Ὁ Ἑρρῖκος-Λουδοβῖκος Λέ Σατελιέ (Henry-Louis Le Châtelier) ἦταν Γάλλος χημικός, γνωστός γιά τήν ἀρχή τοῦ Λέ Σατελιέ, πού καθιστᾷ δυνατή τήν πρόβλεψη τῆς ἐπίδρασης μιᾶς ἀλλαγῆς συνθηκῶν (ὅπως ἡ θερμοκρασία,ἡ πίεση ἤ ἡ συγκέντρωση τῶν συστατικῶν τῆς ἀντίδρασης) σέ μία χημική ἀντίδραση . Ἡ ἀρχή του ἀποδείχθηκε ἀνεκτίμητη στή χημική βιομηχανία γιά τήν ἀνάπτυξη πιό ἀποδοτικῶν χημικῶν διεργασιῶν.
Ὁ Λέ Σατελιέ γεννήθηκε σάν σήμερα, 8 Ὀκτωβρίου τοῦ 1850 στό Παρίσι. Ἦταν γιός τοῦ Γάλλου μηχανικοῦ ὑλικῶν Λουδοβίκου Λέ Σατελιέ καί τῆς Λουίζας Ντυράν. Ὁ πατέρας του ἦταν ἕνας σημαντικός ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἔπαιξε σπουδαῖο ρόλο στή γέννηση τῆς γαλλικῆς βιομηχανίας ἀλουμινίου καί στήν ἄνοδο τῶν σιδηροδρομικῶν μεταφορῶν. Προφανῶς ὁ πατέρας Λέ Σατελιέ ἐπηρέασε βαθύτατα τό μέλλον τοῦ γιοῦ του.
Ὁ Ἑρρῖκος-Λουδοβῖκος ἦταν τό πρῶτο ἀπό τά ἕξι παιδιά τῆς οἰκογένειας. Προερχόμενος ἀπό μία ἀστική ρωμαιοκαθολική οἰκογένεια, εἶχε τό πλεονέκτημα μιᾶς προνομιούχου ἐκπαίδευσης. Παρακολούθησε τό Κολλέγιο Ρολλίν στό Παρίσι, ἀπό τό ὁποῖο ἀπέκτησε προπτυχιακά διπλώματα τό 1867 καί τό 1868, πρίν ἐγγραφεῖ στήν Πολυτεχνική Σχολή τό 1869. Τόν ἑπόμενο χρόνο εἰσῆλθε στή Σχολή Ὀρυχείων τοῦ Παρισιοῦ, ἀπό τήν ὁποία ἀποφοίτησε τό 1873.
Παρά τήν κατάρτιση ὡς μηχανικοῦ καί παρότι τά συμφέροντά του ἦταν στόν βιομηχανικό χῶρο, ὁ Λέ Σατελιέ ἐπέλεξε νά διδάξει χημεία ἀντί νά ἐπιδιώξει μιά καριέρα στή βιομηχανία. Τό 1882 ὁ Λέ Σατελιέ ὁρίστηκε λέκτορας τῆς χημείας στή διάσημή École Polytechnique. Ἡ φιλοδοξία του ἦταν πάντα νά ἐπιτύχει μία θέση καθηγητῆ ἐκεῖ, ἀλλά δέν τά κατάφερε. Ἡ Σχολή Ὀρυχείων ὡστόσο ἦταν πιό φιλόξενη καί τό 1887 διορίστηκε ἐπικεφαλής τῆς γενικῆς χημείας στό προπαρασκευαστικό τμῆμα. Παρέμεινε στή σχολή μέχρι τή συνταξιοδότησή του.
Ἐπιστημονικό ἔργο
Στή χημεία ὁ Λέ Σατελιέ εἶναι περισσότερο γνωστός γιά τήν ἐργασία του σχετικά μέ τήν ἀρχή τῆς χημικῆς ἰσορροπίας, τήν ἀρχή τοῦ Λέ Σατελιέ: Ἐάν στό σημεῖο ἰσορροπίας ἑνός ἀμφίδρομου συστήματος μεταβάλλουμε ἕναν ἀπό τούς παράγοντες πού ἐπηρεάζουν τήν ἰσορροπία, τότε τό σύστημα μετατοπίζεται πρός τήν κατεύθυνση, πρός τήν ὁποία ἐξαφανίζεται ἤ ἐλαχιστοποιεῖται ἡ μεταβολή.
