“Ξέρεις τι είναι να αλλάζεις φιλμ κάθε 7-8 λεπτά με
παγωμένα δάχτυλα, με μια ομάδα μόνο τριών ατόμων; Γυρίζαμε στη θάλασα.
Βραχήκαμε, ταλαιπωρηθήκαμε πολύ. Το εικαστικό αποτέλεσμα που δίνει το γύρισμα
μια ταινίας με φίλμ 35 mm δεν συγκρίνεται με το ψηφιακό. Τώρα τελευταία
γίνονται κινήσεις για γύρισμα με φίλμ 35 mm κι εγώ είμαι υπέρμαχος αυτού του
κινήματος. Αν μπορείς δες την ταινία σε μεγάλη οθόνη. Αυτά ήταν τα τελευταία
λόγια του Γιάννη Φάγκρα, σκηνοθέτη της ταινίας “Forget me not που
προβλήθηκε την Πέμπτηκαι την Παρασκευή, στις 22:00 στην
αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, στο λιμάνι, στα πλαίσια του 55ου Φεστιβάλ
Θεσσαλονίκης. Ο δημιουργός, μας μίλησε για τις προκλήσεις που
αντιμετώπισε, άλλα και το όραμα ενός μεγαλεπήβολου σχεδίου που ολοκληρώθηκε
μόλις πριν λίγους μήνες. Μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη,
ταξιδεύοντας μακριά, ως εκεί που το σινεμά μπορεί να μας πάει.
Καταρχάς ήθελα να σε ρωτήσω, όπως πιστεύω και οι
περισσότεροι, πώς προήλθε η ιδέα για αυτό το φίλμ;
Οι ταινίες πάντα έχουν ένα κομμάτι αυτοβιογραφικό μέσα
τους. Όταν κάνεις κάτι, είναι κάτι από εσένα. Κάτι τέτοιο υπάρχει κι εδώ. Τώρα
γιατί Αλάσκα;
Ναι, προς τα εκεί θα συνέχιζα. Ξέρω ότι έζησες στην Αμερική, αλλά πώς επέλεξες τις συγκεκριμένες
τοποθεσίες;
Υπήρχε κάποιος λόγος;
Ναι, βέβαια υπήρχε λόγος. Η Αλάσκα υπήρχε στο μυαλό μου
σαν ένα μυθολογικό μέρος στην Αμερική. Αυτή τη στιγμή ακόμα
θεωρείται το Far West της Αμερικής, το τελευταίο σύνορο,
οπότε αυτό το θέμα των συνόρων υπήρχε στο μυαλό μου. Ειδικά εκεί που
γυρίσαμε, στη Βερίγγειο θάλασα, μέχρι τον πορθμό και όλη τη διαδρομή στη δυτική
θάλασσα της Αλάσκας, είναι ένα μέρος ανάμεσα στη δύση και την αντολή, εκεί
ξεκινάει η Ασία. Εκεί που φτάνουμε στο τέλος, είναι ακριβώς στα σύνορα με τη
Ρωσία, είναι το σημείο που αλλάζει η μέρα. Δηλαδή είσαι στην ακτή και δίπλα, σε
ένα μίλι είναι άλλη μέρα, ίδια ώρα. Πολύ περίεργο σημείο. Αλλά κατά κάποιο
τρόπο μοιάζει και με την Ελλάδα, με το Αιγαίο που είναι ανάμεσα στη δύση και
την Ασία. Είναι η άλλη πλευρά του κόσμου σε ένα σημείο εδώ, τελειώνει ο δυτικός
κόσμος και ξεκινάει ένας άλλος κόσμος. Έτσι και στην ταινία συμβαίνει αυτό.
Τέτοια θέματα με ενδιέφεραν, μ' άρεσαν, τα συνδύασα. Και η γεωγραφία του μέρους, το οικολογικό θέμα, είναι πολύ ευαίσθητη
περιοχή, απειλείται…
Γνωρίζω ότι είναι και αποκομμένη από τις υπόλοιπες
πολιτείες, παρμεθοριοποιημένη.
Είναι αποκομμένη. Οι ντόπιοι την θεωρούνε σχεδόν
ανεξάρτητο κράτος, δηλαδή την υπόλοιπη Αμερική την λένε οι άλλες 48 πολιτείες.
