Η οικονομική έρευνα
Σαν βόμβα έσκασε στην καλλιτεχνική κοινωνία το πόρισμα της έρευνας για τα οικονομικά της ΑΕΠΙ (Ανώνυμη Εταιρία Πνευματικής Ιδιοκτησίας) που δόθηκε στην δημοσιότητα πριν από δύο εβδομάδες. Η ΑΕΠΙ είναι μια ιδιωτική εταιρία που προστατεύει τα πνευματικά διακαιώματα περίπου 15.000 καλλιτεχνών (της μουσικής σκηνής) με απευθείας συμβάσεις, ένας αριθμός που αν μετρήσουμε και τους διεθνείς καλλιτέχνες (και τις συμβάσεις εκπροσώπησής τους στην Ελλάδα) φτάνει τα δύο εκατομμύρια. Μιλάμε δηλαδή για μια εταιρία – κολοσσό, η οποία ιδρύθηκε για την προστασία και σωστή διαχείριση της τέχνης που παράγεται στην Ελλάδα. Η ΑΕΠΙ λειτουργεί επί εβδομήντα πέντε συναπτά έτη (ιδρύθηκε το 1930). Με απλά λόγια, σχεδόν οποιοδήποτε γνωστό τραγούδι σήμερα στην Ελλάδα ανήκει στην ΑΕΠΙ και όποιος θέλει να το αναπαράγει σε ραδιόφωνα, παραστάσεις, ταινίες, συναυλίες κλπ πρέπει να πληρώσει την ΑΕΠΙ η οποία στην συνέχεια πληρώνει τον δημιουργό. Και μάλιστα, είναι η μοναδική εταιρία που υπάρχει – εν ολίγοις, οι καλλιτέχνες δεν είχαν άλλη επιλογή από το να συνάψουν σύμβαση με την ΑΕΠΙ στις δεκαετίες 80-90.
Στην σύντομη πορεία του ως υπουργός πολιτισμού, ο Νίκος Ξυδάκης διέταξε μια έρευνα πάνω στα οικονομικά στοιχεία της ΑΕΠΙ για την περίοδο 2011-2014 μετά την προσπάθεια μεταφοράς της εταιρίας στην Κύπρο που ερμηνεύεται ως προσπάθεια να αποφύγει τον έλεγχο του ΣΔΟΕ και ως αντιπερισπασμός στο νέο νομοσχέδιο για τα πνευματικά δικαιώματα που ήταν στα σκαριά και του οποίου η αρχική διατύπωση περιόριζε αρκετά την εταιρεία.
Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής δημοσιεύτηκαν πριν από λίγες εβδομάδες και έφεραν μια θύελλα αντιδράσεων, πολιτικά και νομικά, μέχρι που –επιτέλους- η υπόθεση έφτασε στον εισαγγελέα ο οποίος και αποφάσισε την έρευνα για κακουργήματα από την πλευρά της διοίκησης της ΑΕΠΙ – ενδεικτικά αναφέρεται η κατηγορία για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης.
Συνοπτικά, τα αποτελέσματα της έρευνας εντοπίζουν ένα έλλειμμα 19,9 εκατομμυρίων ευρώ στον ισολογισμό της εταιρίας για τα συγκεκριμένα έτη.
Τα οικονομικά στοιχεία
Η πηγή αυτού του ελλείμματος έχει δύο κυρίως αιτιολογίες: τις αμοιβές της διοίκησης της ΑΕΠΙ και τις αμοιβές εταιριών. Μόνο για την περίοδο 2011 – 2014 τα μέλη του ΔΣ και συγγενείς τους έλαβαν αμοιβές 7,4 εκ ευρώ, ενώ πληρώθηκαν άλλα 7,2 εκ ευρώ σε συνδεδεμένες εταιρίες για τεχνική υποστήριξη οι οποίες άνηκαν είτε σε αυτούς είτε σε συγγενικά πρόσωπα. Ταυτόχρονα, δικαστικά έξοδα της εταιρίας φτάνανε τα 4,5 εκατομμύρια.
