Σάν σήμερα, 14 Δεκεμβρίου, τό 1546 γεννήθηκε ὁ Τύχο Μπράχε, ἕνας ἀπό τούς σημαντικότερους ἀστρονόμους ὅλων τῶν ἐποχῶν καί μέντορας τοῦ Γιόχαν Κέπλερ. Ἀς δοῦμε τήν πολύ ἐνδιαφέρουσα ἱστορία του ἀπό τήν ἀρχή.
Ὁ Τύχο Μπράχε γεννήθηκε στό κάστρο τῶν προγόνων του, τό Κνούτστορπ (Knutstorp), στή σημερινή Σουηδία, ἡ ὁποία τότε ἀνῆκε στή Δανία.
Ὁ πατέρας τοῦ Μπράχε ἦταν εὐγενής. Ἡ μητέρα του ἦταν ἐπικεφαλής τῆς ἀκολουθίας τῆς Βασίλισσας. Ὁ Τύχο ἦταν τό πρῶτο παιδί τοῦ ζεύγους. Ὅμως κάτι τό ἐξαιρετικά περίεργο συνέβη ὅταν γεννήθηκε ὁ μικρότερος ἀδελφός του. Ὁ θεῖος τοῦ Μπράχε, ἕνας σημαντικός Δανός ναύαρχος, καί ἡ σύζυγός του εἶχαν μείνει ἄτεκνοι καί λαχταροῦσαν νά ἀποκτήσουν ἕνα παιδί, ἔστω καί θετό. Ἔτσι λοιπόν ἀποφάσισαν νά υἱοθετήσουν τόν Τύχο. Ἀντί ὅμως νά ζητήσουν τή συγκατάθεση τῶν γονέων του στά σχέδια τους, τόν ἀπήγαγαν λίγο μετά τή γέννηση τοῦ ἀδελφοῦ του. Στό πλαίσιο τῆς οἰκογένειας συνήφθη τελικά μιά συμφωνία πού ἐπέτρεπε στόν θεῖο καί τή γυναίκα του νά ἀναθρέψουν τόν Τύχο σάν δικό τους γιό. Ὅσο γιά τούς πραγματικούς του γονεῖς, ἀπέκτησαν ἐκτός ἀπό ἐκεῖνον δέκα ἀκόμη παιδιά. Μόνον ἕνα ὅμως ἀπό τά ἕντεκα προοριζόταν νά δοξαστεῖ.
Στά δεκαπέντε του ἔφυγε ἀπό τό σπίτι τοῦ θείου γιά νά φοιτήσει στό πανεπιστήμιο. Ἀνακοίνωσε στόν θεῖο του ὅτι σκόπευε νά σπουδάσει ἀστρονομία. Μπροστά στήν ἄρνηση τοῦ χρηματοδότη θείου ὑπέκυψε καί γράφηκε στή νομική, ἀκολουθῶντας τήν ἐπιθυμία/διαταγή τοῦ θείου. Ὅμως τό πᾶθος του ἦταν τά οὐράνια σώματα. Ἔτσι, λίγο μετά τήν ἄφιξη του στό πανεπιστήμιο, στά κρυφά ἀγόρασε βιβλία ἀστρονομίας καί βάλθηκε νά τά μελετᾷ, περιφρονῶντας τελείως τά νομικά. Ὅταν ἔφτασε σέ ἡλικία δεκαεννέα ἐτῶν, ὁ θεῖος του πέθανε. Ἔτσι ὁ Τύχο ἦταν πλέον ἐλεύθερος νά ἀφοσιωθεῖ στή σπουδή τῆς ἀστρονομίας χωρίς νά κρύβεται.
Ὡς νεαρός, ὁ Τύχο εἶχε ἐκρηκτικό ταμπεραμέντο. Κάποτε ἐνεπλάκη σέ διαμάχη μέ ἕναν ἄλλο Δανό εὐγενή, ἡ ὁποία κατέληξε σέ μονομαχία. Ἀγωνίστηκαν μεταξύ τους μέ σπάθες. Εὐτυχῶς ἐπέζησαν καί οἱ δύο. Ὁ Τύχο ὅμως ἔχασε ἕνα σημαντικό μέρος ἀπό τή μύτη του. Παρήγγειλε λοιπόν μία τεχνητή μύτη ἔξυπνα φτιαγμένη ἀπό κρᾶμα χρυσοῦ, ἀργύρου καί χαλκοῦ, ὥστε νά ἔχει τήν ἀπόχρωση τοῦ δέρματός του. Αὐτήν τή μύτη τή φοροῦσε σέ ὅλη τήν ὑπόλοιπη ζωή του, ἀλλά μποροῦσε νά τήν ἀφαιρεῖ ὅποτε τό ἐπιθυμοῦσε.