Πρωταγωνιστής. Γιάννης Στάνκογλου. Γιατί επέλεξες τον
συγκεκριμένο ηθοποιό για τον πρωταγωνιστικό ρόλο;
Πρώτον, τον ήξερα τον Γιάννη. Ξέρεις αυτό έχει σημασία.
Η προσωπική σχέση που έχεις με τους συνεργάτες σου. Τον δοκίμασα βέβαια. Του έβαλα να περάσει κάποια τεστ, κατά κάποιο τρόπο, τα οποία και πέρασε
επιτυχώς! Ένα
ταξίδι στη θάλασα που κάναμε οι δυο μας.
Ιστιοπλοϊκό;
Ναι, οπότε δοκιμάστηκε εκεί! Και ήταν ένα πρόσωπο
κατάλληλο για αυτό που ήθελα, η εικόνα του ταίριαζε πάρα πολύ. Τα υπόλοιπα
πίστεψα κυρίως ότι είχαμε τον τρόπο να τα δουλέψουμε μαζί, τα δουλέψαμε κι
έγιναν. Το θέμα της γλώσσας για παράδειγμα δεν με απασχόλησε. Εγώ ήθελα έναν
Έλληνα να μιλάει σαν Έλληνας.
Ναι, να έχει το χαρακτηριστικό ιδίωμα. Γιατί νομίζω ότι
και μέσα στην ταινία πολλές φορές αναφέρεται ως «ο Έλληνας».
Ναι! είναι ένας Έλληνας εκεί, υπάρχει εκεί. Αυτός ο
Έλληνας στην άκρη του κόσμου με ενδιαφέρει, είναι ένα θέμα που μ' αρέσει.
Είμαστε δέκα εκατομμύρια εδώ και άλλα δέκα εκατομμύρια στον υπόλοιπο κόσμο. Με
αυτή την έννοια είναι πολύ ελληνική η ταινία. Μπορεί να είναι κάπου αλλού, να
μην έχει σχέση με την Ελλάδα γεωγραφικά, αλλά η Ελλάδα είναι σε όλο τον κόσμο.
Και υπάρχουν Έλληνες στις άκρες του κόσμου. Αυτό είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον.
Ήθελα να σε ρωτήσω κάτι για τον τίτλο. Μην με ξεχνάς,
Forget me not. Τελικά ο ήρωας θέλει να ξεχάσει ή όχι; Κι αν θέλει, τελικά το
καταφέρνει κατά τη γνώμη σου;
Αυτή είναι από τις ερωτήσεις που δεν θέλω να απαντάω.
Δεν θέλω να εξηγώ την ταινία. Προσπαθώ φτιάχνοντας μια ταινία, και σε αυτή την
ταινία περισσότερο, να δίνω τα κλειδιά για τέτοιου είδους απαντήσεις, ναι
υπάρχουν μέσα στην ταινία, αλλά δεν θέλω να πω εγώ ποια είναι η απάντηση γιατί
μετά νομίζω χαλάω την απόλαυση από τον θεατή να βάλει κι αυτός το δικό του
κομμάτι μέσα στην ιστορία που παρουσιάζω.
Άρα δεν θα είχε και νόημα να σε ρωτήσω για κάποια
πράγματα που παρατήρησα στην ταινία.
Πέρα του ότι στην
αρχή ακούγεται το Knockin
' onheaven's door του Dylan, έχεις μια σκηνή στην
οποία ο πρωταγωνιστής βρίσκεται μπροστά από μια επιγραφή που γράφει Limbo.
Limbo είναι η πύλη της κόλασης;
Είναι το σημείο της απραξίας ανάμεσα στην κόλαση και
στον παράδεισο. Είναι ένα σημείο που δεν είσαι ούτε εδώ ούτε εκεί. Αυτό είναι
το Limbo. Είναι επίσης και ένα καφέ (γέλια). Σε διάφορα μέρη έχω δει καφέ που
λέγονται Limbo. Πήγαινα σε ένα στη Νέα Υόρκη!
Επίσης είδα ότι και το όνομα του καραβιού στη γλώσσα
των ινδιάνων της Αλάσκας σημαίνει «το σπρώξιμο», αυτό που θα σε ωθήσει να πάρεις
την απόφαση να ξεκινήσεις.
Καλό είναι που το βρήκες αυτό. Δεν σημαίνει μόνο αυτό,
σημαίνει και άλλα, είναι η γλώσσα των Aleut των
Εσκιμώων, αλλά δεν έχει σημασία. Το όνομα του καραβιού δεν το διάλεξα, το
βρήκα. Δεν μπορούσα να επιλέξω ή να του αλλάξω όνομα. Αλλά ορισμένα πράγματα
συμβαίνουν κι έτσι. Έχουν ένα νόημα τελικά.