Το ποσό είναι παρανοϊκό: τα μέλη του ΔΣ λάμβαναν μισθούς ύψους χοντρικά 50.000 ευρώ τον μήνα, ενώ ταυτόχρονα δίναν αντίστοιχες αμοιβές και σε μέλη των οικογενειών τους είτε απευθείας, είτε μέσω επιχειρήσεων που τους ανήκαν. Ταυτόχρονα σπαταλούσαν εκατομμύρια για δικαστικές υποθέσεις οι οποίες ήταν αναγκαίες ακριβώς εξαιτίας της κακής διαχείρισης. Όλα αυτά, χρήματα των δημιουργών.
Πρέπει να σημειωθεί πως η εταιρία αρνήθηκε / «δεν κατάφερε» να προσκομίσει έγγραφα όπως τιμολόγια και προϋπολογισμούς που «χάθηκαν» οπότε υπάρχει πιθανώς ένα σημαντικό ποσό το οποίο αγνοείται.
Ο καλλιτεχνικός κόσμος και οι τραγικές προεκτάσεις του σκανδάλου
Το τραγικό στην υπόθεση είναι πως τα πράγματα φαίνεται πως δεν ήταν και πολύ κρυφά από πριν. Τα γραφεία της ΑΕΠΙ μεταφέρθηκαν από ένα ισόγειο στο πεδίο του Άρεως σε 2 πύργους από μάρμαρο Πεντέλης στο Μαρούσι μόλις μέσα σε 15 χρόνια την ίδια στιγμή που οι απολαβές των δημιουργών σταδιακά μειώνονταν. Από το 2013 η νέο Σωματείο συνθετών ΜΕΤΡΟΝ (πρόεδρος του οποίου είναι σήμερα ο Φοίβος Δεληβοριάς έστελνε συγκεκριμένες επιστολές με ερωτήματα προς το ΔΣ της ΑΕΠΙ – μια ένωση που συστάθηκε ακριβώς λόγω τον προβλημάτων της ΑΕΠΙ. Ομοίως ο Σταύρος Ξαρχάκος είχε απευθύνει επιστολή προς τον πρωθυπουργό θίγοντας το πρόβλημα της ΑΕΠΙ από το 2015 σχετικά με τον νέο νόμο Μπαλτά και τον πόλεμο που δεχόταν τότε ο υπουργός. Ο Ξαρχάκος παλεύει από το 1996 (!) δικαστικά ενάντια στην ΑΕΠΙ που όπως υποστήριζε από τότε
, εκμεταλλεύεται ασύστολα τους δημιουργούς. Όμως, όλα αυτά περνούσαν στα ψιλά γράμματα ενώ οι δημιουργοί χάνανε μαζικά εκατομμύρια χρήματα που τους ανήκαν.
Δεν είναι νέο πως η τέχνη είναι γενικώς κακώς αμειβόμενη στην Ελλάδα. Καλλιτέχνες που η μουσική τους παίζεται παντού για πολλά χρόνια, αμείβονται συνολικά για όλα τα χρόνια «λιγότερο από όσο πήρε ένας από τους συμβούλους της ΑΕΠΙ για έναν χρόνο ». Περιττό είναι επίσης να αναφερθεί πως σε διεθνές επίπεδο, οι αμοιβές των καλλιτεχνών είναι πολλαπλός υψηλότερες – ένα, δύο χιτάκια που διαρκούν για μερικά χρόνια αρκούν για να κάνουν τους δημιουργούς τους αρκετά πλούσιους. Όμως στην Ελλάδα, τα χρήματα αυτά καταναλώνονταν χρόνια ολόκληρα από μια μπίζνα «έξυπνων» συμβούλων και των οικογενειών τους οι οποίοι κινούνταν στα όρια της νομιμότητας εις βάρος των δημιουργών.