Ὁ Τύχο περνοῦσε ὅλες του τίς νύχτες χαρτογραφῶντας τόν οὐρανό μέ τά ὄργανά του. Τότε, στίς 11 Νοεμβρίου τοῦ 1572, ἔκανε μία ἀπίστευτη ἀνακάλυψη. Παρατήρησε ἕνα «καινούργιο» ἄστρο, τό ἴδιο φωτεινό μέ τήν Ἀφροδίτη. Τό ἄστρο αὐτό, πού ἦταν στόν ἀστερισμό τῆς Κασσιόπης, σταδιακά ἔγινε πιό λαμπρό ἀπό τήν Ἀφροδίτη καί γιά 16 μῆνες ἦταν ὁρατό μέ γυμνό μάτι ἀκόμα καί τήν ἡμέρα. Ὁ Δανός ἀστρονόμος ἔδειξε ὅτι, σέ ἀντίθεση μέ τή Σελήνη καί τούς πλανῆτες, ἡ θέση τοῦ φωτός δέν μετακινοῦταν σέ σχέση μέ τά ἄστρα. Αὐτό σήμαινε ὅτι βρισκόταν πολύ μακρύτερα ἀπό τό φεγγάρι. Ἡ διαπίστωση αὐτή φαινόταν νά καταρρίπτει τό μοντέλο πού ἐπικρατοῦσε τόν Μεσαίωνα, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο ἡ σφαίρα τῶν ἄστρων πέρα ἀπό τό φεγγάρι ἦταν τέλεια καί ἀναλλοίωτη. Τό ἱστορικό αὐτό γεγονός ὁδήγησε τελικά τόν Μπράχε στήν ἀπόφασή του νά ἀφοσιωθεῖ στή μελέτη τῶν ἄστρων, σέ μία καριέρα πού βοήθησε νά τεθεῖ ἡ βάση τῆς σύγχρονης Ἀστρονομίας. Ὁ Μπράχε ὀνόμασε τό ἀντικείμενο αὐτό «stella nova», ἤ νέο ἀστέρι, ἀλλά ἦταν στήν πραγματικότητα ὁ ἐκρηκτικός θάνατος ἑνός παλιοῦ ἄστρου, γνωστοῦ σήμερα μέ τό ὄνομα σουπερνόβα.
Στά εἴκοσι ἑπτά του ὁ Τύχο θεωροῦνταν ὁ δεινότερος ἀστρονόμος σέ ὁλόκληρη τήν Εὐρώπη. Χάρη στή φήμη του, ὁ βασιλιάς Φρειδερῖκος Β' τῆς Δανίας τοῦ προσέφερε τό νησί Βέν, 10 χιλιόμετρα μακριά ἀπό τίς ἀκτές τῆς Δανίας, καί τόν πλήρωσε γιά νά κατασκευάσει ἐκεῖ ἕνα ἀστεροσκοπεῖο. Τό Οὐράνιμποργκ (Κάστρο τῶν Οὐρανῶν – Μία ἐκδοχή εἶναι ὅτι τό ὄνομα τοῦ ἀστεροσκοπείου σημαίνει «Κάστρο τῆς Οὐρανίας», πρός τιμήν τῆς Μούσας τῆς ἀστρονομίας) θά μετατρεπόταν μέ τά χρόνια σέ μιά τεράστια περίτεχνη ἀκρόπολη πού κατανάλωνε περισσότερο από τό 5% τοῦ ἀκαθάριστου ἐθνικοῦ προϊόντος τῆς Δανίας, ἕνα ἀξεπέραστο ρεκόρ γιά χρηματοδότηση ἑρευνητικοῦ κέντρου. Τό Οὐράνιμποργκ στέγαζε μία βιβλιοθήκη, ἕνα ἐργαστήριο παρασκευῆς χαρτιοῦ, ἕνα τυπογραφεῖο, ἕνα ἐργαστήριο ἀλχημείας, μία κάμινο καί μία φυλακή γιά τούς ἀπείθαρχους ὑπηρέτες. Οἱ πυργίσκοι παρατήρησης περιεῖχαν τεράστια ὄργανα γυμνοῦ ὀφθαλμοῦ, καθώς οἱ ἀστρονόμοι δέν εἶχαν μάθει ἀκόμα νά ἐκμεταλλεύονται τίς δυνατότητες τῶν φακῶν. Ὑπῆρχαν τέσσερα σύνολα ἀπό κάθε ὄργανο γιά ταὐτόχρονες καί ἀνεξάρτητες μετρήσεις, γιά τήν ἐλαχιστοποίηση τῶν σφαλμάτων στόν προσδιορισμό τῶν γωνιακῶν θέσεων τῶν ἀστέρων καί τῶν πλανητῶν. Οἱ παρατηρήσεις τοῦ Τύχο ἦσαν πέντε φορές πιό ἀκριβεῖς ἀπό τίς προηγούμενες καλύτερες μετρήσεις. Αὐτό ἴσως νά ὀφείλεται στή δυνατότητά του νά βγάζει τή μύτη του καί νά εὐθυγραμμίζει ἐντελῶς τό μάτι του.
