Σάν σήμερα γεννήθηκε μία ἀπό τίς ἐπιφανέστερες μορφές στήν ἱστορία τῆς τεχνολογίας. Εἶναι ὁ ἐφευρέτης μέ τίς 1093 εὐρεσιτεχνίες, στίς ὁποῖες περιλαμβάνονται ὁ ἠλεκτρικός λαμπτήρας πυράκτωσης, ὁ φωνογράφος, τό τηλέφωνο, ἡ κινηματογραφική μηχανή προβολῆς. Ἄς δοῦμε ὅμως ἀναλυτικότερα τήν καριέρα τοῦ κορυφαίου ἐφευρέτη.
Ὁ Τόμας Ἄλβα Ἔντισον γεννήθηκε στίς 11 Φεβρουαρίου 1847 στό Μιλᾶνο τοῦ Ὀχάιο τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν. Ἦταν τό μικρότερο ἀπό τά τέσσερα τέκνα τοῦ μικρέμπορου Σάμιουελ Ὄγκντεν Ἔντισον καί τῆς πρώην δασκάλας Νάνσι Ἔλιοτ. Οἱ γονεῖς του ἐξαιτίας τῆς φτώχειας τους ἀναγκάστηκαν νά ἀναζητήσουν καλύτερη τύχη στό Πόρτ Χιοῦρον τοῦ Μίσιγκαν, ὅπου ἐγκαταστάθηκαν ὅταν ὁ Τόμας ἦταν ἑπτά ἐτῶν.
Ἡ σχέση τοῦ μικροῦ Τόμας μέ τό σχολεῖο ἦταν προβληματική. Διώχθηκε ἀπό τό σχολεῖο μετά ἀπό μόλις 12 ἑβδομάδες, καθώς ἡ ὑπερικητικότητά του ἔκανε τή ζωή τῶν δασκάλων του κόλαση. Καί σάν νά μήν ἔφτανε αὐτό, ὕστερα ἀπό ὀστρακιά πού εἶχε περάσει σέ μικρότερη ἡλικία, εἶχε πρόβλημα ἀκοῆς. Ἄρχισε λοιπόν νά μελετᾷ στό σπίτι μέ τή βοήθεια τῆς μητέρας του. Ἡ μειωμένη ἀκοή εἶχε καί τά καλά της: τοῦ ἐξασφάλισε τήν ἀπαραίτητη ἀπομόνωση, ὥστε νά διαβάσει διάφορα ἐκλαϊκευμένα ἐπιστημονικά περιοδικά πού ἔπεφταν στά χέρια του.
Σέ ἡλικία 12 ἐτῶν ὁ Τόμας ἄρχισε νά μοιράζει ἐφημερίδες στόν σιδηροδρομικό σταθμό, ἀπασχόληση πού σύντομα θά τοῦ ἐπέτρεπε νά ἐκδώσει τή δική του μικρή ἐφημερίδα. Τήν ὀνόμασε «Grand Trunk Herald» καί γνώρισε ἀρκετή επιτυχία μεταξύ τῶν ταξιδιωτῶν, ἐνῶ ἔμελλε νά εἶναι ἡ πρώτη ἀπό μία μακρά σειρά ἐπιχειρηματικῶν περιπετειῶν τοῦ ἀεικίνητου Ἔντισον. Μετέτρεψε ἕνα ἐγκαταλειμμένο βαγόνι τραίνου τοῦ σταθμού σέ ἐργαστήριο, ἐπιδιδόμενος σέ χημικά πειράματα, κάνοντας πράξη τίς γνώσεις πού ἀποκόμιζε ἀπό τά μαθήματα τῆς μητέρας του. Ἡ φωτιά ὡστόσο πού ἔπιασε τό βαγόνι ἀπό πείραμά του λίγο ἔλειψε νά τοῦ στερήσει τή ζωή, μέ τούς ἰθύνοντες τοῦ σταθμοῦ νά τόν πετᾶνε διά παντός ἔξω ἀπό τόν σιδηρόδρομο.