Συχνά ἡ ἀρχή τοῦ Λέ Σατελιέ ἀποκαλεῖται ἀρχή τῆς φυγῆς πρό τῆς βίας.
Ὁ Λέ Σατελιέ διεξήγαγε ἐπίσης διεξοδική ἕρευνα στόν τομέα τῆς μεταλλουργίας καί ἦταν ἕνας ἀπό τούς ἱδρυτές τῆς τεχνικῆς ἐφημερίδας La revue de métallurgie.
Μέρος τοῦ ἔργου τοῦ Λέ Σατελιέ ἦταν ἀφιερωμένο στή βιομηχανία. Γιά παράδειγμα, ἦταν σύμβουλος μηχανικός γιά μία ἑταιρεία τσιμέντου, τήν σήμερα γνωστή ὡς Lafarge Cement.
Ὁ πολιτικός Λέ Σατελιέ
Ὁ Λέ Σατελιέ πολιτικά ἦταν συντηρητικός. Τό 1934 δημοσίευσε μία γνωμοδότηση γιά τόν γαλλικό νόμο περί ἑεβδομάδας ἐργασίας σαράντα ὡρῶν. στη δημοσίευση των Βρυξελλών Revue économique internationale . Ὅμως γενικά ἔμεινε μακριά ἀπό ὁποιαδήποτε ἐξτρεμιστικά ἤ ριζοσπαστικά κινήματα.
Ὁ Πρῶτος Παγκόσμιος Πόλεμος καί τό τέλος τοῦ Λέ Σατελιέ
Κατά τή διάρκεια τοῦ Α' Παγκοσμίου Πολέμου , ὁ Λέ Σατελιέ ὑπηρέτησε ὡς σύμβουλος τῆς κυβέρνησης σέ πολλά στρατιωτικά θέματα. Ἄσκησε ἐπιρροή σέ μία μεταλλουργική μελέτη γιά τή θερμική ἐπεξεργασία τῶν κελυφῶν τῶν βλημάτων.
Μετά τόν Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ὁ Λέ Σατελιέ ἀσχολήθηκε ὅλο καί περισσότερο μέ κοινωνιολογικά καί φιλοσοφικά ἐρωτήματα. Στίς διαλέξεις του τόνιζε περισσότερο τή σπουδαιότητα τῶν γενικῶν ἀρχῶν παρά τήν ἁπλή ἀναφορά τῶν χημικῶν ἑνώσεων καί τῶν ἰδιοτήτων τους. Μερικές φορές κατηγορήθηκε ὅτι διδάσκει φυσική παρά χημεία. Παρ' ὅλα αὐτά δέν μποροῦσε νά δεχτεῖ θεωρίες πού τοῦ φαίνονταν νά στεροῦνται πειραματικῶν θεμελίων. Μετά τήν ἀποχώρησή του ἀπό τό Πανεπιστήμιο, πέρασε πολύ χρόνο ἀσχολούμενος μέ τά προβλήματα τῆς πνευματικῆς καί ἠθικῆς ἐκπαίδευσης. Τόνισε τή σημασία τῆς λογοτεχνίας καί τῶν λατινικῶν ὡς μέρος τῆς γενικῆς ἐκπαίδευσης καί προωθοῦσε τόν περιορισμό τῶν πολιτικῶν δαπανῶν καί τόν καλύτερο συντονισμό τῆς ἐπιστήμης καί τῆς βιομηχανίας. Τό τελευταῖο βιβλίο τοῦ Λέ Σατελιέ, στό ὁποῖο δούλευε μέχρι τόν θάνατό του, εἶχε τίτλο Ἠθικές καί ἀνθρώπινες ὑποθέσεις.
Ὁ Ἑρρῖκος-Λουδοβῖκος Λέ Σατελιέ πέθανε στίς 17 Σεπτεμβρίου 1936.