Πολύ γρήγορα περιστοιχίστηκε ἀπό πλῆθος μαθητῶν, σοφῶν ἀλλά καί εὐγενῶν. Ἡ ἀνεξαρτησία του ὅμως στίς θρησκευτικές πεποιθήσεις, ἀλλά καί ἡ περιφρόνησή του πρός τούς ἄρχοντες τῆς ἐποχῆς του, τόν κατέστησαν στόχο κάθε φύσεως συκοφαντιῶν, τόσο πού μετά τόν θάνατο τοῦ βασιλιᾶ καί τήν ἀπόσυρση τῆς βασίλισσας ἀπό τήν ἐνεργή ἐξουσία, ὁ διαδεχθεῖς βασιλιάς Χριστιανός Δ΄ ἀναγκάσθηκε νά διακόψει τή χορηγία. Αὐτό εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα ὁ Μπράχε νά ἀναχωρήσει γιά τήν Εὐρώπη, ξεκινῶντας ἀπό τή Γερμανία τό 1597. Τελικά, δύο χρόνια ἀργότερα ἔφτασε στήν Πράγα, ὅπου ὁ αὐτοκράτορας Ροδόλφος Β' τόν διόρισε στή θέση τοῦ Αὐτοκρατορικοῦ Μαθηματικοῦ καί τοῦ ἐπέτρεψε νά ἱδρύσει ἕνα νέο ἀστεροσκοπεῖο στό Κάστρο τοῦ Μπενάτκι. Ἀποδείχθηκε ὅτι ἡ «μετακόμιση» εἶχε καί μία καλή πλευρά, διότι στήν Πράγα ὁ Τύχο βρῆκε ἕναν νέο βοηθό, τόν Γιοχάνες Κέπλερ, πού ἔφτασε στήν πόλη λίγους μῆνες ἀργότερα. Ὁ Μπράχε καί ὁ Κέπλερ ἀποτέλεσαν τό τέλειο δίδυμο, παρότι ἡ συνεργασία τους δέν ἦταν πολύ καλή ἀπό τήν ἀρχή. Ὁ Κέπλερ ἦταν κι αὐτός θύμα τῆς καχυποψίας τοῦ Μπράχε, πολύ περισσότερο δέ πρός τό πρόσωπό του, ἐπειδή ὁ Δανός φοβόταν ὅτι ὁ λαμπρός νεαρός βοηθός του μποροῦσε νά ἐπισκιάσει τή φήμη του καί νά τόν ὑποκαταστήσει στή θέση τοῦ πρώτου ἀστρονόμου τῶν ἡμερῶν του. Γιά τόν λόγο αὐτό ἄφησε τόν Κέπλερ νά δεῖ μόνον ἕνα μέρος ἀπό τά ὀγκώδη δεδομένα πού εἶχε συλλέξει. Μάλιστα τοῦ ἔδωσε σάν εργασία τή μελέτη τῶν δεδομένων τοῦ πλανήτη Ἄρη, ὁ ὁποῖος παρουσίαζε ἐνοχλητικές γι΄ αὐτόν ἰδιομορφίες. Ἀπό μεγάλη εἰρωνεία τῆς τύχης τοῦ Μπράχε, τά δεδομένα τῆς κίνησης τοῦ Ἄρη πού ἔδωσε στόν Κέπλερ ἦσαν αὐτά πού ὁδήγησαν στή δόξα τόν Κέπλερ, ἀφοῦ ὁ Ἄρης ἐμφάνιζε καί τήν πιό ἐλλειπτική τροχιά ἀπό τούς ἄλλους πέντε γνωστούς πλανῆτες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης.