Είναι ίσως το πιο ακραίο παράδειγμα του γεγονότος πως μια σειρά από επαγγέλματα – εφευρέσεις του καπιταλιστικού συστήματος της αγοράς (μαναντζερ, σύμβουλοι, πρόεδροι κλπ) οι οποίοι απαραίτητοι για την λειτουργία μιας επιχείρησης στο σύγχρονο σύστημα εκμετάλλευσης και προώθησης της τέχνης έχουν φτάσει να είναι ανεξάρτητα και καλύτερα αμειβόμενα από τους καλλιτέχνες – δηλαδή τον
μοναδικό λόγο της ύπαρξης τους. Και αυτό δεν είναι απαραίτητα παράνομο. Άλλωστε η ΑΕΠΙ λειτουργούσε δεκαετίες έτσι και θα συνέχιζε να λειτουργεί ωραιότατα εις βάρος όλων μας εάν δεν ήταν υπερβολικά άπληστοι κάποιοι εκεί μέσα και αν δεν κάνανε σπασμωδικές κινήσεις – όπως η προσπάθεια μεταφοράς της εταιρίας της Κύπρου.
Το ερώτημα είναι, ως πότε οι καλλιτέχνες θα επιτρέπουν ένα παγκόσμιο σύστημα εκμετάλλευσης να στρώνει ένα καθημερινό φαγοπότι εις βάρος τους; Ως πότε, τα δικαιώματά της τέχνης θα διακινούνται από δεκάδες μεσάζοντες, σε ένα παρανοϊκό τεράστιο κύκλωμα, μέσα στο οποίο κάποιοι γίνονται πλούσιοι σε κάποια χρόνια – αλλά όχι οι δημιουργοί. Αν, στο κάτω κάτω, δεχθούμε μια από τις βασικές αρχές των αμοιβών, ότι δυσκολότερες εργασίες αμείβονται υψηλότερα,
φαίνεται να δεχόμαστε σήμερα πως η δουλειά του συμβούλου και του μάνατζερ για την προώθηση ενός καλλιτεχνικού έργου είναι πιο σημαντική και δύσκολη από την παραγωγή του ίδιου του έργου αυτού. Και εδώ συνοπτικά βρίσκεται όλο το παράλογο του σημερινού κόσμου.
Bonus: Η απάντηση της διοίκησης της ΑΕΠΙ λίγο πριν εισβάλλουν οι οικονομικοί εισαγγελείς στα γραφεία τους ήταν η αύξηση του κεφαλαίου κατά 25 εκατομμύρια το οποίο είναι τουλάχιστον γελοίο και ντροπιαστικό, ένα παιχνίδι νομικό και άκρως καπιταλιστικό.
Η επιστολή
Σήμερα, ο καλλιτεχνικός κόσμος της Ελλάδας ζητά μια εξυγίανση άμεσα της ΑΕΠΙ, με ορισμό δημοσίου επιτρόπου πριν τιναχτεί το όλο σύστημα στον αέρα και μείνουν χωρίς εισοδήματα χιλιάδες καλλιτέχνες. Ακολουθεί η επιστολή που αυτή την στιγμή προσυπογράφουν πάνω από 200 καλλιτέχνες με τον αριθμός τους να αυξάνεται διαρκώς. Ανάμεσα τους, βασικά βρίσκονται οι μεγαλύτεροι μουσικοί της Ελλάδας:
Οι Ελληνίδες και οι Έλληνες δημιουργοί παρακολουθούμε τις καταιγιστικές εξελίξεις σε σχέση με την ΑΕΠΙ οι οποίες ήρθαν στο φως με το πόρισμα της Ernst & Young, που παραγγέλθηκε με πρωτοβουλία του Υπουργού Νίκου Ξυδάκη το οποίο και αποκάλυψε την έκταση της έκνομης διαχείρισης των μετόχων.