Διακρίνω μια φυγή του ήρωα γύρω από την πραγματικότητα. Αυτή η
φυγή, η ανάγκη για ταξίδι, για εξερεύνηση, μήπως είναι τελικά μια μορφή
φυγοπονίας, παρατώντας τα πάντα και ξεκινώντας κάτι καινούριο;
Θα σου απαντήσω με μια ερώτηση σε αυτό. Ο Οδυσσέας ενώ
ταξιδεύει με όλες τις περιπέτειές του, φυγοπονεί; Αποφεύγει να γυρίσει πίσω; Το
κάνει επίτηδες ή όχι; Είναι ένα ερώτημα που τίθεται σε τέτοιου είδους
περιπέτειες, όντως. Δεν θέλω να απαντήσω βέβαια. Είναι από αυτά τα πράγματα που
πρέπει να αποφασίσει ο θεατής. Να βρει την απάντηση σε αυτό. Είναι από τα
βασικά ερωτήματα που μπορείς να θέσεις σε μια τέτοια ιστορία. Αλλά μην το πω
εγώ. Και δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρχει και μια απάντηση. Υπάρχουν σωστές
απαντήσεις, διαφορετικές σε τέτοια ερωτήματα. Κι οι άνθρωποι τα απαντάνε με τις
ζωές τους, με το πως ζουν τελικά.
Η ταινία προβάλλεται για πρώτη φορά εδώ στη Θεσσαλονίκη. Ήταν
συνειδητή επιλογή;
Ναι, ήταν. Συνειδητή επιλογή … Ήταν το πρώτο μεγάλο φεστιβάλ που υπήρχε
μπροστά μου σαν επιλογή αφού τελείωσε η ταινία. Η ταινία τελείωσε έναν μήνα
πριν. Έκανα ένα πλάνο και το καλοκαίρι. Παρόλο που έχει πάρει τόσο καιρό.
Γινόταν τεχνική επεξεργασία μέχρι τον Αύγουστο, στο μήκος. Μ' άρεσε η ιδέα να έρθω
στη Θεσσαλονίκη και να μην προσπαθήσω να ξεκινήσω με ένα μεγάλο φεστιβάλ του
εξωτερικού, ζητώντας το χρίσμα ας πούμε από τους ξένους. Νομίζω ότι αυτό πρέπει
να το ξεπεράσουμε λίγο. Τα τελευταία χρόνια προσπαθούμε να παρουσιάσουμε τις
ταινίες μας στο εξωτερικό, για να μας δώσουν την ευλογία τους σε ένα φεστιβάλ
μπας και μπορέσουμε να το προωθήσουμε και πάρα πέρα. Αν βέβαια τυχαίνει λόγου
χρόνου, όταν τελειώνει μια ταινία να ξεκινάει ένα φεστιβάλ στο εξωτερικό,
εννοείται δεν θα το αφήσεις, αλλά δεν το θεωρώ απαραίτητο. Μπορείς μια χαρά να
το ξεκινήσεις από εδώ, μια χαρά κύρος σου δίνει ένα φεστιβάλ σαν της
Θεσσαλονίκης ή της Αθήνας και μπορείς να συνεχίσεις την πορεία σου στο
εξωτερικό και μετά. Τώρα βέβαια όταν ξεκινάς από κάπου, χάνεις κάποια μεγάλα φεστιβάλ
από θέμα πρεμιέρας. Κάτι χάνεις, κάτι κερδίζεις. Κάνεις τις επιλογές σου.
Θεωρείς τη συγκεκριμένη ταινία πιο προσωπική από τις
άλλες; Γιατί ήταν ίσως κι ένα στοίχημα που είχες βάλει με τον εαυτό σου;
Νομίζω όλες οι ταινίες είναι προσωπικές, τώρα σε τι
βαθμό … Δεν ξέρω. Αλλά βάζεις πάντα πάρα πολύ από τον εαυτό σου. Όπως κι όλοι
οι συνεργάτες, όλοι οι συντελεστές. Εντάξει, όταν το σκηνοθετείς και το
γράφεις, βάζειςπερισσότερο, αλλά πάντα υπάρχει
ένα μεγάλο κομμάτι προσωπικής αφοσίωσης, αυτοβιογραφικό.
