡλικία τῶν 14 ἐτῶν ὁ Σαλάμ σημείωσε τά ὑψηλότερα ποσοστά πού ἔχουν καταγραφεῖ ποτέ κατά τίς εἰσαγωγικές ἐξετάσεις γιά τό Πανεπιστήμιο Πουντζάμπ, κερδίζοντας ἔτσι πλήρη υποτροφία. Ὁ Σαλάμ ἦταν ἕνας εὔστροφος μαθητής, πού ἐνδιαφέρθηκε γιά τή γλῶσσα Οὐρντού καί τήν ἀγγλική λογοτεχνία, στήν ὁποία διακρίθηκε. Σύντομα ὅμως τά μαθηματικά κέρδισαν τό ἐνδιαφέρον του, μέ τά ὁποῖα καί ἀσχολήθηκε στή συνέχεια, παρά τήν πίεση τῶν καθηγητῶν του νά ἀκολουθήσει τήν ἀγγλική γλῶσσα. Ὡς τεταρτοετής φοιτητής δημοσίευσε μία ἐργασία σχετικά μέ τά μαθηματικά προβλήματα τοῦ Σρινιβάσα Ραμανούτζαν καί πῆρε τό πτυχίο του στά μαθηματικά τό 1944. Χάρη σέ μία ὑποτροφία, συνέχισε τίς σπουδές του στή θεωρητική φυσική στό ἐργαστήριο Κάβεντις τοῦ πανεπιστημίου Κέμπριτζ. Ἡ διδακτορική του διατριβή μέ τίτλο «Ἐξελίξεις στήν κβαντική θεωρία πεδίων» περιεῖχε ἐκτενή καί θεμελιώδη ἐργασία στήν κβαντική ἠλεκτροδυναμική. Μέχρι τή δημοσίευσή της το 1951, ὁ Σαλάμ εἶχε ἤδη ἀποκτήσει διεθνή φήμη.
Τά ἀξιοσημείωτα ἐπιτεύγματα τοῦ Σαλάμ περιλαμβάνουν ἐργασίες στή Μεγάλη Ἑνοποιημένη Θεωρία, στήν ὑπερσυμμετρία καί, κυρίως, στήν ἠλεκτρασθενή θεωρία, γιά τήν ὁποία τοῦ ἀπονεμήθηκε τό βραβεῖο Νόμπελ. Στά πλαίσια αυτῆς τῆς ἐργασίας προέβλεψε καί τήν ὕπαρξη τών W καί Ζ μποζονίων, ἡ ὁποία ἐπιβεβαιώθηκε τό 1983. Ὁ Σαλάμ συνέβαλε σημαντικά στή θεωρία τοῦ κβαντικοῦ πεδίου καί στήν πρόοδο τῶν μαθηματικῶν στό Κολλέγιο Ἰμπέριαλ τοῦ Λονδίνου. Συνέβαλε άκόμη σημαντικά στή σύγχρονη θεωρία γιά τά νετρίνα, τούς ἀστέρες νετρονίων και τίς μαῦρες τρύπες, καθώς καί στόν ἐκσυγχρονισμό τῆς κβαντικῆς μηχανικῆς καί τῆς κβαντικῆς θεωρίας πεδίου. Ὡς δάσκαλος καί υπεύθυνος της επιστήμης, ὁ Σαλάμ μνημονεύεται ὡς ὁ ἱδρυτής καί ἐπιστημονικός πατέρας τῆς μαθηματικῆς καί θεωρητικῆς φυσικῆς στό Πακιστάν κατά τή διάρκεια τῆς θητείας του ὡς ἐπικεφαλής ἐπιστημονικός σύμβουλος τοῦ προέδρου. Ὁ Σαλάμ συνέβαλε σημαντικά στήν προώθηση τῶν πακιστανῶν φυσικῶν στήν παγκόσμια κοινότητα φυσικῶν. Ἀκόμη καί μέχρι λίγο πρίν τόν θάνατό του, ὁ Σαλάμ συνέχισε νά συμβάλλει στή φυσική καί νά ὑποστηρίζει τήν ἀνάπτυξη τῆς ἐπιστήμης στίς χῶρες τοῦ Τρίτου Κόσμου.