Ἕνα περιστατικό ἔμελλε νά ἀλλάξει τή μοίρα τοῦ νεαροῦ Ἔντισον, ὅταν ἔσωσε ἕνα τρίχρονο παιδί ἀπό βέβαιο θάνατο. Ὁ εὐγνώμων πατέρας τοῦ μικροῦ ἀντάμειψε τόν Τόμας διδάσκοντάς του πῶς νά λειτουργεῖ τόν τηλέγραφο. Ὅταν ἔγινε 15 ὁ Ἔντισον ἦταν ἄσος στόν τηλέγραφο, γεγονός πού θά τοῦ ἐπέτρεπε πλέον νά ἐργαστεῖ ὡς χειριστής τηλεγράφου. Τήν ἴδια ἐποχή ἀνέπτυξε καί τό ἐνδιαφέρον του γιά τά «ἠλεκτρικά φαινόμενα», μελετῶντας καί κάνοντας πειράματα. Τό 1868 ὁ Ἔντισον ἐπέστρεψε στό σπίτι του γιά νά βρεῖ τή μητέρα του χτυπημένη ἀπό ψυχική ἀσθένεια καί τόν πατέρα του ἄνεργο. Ὁ Τόμας κατάλαβε ὅτι ἦταν ὥρα νά πάρει τήν κατάσταση στά χέρια του.ἮΉταν 21 ἐτῶν, πεπειραμένος τηλεγραφητής πλέον, ὅταν μονιμοποιήθηκε στή νυχτερινή βάρδια τῆς Western Union στή Βοστώνη. Ἐκείνη ἡ χρονιά, τό 1868, ἦταν τό δεύτερο ἔτος – σταθμός γιά τόν Ἔντισον. Ἀγόρασε ἕνα μεταχειρισμένο ἀντίτυπο τοῦ περιοδικοῦ τοῦ Ἄγγλου φυσικοῦ Μάικλ Φάραντεϊ «Πειραματικές ἕρευνες στόν ἠλεκτρισμό», καί τό ἀποστήθισε. Τά πειράματα τοῦ Φάραντεϊ περιγράφονταν τόσο λεπτομερῶς, ὥστε ὁ Ἔντισον τά ἐκτέλεσε ὅλα κατά γράμμα. Τίς παρατηρήσεις του κατά τή διάρκεια τῶν πειραμάτων τίς κατέγραφε σέ σημειωματάρια, οἱ ὁποῖες ἀργότερα ἀποδείχθηκαν πολύτιμες.
Τό πᾶθος του πλέον ἦταν ἕνα: οἱ ἐφαρμογές τοῦ ἠλεκτρισμοῦ. Ἄρχισε νά κοιμᾶται ἐλάχιστα καί νά πειραματίζεται διαρκῶς. Ἡ δουλειά γραφείου τώρα πιά δέν τόν «χωροῦσε». Παραιτήθηκε. Εἶχε ἀποφασίσει νά γίνει ἐπαγγελματίας ἐφευρέτης. Δανείστηκε ἕνα μικρό ποσό, συνέχισε τίς ἕρευνές του καί τό φθινόπωρο τῆς ἴδιας χρονιᾶς κατέθεσε τήν πρώτη εὐρεσιτεχνία του γιά ἕναν ἠλεκτρικό «καταγραφέα φωνῆς» καί μία συσκευή ἠλεκτρικῆς καταγραφῆς ψήφων. Ἡ ἐφεύρεση λειτούργησε ἄψογα ἐνώπιον τῆς ἐπιτροπῆς τοῦ Κογκρέσου, ἀλλά δέν τήν ἀγόρασε κανείς.
Δέκα μῆνες μετά βρέθηκε στή Νέα Ὑόρκη, ἀπένταρος ξανά. Κοιμόταν σ' ἕνα ὑπόγειο στή Γουόλ Στρήτ. Μία βλάβη στόν πίνακα ἀναγραφῆς τῶν τιμῶν τοῦ χρυσοῦ στό Χρηματιστήριο τῆς Νέας Ὑόρκης τό 1869 ἔδωσε στόν Ἔντισον τή μεγάλη εὐκαιρία. Τόν κάλεσαν νά ἐπισκευάσει τό σύστημα. Ἐκεῖνος δέν περιορίστηκε στήν ἀποκατάσταση τῆς βλάβης. Πρότεινε μία βελτίωση, ἡ ὁποία ἔδινε τή δυνατότητα παροχῆς τηλεγραφικῶν πληροφοριῶν σέ συνδεδεμένους μέ τόν πίνακα συνδρομητές. Ἡ ἰδέα του ἔγινε δεκτή μέ ἐνθουσιασμό καί ἡ κατασκευάστρια ἑταιρεία τοῦ πίνακα, ἡ πρώην ἐργοδότριά του Western Union, φρόντισε νά τόν ἀνταμείψει μέ 40.000 δολάρια.