Μετά τα πρόσφατα δημοσιεύματα σχετικά με την προκαταρκτική εξέταση που διενεργεί η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών για κακουργηματικές πράξεις, (όπως η σύσταση εγκληματικής οργάνωσης κ.α.), ήρθε η έφοδος στα γραφεία της ΑΕΠΙ από την οικονομική αστυνομία, η οποία αναμένεται να αποδώσει τους δικούς της καρπούς.
Εκφράζουμε την βαθιά ανησυχία μας για το μέλλον των πνευματικών δικαιωμάτων στην χώρα μας και κάνουμε έκκληση:
Προς τον πρωθυπουργό κο Αλέξη Τσίπρα και την Υπουργό Πολιτισμού κα Λυδία Κονιόρδου, να αναλάβουν αμέσως πρωτοβουλία με την τοποθέτηση επιτρόπου κατά τα τραπεζικά πρότυπα με σκοπό την εξυγίανση της ΑΕΠΙ και τον μετασχηματισμό της σε έναν οργανισμό ο οποίος θα ελέγχεται από τους δημιουργούς κάνοντας χρήση της σχετικής κοινοτικής οδηγίας που δίνει αυξημένες αρμοδιότητες στο εποπτικό συμβούλιο.
Προς την ελληνική δικαιοσύνη να μεριμνήσει για την ταχύτερη δυνατή απόδοση δικαιοσύνης στον ευαίσθητο και εύθραυστο τομέα της Συλλογικής Διαχείρισης των πνευματικών δικαιωμάτων
Προς τον πολιτικό κόσμο, όπου διαπιστώνουμε μία σύγκλιση ως προς την διάγνωση και την θεραπεία της παθογένειας της Συλλογικής Διαχείρισης. Καλούμε τους βουλευτές όλων των κομμάτων, να πιέσουν προς κάθε κατεύθυνση και να στηρίξουν τις νομοθετικές πρωτοβουλίες για τον διορισμό επιτρόπου και για μια μόνιμη λύση εξυγίανσης και διαφάνειας.
Προς τους χρήστες των τραγουδιών και της μουσικής μας να σεβαστούν τη νομιμότητα και να συνεχίσουν ως οφείλουν να πληρώνουν για την χρήση των έργων ώστε να συνεχιστεί αδιατάρακτα η είσπραξη και διανομή και να επανέλθει ισορροπία στην αγορά. Υποστηρίζουμε ότι είναι άλλο οι μέτοχοι της ΑΕΠΙ, άλλο εμείς και άλλο η νομιμότητα προς το περιουσιακό μας δικαίωμα. Τιμωρώντας τους Έλληνες δημιουργούς μουσικής και τραγουδιού -που ήδη ζουν πολύ δύσκολα μετά την πλήρη κατάρρευση της δισκογραφίας – δεν επιτυγχάνεται κανενός είδους δικαιοσύνη. Εμείς δεσμευόμαστε πως θα φροντίσουμε σοβαρά και αυστηρά τα του οίκου μας με την συνδρομή της Πολιτείας και της Δικαιοσύνης. Οι χρήστες σεβόμενοι τη νομιμότητα οφείλουν να συνεχίσουν να πληρώνουν για την χρήση των έργων μας. Αυτό αποτελεί το ελάχιστο αναγκαίο βήμα προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και να συνεχιστεί αδιατάρακτα η είσπραξη και η διανομή που θα συνδράμουν στην ίδια τη διάσωση και συνέχεια του ελληνικού τραγουδιού και άρα την προστασία της ίδιας μας της γλώσσας.
Βρισκόμαστε ανυπεράσπιστοι μέσα σε μια δύσκολη κρίση, ανάμεσα σε πολλαπλά και αντικρουόμενα συμφέροντα, ζητούμε βοήθεια κι ελπίζουμε πως η φωνή μας θα εισακουσθεί.