Ἡ ἐπιστημονική πρόοδος ἀπαιτεῖ τόσο παρατήρηση ὅσο καί θεωρία. Ὁ Μπράχε εἶχε συγκεντρώσει τήν καλύτερη συλλογή παρατηρήσεων στήν ἱστορία τῆς ἀστρονομίας καί ὁ Κέπλερ θά ἀποδεικνυόταν ἄριστος ἑρμηνευτής αὐτῶν τῶν παρατηρήσεων. Παρ' ὅτι ὁ Κέπλερ ὑπέφερε ἐκ γενετῆς ἀπό μυωπία καί διπλωπία, τελικά ἀποδείχθηκε πώς ἔβλεπε πιό μακριά ἀπό τόν Τύχο.
Μερικούς μῆνες μετά τήν ἔναρξη τῆς συνεργασίας τῶν δύο ἀστρονόμων, πέθανε ὁ Μπράχε. Ἔτσι κατάφερε ὁ Κέπλερ νά ἀποκτήσει πρόσβαση σέ ὅλον τόν τεράστιο ὄγκο παρατηρήσεων καί μετρήσεων τοῦ Μπράχε, τά ὁποῖα ὁ Δανός ἔκρυβε ἐπιμελῶς ἀπό ὅλους τούς πιθανούς (κατ' αὐτόν) ἀνταγωνιστές του. Βάσει αὐτῶν τῶν χειρογράφων σημειώσεων τοῦ Μπράχε, κατάφερε ἀργότερα ὁ Κέπλερ νά διατυπώσει τούς περίφημους νόμους του περί τῆς κινήσεως τῶν πλανητῶν.
Στόν ἀκριβολόγο ἐπιστήμονα-παρατηρητή Μπράχε ὀφείλονται πολλές ἀξιόλογες βελτιώσεις στίς θεωρίες περί Σελήνης, ἦταν ὁ πρῶτος πού μελέτησε τή διάθλαση καί πού συνέταξε κατάλογο ἀπό 777 ἀστέρες. Ἡ ἀγάπη τοῦ Τύχο γιά τά ἄστρα καί οἱ προσεκτικές παρατηρήσεις του ὑπῆρξαν αὐτές πού ἔθεσαν τίς βάσεις γιά πολλές ἀπό τίς ἱστορικές ἀνακαλύψεις τῶν μεταγενέστερων ἀστρονόμων. Ἔχει λεχθεῖ ὅτι ἡ κάθε γενιά καταφέρνει νά δεῖ λίγο μακρύτερα μέσα στό ἄγνωστο μόνο καί μόνο ἐπειδή πατᾷ στούς ὤμους τῆς προηγούμενης. Ἀλλά καί σήμερα ὑπάρχουν πολλοί ἐπιστήμονες πού πατοῦν στούς ὤμους τοῦ Τύχο.
Ὁ Μπράχε πέθανε στήν Πράγα στίς 24 Ὀκτωβρίου 1601. Γιά ὁλόκληρους αἰῶνες ὁ θάνατος τοῦ μεγάλου ἀστρονόμου αποδιδόταν σέ λοίμωξη τῆς οὐροδόχου κύστης. Σύμφωνα μέ τόν θρύλο, μάλιστα, ἡ οὐρολοίμωξη ἦρθε ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ἄρνησής του νά παραβιάσει τό πρωτόκολλο τοῦ παλατιοῦ καί νά πάει στήν τουαλέτα στή διάρκεια ἑνός συμποσίου. Μία πρώτη ἐξέταση δείγματος τῶν λειψάνων του τό 1996 κατέδειξε ὑψηλή συγκέντρωση ὑδραργύρου. Τόν Νοέμβριο τοῦ 2010 πραγματοποιήθηκε ἐκταφή τῆς σοροῦ του γιά λεπτομερέστερη ἐξέταση ἀπό εἰδικευμένους Δανούς καί Τσέχους ἐπιστήμονες. Ὅπως διαπίστωσαν, τά ἐπίπεδα τοῦ ὑδραργύρου δέν ἦσαν ἱκανά νά προκαλέσουν τόν θάνατό του. Καθώς δέν βρέθηκαν ἴχνη κάποιας ἄλλης δηλητηριώδους οὐσίας, ὁ Γιένς Βέλλεφ, καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Ἄαρχους καί ἐπικεφαλῆς τῆς ἑρευνητικῆς ὁμάδας, δήλωσε ὅτι ὁ Μπράχε δέν μπορεῖ νά πέθανε ἀπό δηλητηρίαση μέ ὑδράργυρο, ἀλλά ἁπλῶς ἔσκασε ἡ οὐροδόχος κύστη του.