Τό κεφάλαιο αὐτό ἦταν ἀρκετό γιά ἀρχή. Ὁ Ἔντισον τό ἐπένδυσε στήν κατασκευή ἑνός μικροῦ ἐργοστασίου στό Νιούαρκ τοῦ Νιού Τζέρσεϊ, ὅπου κατασκεύαζε τηλεγράφους. Ἡ Western Union τοῦ ἀνέθεσε ἐπίσης τό ἔργο τῆς βελτίωσης ἑνός ἄλλου τηλεγράφου, πού μετέδιδε στοιχεῖα γιά τίς ποσότητες τῶν ἀποθηκευμένων προϊόντων. Ἡ ἑταιρεία ἦταν τότε ὁ κολοσσός τῶν ἠλεκτρικῶν εἰδῶν στήν Ἀμερική. Καί ὁ Ἔντισον εἶχε γίνει τό χαϊδεμένο της παιδί – ἡ «ἰδιοφυΐα πού δούλευε νυχθημερόν σάν σκυλί», ὅπως ἔλεγαν οἱ ἐργοδότες του. Μάλιστα, γιά νά πάρει ἄδεια νά δουλεύει ὅλη τή νύχτα στά γραφεῖα, λέγεται ὅτι παρομοίασε τόν ἑαυτό του μέ γιατρό πού πρέπει νά βρίσκεται διαρκῶς ἐκεῖ γιά νά ἐλέγχει ἀνά πᾶσα στιγμή τόν σφυγμό τῶν ἀσθενῶν του.
Στή δεκαετία τοῦ 1880 ὁ Ἔντισον ἦταν πολύ ἀπασχολημένος. Ἀφοῦ πατεντάρισε τόν ἠλεκτρικό λαμπτῆρα τόν Ἰανουάριο τοῦ 1880, ἔβαλε σκοπό νά ἱδρύσει μία ἑταιρία πού θά ἔφερνε τόν ἠλεκτρισμό σέ κάθε σπίτι καί θά φωταγωγοῦσε τίς πόλεις τῆς Ἀμερικῆς. Τόν ἴδιο κιόλας χρόνο ἐγκαινίασε τήν Edison Illuminating Company, ἡ ὁποία ἀργότερα θά μετονομαζόταν σέ General Electric Corporation.
Τό 1887 ἐγκαινίασε ἕνα ἑρευνητικό ἐργαστήριο εἰδικά γιά τόν ἠλεκτρισμό στό Νιού Τζέρσεϊ, πού λειτουργοῦσε ὡς στρατηγεῖο γιά τίς ἠλεκτροδοτικές του ἐπιχειρήσεις. Ὁ ἴδιος περνοῦσε πλέον τόν περισσότερο καιρό του ἐκεῖ, πρωτοστατῶντας στήν ἀνάπτυξη τῆς ἠλεκτρικῆς τεχνολογίας καί ἐλέγχοντας διεξοδικά κάθε βῆμα τῆς νέας καί ἐν πολλοῖς ἄγνωστης ἐφεύρεσης.
Τίς ἑπόμενες δεκαετίες ὁ ἐπιχειρηματίας Ἔντισον θά ὑπερτεροῦσε ἔναντι τοῦ ἐφευρέτη.
Παρά τό γεγονός ὅτι ὁ χρόνος του καταναλωνόταν πλέον στά καθήκοντά του ὡς διευθυντής, δέν ξέχασε τήν ἀγάπη του γιά τίς ἐφευρέσεις. Τά κέρδη τώρα εἶναι τεράστια γιά τόν Ἔντισον. Ὅλα βαίνουν κατ' εὐχήν. Ὡς τό 1892, μιά ἐπιχειρηματικά δίσεκτη χρονιά γιά τόν Ἔντισον. Ἡ Edison General Electric Company, τήν ὁποία εἶχε ἱδρύσει πρίν ἀπό τρία χρόνια, συγχωνεύθηκε μέ τήν κύρια ἀνταγωνίστριά της, τήν Thompson Houston Company. Ἔτσι προέκυψε ὁ σημερινός βιομηχανικός κολοσσός, ἡ General Electric. Ἐκεῖνος ὅμως, ρισκάροντας τεράστια ποσά στήν ἀνάπτυξη μιᾶς μεθόδου διαχωρισμοῦ τῶν μεταλλευμάτων, κατάφερε τελικά νά χάσει ὅλη τήν περιουσία τῶν τεσσάρων ἑκατομμυρίων δολαρίων πού τοῦ εἶχε ἀποφέρει τό σύστημα ἠλεκτροφωτισμοῦ. Καί ὄχι μόνον. Ὁ Ἔντισον ἦταν αὐτοδημιούργητος, ἀλλά καί αὐτοδίδακτος. Ἡ ἔλλειψη θεωρητικῆς κατάρτισης ἄρχισε νά γίνεται αἰσθητή. Οἱ ἐπιστήμονες πού εἰσάγουν τή χρήση ἐναλλασσόμενου ρεύματος ὑψηλῆς τάσης γιά τή μεταφορά του σέ μακρινές ἀποστάσεις ἀφήνουν πίσω τους τόν πρωτοπόρο τηλεγραφητή.