Ὁ Ἀμπντούς Σαλάμ ἦταν γνωστός ὡς ἀφοσιωμένος μουσουλμάνος, γιά τόν ὁποῖο ἡ θρησκεία δέν ἀποτελεῖ ξεχωριστό τμῆμα τῆς ζωῆς του, ἀλλά εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη μέ τήν ἐργασία καί τήν οἰκογενειακή του ζωή. Ἔγραψε κάποτε: «Τό Ἱερό Κοράνι μᾶς ὑποχρεώνει νά σκεφτόμαστε τίς ἀλήθειες τῶν νόμων τῆς φύσης πού ἔχει δημιουργήσει ὁ Ἀλλάχ. Ὅμως τό ὅτι ἡ γενιά μας ἔχει τό προνόμιο νά βλέπει ἕνα μέρος τοῦ σχεδιασμοῦ Του εἶναι μία γενναιοδωρία καί μία χάρη γιά τήν ὁποία Τόν εὐχαριστῶ μέ ταπεινή καρδιά». Ὡστόσο δέχτηκε ὅτι ὑπάρχουν περιοχές ἐπιστήμης πού δέν ταιριάζουν ἁρμονικά μέ τίς πεποιθήσεις του, ὅπως ἡ θεωρία τῆς Μεγάλης Ἔκρηξης.
Ἐνῶ ἡ πίστη του ἦταν πολύ σημαντική γιά αὐτόν, ἦταν ἐπίσης πηγή μεγάλου πόνου ἐξ αἰτίας τοῦ τρόπου, μέ τόν ὁποῖο ἡ συγκεκριμένη αἵρεση τοῦ Ἰσλάμ, οἱ μουσουλμάνοι Ἀχμαντίγια, ἀντιμετωπίστηκε στό Πακιστάν. Τό 1953 τό πρόβλημα διογκώθηκε γιά τή μουσουλμανική κοινότητα τῶν Ἀχμαντίγια μέ μία σειρά βίαιων ταραχῶν στή Λαχόρη. Μετά τίς ταραχές αὐτές, ὁ Σαλάμ ἀποφάσισε νά ἐγκαταλείψει τό Πακιστάν. Τό 1974 τό κοινοβούλιο τοῦ Πακιστάν ἐνέκρινε ὁμόφωνα μία συνταγματική τροπολογία πού χαρακτήριζε τούς Ἀχμάντι ὡς μή μουσουλμάνους. Τό 1979, μόλις πέντε χρόνια μετά τήν ψήφιση τοῦ νόμου στό Πακιστάν πού τόν κήρυξε μή μουσουλμάνο, ὁ Ἀμπντούς Σαλάμ ἔγινε ὁ πρῶτος Πακιστανός πού κέρδισε τό βραβεῖο Νόμπελ. Σέ ὅλον τόν κόσμο ἦταν ὁ πρῶτος μουσουλμάνος πού κέρδισε τό βραβεῖο Νόμπελ στή Φυσική. Ἀλλά στά μάτια τῆς δικῆς του χώρας δέν ἦταν. Παρά τίς διώξεις του, ἡ ἀφοσίωση τοῦ Σαλάμ στήν πατρίδα του καί στόν λαό τοῦ Πακιστάν δέν μειώθηκε. Τοῦ προσφέρθηκε βρετανική καί ἰταλική ἰθαγένεια, ἀλλά αὐτός παρέμεινε πακιστανός πολίτης μέχρι νά πεθάνει. Αὐτό ἀποδίδεται στόν τρόπο σκέψης τῶν Ἀχμάντι. «Οἱ μουσουλμάνοι Ἀχμάντι ἐξακολουθοῦν νά ἔχουν μεγάλη ἀγάπη γιά τό Πακιστάν καί θά εἶναι πάντα στήν πρώτη γραμμή τῆς ὑπηρεσίας τοῦ ἔθνους τους ὅποτε τούς ζητηθεῖ», λέει ἕνας ἰμάμης τῶν Ἀχμάντι.
Ὁ Ἀμπντούς Σαλάμ πέθανε εἰρηνικά στίς 21 Νοεμβρίου 1996 στήν ἡλικία τῶν 70 ἐτῶν στήν Ὀξφόρδη ἀπό προϊούσα ὑπερπυρηνική παράλυση. Στήν ταφόπλακα τοῦ Σαλάμ στήν πακιστανική πόλη Ραμπουάχ (Rabwah), περιγραφόταν ὡς ὁ πρῶτος μουσουλμάνος βραβευμένος μέ Νόμπελ, μέχρις ὅτου οἱ τοπικές ἀρχές ἀφαίρεσαν τή λέξη «Μουσουλμάνος».
Τό 1998 ἡ κυβέρνηση τοῦ Πακιστάν ἐξέδωσε ἀναμνηστικό γραμματόσημο γιά νά τιμήσει τήν προσφορά τοῦ Σαλάμ ὡς μέρος τῆς σειρᾶς «Οἱ ἐπιστήμονες τοῦ Πακιστάν».