Η ταινία θα προβληθεί στις αίθουσες; Έχει
πάρει διανομή;
Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε κάποια ημερομηνία. Ελπίζω να
προβληθεί, υπάρχει ενδιαφέρον. Υπάρχει κι ένα μεγάλο πρόβλημα με
τις αίθουσες, βγαίνουν πάρα πολλές ταινίες. Θέλουμε να προβληθεί
και να το προσπαθήσουμε.
Και τα μελλοντικά σου σχέδια; Έχεις κάτι στο μυαλό σου;
Έχω διάφορα στο μυαλό μου. Οι ιδέες είναι πολλές άλλα τελικά κάτι
επικρατεί, κάτι πιο δυνατό βγαίνει από μόνο του, σε αιχμαλωτίζει το ίδιο. Πάντα
εξαρτάται κυρίως από τα μέσα κυρίως τα οικονομικά που μπορούμε να βρούμε ή να
μην βρούμε. Το να ξεκινήσεις κάτι εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, οπότε δεν
μπορώ να πω τώρα τι ακριβώς θα γίνει.
Βρήκα αρκετά κοινά σημεία κυρίως στη φωτογραφία και στη
διάθεση αυτή του ταξιδιού με το
Into the wild του Sean Penn…
Χαίρομαι που το είδες αυτό. Όταν έκανα την έρευνά μου
για το σενάριο είχα διαβάσει διάφορα βιβλία, όπως το Walden του Thoreau, υπάρχει
ένα χαρακτηρας που ονομάζεται κάπως έτσι μέσα στην ταινία, υπάρχουν κάποιες
αναφορές τέτοιου είδους και ίσως υπάρχουν κλειδιά που κάποιος μπορεί να τα δει.
Είναι ένα σημείο έμπνευσης;
Βέβαια, για αυτό υπάρχει και αναφέρεται. Και το Intothewild είναι ένα από αυτά. Μετά βέβαια έγινε
ταινία, όπως έγινε μετά και το Deadliestcatch, ένα
ντοκυμαντέρ στο Discovery. Aυτά τα είχα διαβάσει, είχα εντάξει με έναν
τρόπο πράγματα που είχα μάθει από εκεί στο σενάριο. Τελικά, επειδή πήρε τόσο
καιρό, άρχισα να βλέπω να ξεπηδάνε διάφορα πράγματα, όπως το Intothewild, το
Deadliestcatch, που
είχαν να κάνουν με αυτό που είχα γράψει. Οπότε το 2004 που τελείωσα το σενάριο
και το κατοχύρωσα με το Writers Guild of America (αντίστοιχη ένωση σεναριογράφων
στην Αμερική), τότε δεν υπήρχε κάτι άλλο
που να λέγεται Forget me not. Από τότε μέχρι τώρα, αν μπεις στο IMDb υπάρχουν
τριάντα, είναι φοβερό αυτό που έχει συμβεί!
Το είδα, έχεις δίκιο, το κοίταξα και μου πήρε κάποια
ώρα μέχρι να καταλάβω ποιο είναι!
Μέχρι και η Nia
Vardalos ανακοίνωσε
την προηγούμενη εβδομάδα ότι θα κάνει ταινία Forget me not!
Ακριβώς! Πάντως για το Into the wild που σε ρώτησα, πέρα από τις σκηνές οι
οποίες διαδραματίζονται και στην Αλάσκα, ένα μεγάλο κομμάτι της ταινίας
αντιλήφθηκα ότι είχε να κάνει με τις ίσως και πολλές φορές παράλογες αποφάσεις
του πρωταγωνιστή, όπως και στην ταινία του Sean Penn, οι οποίες όμως κολλάνε,
δένουν με κάποιο τρόπο. Αν τελικά αποδειχθούν καταστροφικές, αυτό είναι μια
δική του απόφαση, μια προσωπική σχέση με τη φύση, με τη δική του ενηλικίωση,
που ή την δέχεσαι ή όχι.
Υπάρχει κάτι από το Intothewild, όχι ότι
συγκεκριμένα αναφέρεται εκεί, αλλά ήταν από τα πράγματα που είχα διαβάσει
κάνοντας την έρευνα για την Αλάσκα και μ' άρεσε και πάρα πολύ τότε. Και όταν
έγινε η ταινία είπα ρε γαμώτο, θα 'θελα εγώ να την κάνω αυτήν την ταινία!