Εἶχε φθάσει ἡ ἀρχή τοῦ τέλους. Ὁ ἄνθρωπος πού ἔσπρωξε τήν ἀνθρωπότητα στήν ἐποχή τῆς μηχανῆς ἔχασε τό συμβόλαιο γιά τό ὑδροηλεκτρικό ἐργοστάσιο τοῦ καταρράκτη τοῦ Νιαγάρα ἀπό τόν συνάδελφο ἐφευρέτη καί ἀνταγωνιστή του Τζόρτζ Γουέστινγκχάους. Ἡ διαφημιστική ἐκστρατεία τοῦ Ἔντισον, πού προειδοποιοῦσε τό κοινό γιά τούς «κινδύνους τοῦ ἐναλλασσόμενου ρεύματος ὑψηλῆς τάσης», δέν εἶχε ἀποδώσει καρπούς. Ὁ ἐφευρέτης τῆς «λυχνίας Ἔντισον» περιορίστηκε ἔτσι στή δημιουργία λειτουργικῶν καμίνων τσιμέντου καί χυτῶν κατασκευῶν γιά κατοικίες χαμηλοῦ κόστους. Ἐκεί εἶχε μεγαλύτερη ἐπιτυχία.
Κατά τή διάρκεια τοῦ Α' Παγκοσμίου ἡ ἀμερικανική κυβέρνηση ζήτησε ἀπό τόν Ἔντισον νά ἡγηθεῖ τοῦ διοικητικοῦ συμβουλίου τοῦ Ναυτικοῦ, τό ὁποῖο ἐξέταζε μαζικά ἐφευρέσεις πού θά μποροῦσαν νά χρησιμοποιηθοῦν σέ στρατιωτικούς σκοπούς. Ὁ Ἔντισον μέ τήν εἰρηνική του στάση ζωῆς καί τήν ἀπέχθεια πού ἔνιωθε γιά τή βία, ξεκαθάρισε τή θέση του ἐξαρχῆς: συνέβαλε στόν ἔλεγχο καί τόν σχεδιασμό ἀποκλειστικά ἀμυντικῶν συστημάτων!
Μέχρι τό τέλος τῆς δεκαετίας τοῦ 1920 ὁ 80χρονος πλέον Ἔντισον μείωσε κάπως τούς ρυθμούς, χωρίς ὅμως ποτέ νά σταματήσει νά σκέφτεται γιά πιθανές ἐφευρέσεις!
Ἡ κόντρα τοῦ Ἔντισον μέ τόν Νίκολα Τέσλα εἶχε σημαδέψει τόν Σέρβο ἐπιστήμονα. Ὅμως ἀποτελεῖ ἀπό μόνη της ἕνα ξεχωριστό ἐκτενές κεφάλαιο.
Ὁ Ἔντισον πέθανε ἀπό ἐπιπλοκές τοῦ διαβήτη στίς 18 Ὀκτωβρίου 1931 στήν οἰκία του στό Νιού Τζέρσεϊ, σέ ἡλικία 84 ἐτῶν. Πολλές ἑταιρίες καί κοινότητες σέ ὅλο τόν κόσμο ἀναβόσβησαν τά φῶτα τους ἤ διέκοψαν γιά σύντομο χρονικό διάστημα τήν παροχή τοῦ ἠλεκτρικοῦ ὡς φόρο τιμῆς στόν ἄνθρωπο πού ἄλλαξε τίς ζωές τους.
Ὁ Ἔντισον ἦταν ἥρωας γιά τούς συμπατριῶτες του, ἐπειδή ἐνσάρκωσε τό «ἀμερικάνικο ὄνειρο»: τόν γρήγορο πλουτισμό μέ σκληρή δουλειά καί ἐξυπνάδα. Μπορεῖ νά τόν χαρακτηρίζουν «ἐμπορικό ἐφευρέτη πού δουλεύει γιά τό ἀσημένιο δολάριο», «τύραννο» γιά τούς συνεργάτες του», «ἄνθρωπο πού ἔκανε τήν ἐπιστήμη ἐπιχείρηση», «δύστροπο» καί «ἀντιδιανοούμενο». Ὅμως ὁ Ἔντισον εἶχε καταφέρει νά χτίσει τή δική του, ἰδιότυπη «λαϊκή δημοκρατία», ἀφοῦ ἕνα πρᾶγμα τόν ἔνοιαζε ἐκτός ἀπό τό κέρδος: οἱ ἐφευρέσεις του νά ἔχουν ἐφαρμογή στήν καθημερινότητα καί νά κάνουν πιό εὔκολη τή ζωή τῶν πολλῶν.
