Ζούμε περίεργες μέρες. Και για τους περισσότερους (αφού δεν είμαστε μαθουσάλες) πρωτόγνωρα δύσκολες. Μνημόνια, λεφτά, δάνεια. Τρομοκρατία. Κούραση, δουλειές (δουλειές;), συλλογή πτυχίων και λίγη μόρφωση. Και χαρές και λύπες. Οικογενειακά, προσωπικά, γκομενικά. Θέματα υγείας και ενίοτε first world problems (που μας απασχολούν περισσότερο απ' όσο χρειάζεται). Μελαγχολία, άγχη, όνειρα, απωθημένα. Και όλα αυτά στη βάση μιας μόνιμης ανασφάλειας και καχυποψίας που μας έχει γίνει βίωμα και καθημερινότητα. Και μας γερνά πριν την ώρα μας. Κι όσο κι αν συνδιαλαγούμε με την Ιστορία, κι όσο κι αν διαβάσουμε και συνειδητοποιήσουμε (ξανά και ξανά) ότι η ζωή των ανθρώπων ποτέ δεν ήταν εύκολη, η δική μας εμπειρία δεν αλλάζει και πολύ.
Γιατί η ζωή των ανθρώπων ήταν πάντα δύσκολη. Και πάρα πολλοί έχουν περάσει (και περνούν) πολύ χειρότερες καταστάσεις σε σχέση με πολλούς από εμάς σήμερα. Όμως μια τέτοια σύγκριση δε λέει και πολλά. Και το κλισέ πως «υπάρχουν και χειρότερα» δε λειτουργεί πάντα ως αναλγητικό. Και δεν πρόκειται περί αχαριστίας. Γιατί η ζωή συμβαίνει εδώ και τώρα. Και οι άνθρωποι ζουν μια φορά. Και ειδικά σε μια εποχή που τα προβλήματα ψυχικής υγείας έχουν χτυπήσει κόκκινο, οι άνθρωποι πονάνε πολύ.
Αν σκεφτεί κανείς τον ρου της ιστορίας, θα μετρήσει πολλά παράλογα, πολλές προβληματικές ανθρώπινες συμπεριφορές, πολλές τραγικές για την ανθρωπότητα συνέπειες. Αλλά και πάλι… Ο άνθρωπος ζει μια φορά. Και το γεγονός ότι δεν έχει τη μοίρα αυτού που υπέστη βασανιστήρια κατά τον Μεσαίωνα, δεν τον ανακουφίζει από τη σημερινή δυστυχία του. Υπήρξε μια περίοδος που συχνά έλεγα «σήμερα τερματίσαμε τον παραλογισμό». Πάντα, όμως, ερχόταν η επόμενη μέρα και κάποιο νέο συμβάν για να με διαψεύσει φαντασμαγορικά. Σε κάτι τέτοιες στιγμές κάθεσαι λίγο και σκέφτεσαι. Μήπως τα πράγματα ήταν πάντα τόσο παράλογα κι εγώ απλώς δεν το έβλεπα; Ίσως και να ήταν. Μάλλον ήταν. Όσο μεγαλώνεις, άλλωστε, κατανοείς και συνειδητοποιείς περισσότερα. Πλέον ξέρω ότι όλο και κάτι νέο θα συμβεί. Αλλά δε θα μου φανεί τόσο παράλογο πια. Σχεδόν το έχω συνηθίσει. Και αυτό είναι το τρομακτικό.
Πέρα από τα πρακτικά καθημερινά προβλήματα, τη ζωή μας έχει πλήξει μια σειρά από
κανονικότητες. Αυτή είναι η μεγάλη πληγή των τελευταίων δεκαετιών που δε λέει να κλείσει. Τί θα πει κανονικότηταφυσιολογική (φυσιολογική, τί θα πει φυσιολογική;). Κι όποιος παρεκκλίνει από την κανονικότητα αυτή, κάνει κάτι λάθος. Δεν ακολουθεί τη «φυσιολογική» πορεία των πραγμάτων. Ποιος έχει ορίσει αυτήν την κανονικότητα;
Η καλλιέργεια νοοτροπιών μέσα στην κοινωνία από την ίδια την κοινωνία και από ανώτερες αρχές; Η έλλειψη κριτικής ικανότητας; Ο φόβος υπεράσπισης του εαυτού μας; Η χειραγώγηση της κοινής γνώμης; Λίγο από όλα τα παραπάνω. Η ζωή μας καταδυναστεύεται, εν πολλοίς, από κανονικότητες. Πολλές φορές, ακόμα και ασυνείδητα (ή, ίσως, κατά κύριο λόγο ασυνείδητα), φοράμε τη μάσκα της κανονικότητας ακόμη κι αν δεν το αντιλαμβανόμαστε. Πολλές φορές η μαχητική –κατά τα φαινόμενα– υπεράσπιση της διαφορετικότητας και της μοναδικότητάς μας είναι ανάλογη του φόβου μας μη τυχόν αποκλίνουμε από τις κοινωνικές ντιρεκτίβες. Ανασφάλεια. Μεγάλη ανασφάλεια. Αυτό είναι όλο.
Και μη με παρεξηγείτε. Προφανώς και υπάρχουν άνθρωποι που έχουν καταφέρει να τα αψηφήσουν όλα αυτά. Με πολύ κόπο και τίμημα. Και σε αυτούς αξίζουν συγχαρητήρια. Γιατί κατάφεραν το –κατά τα άλλα– αυτονόητο. Οι περισσότεροι ακροβατούμε. Αφού καταφέραμε, πλέον, να κοιτάξουμε τις κανονικότητες στα μάτια και κάναμε τις πρώτες προσπάθειες για να τις βγάλουμε από πάνω μας, από μέσα μας. Με προσπάθειες γεμάτες αμηχανία. Γιατί όταν μια σκέψη για το πως
θα πρέπει να κυλά η ζωή έχει εντυπωθεί μέσα σου και έχει γίνει βίωμα, όσο στρεβλή και να είναι, την νιώθεις οικεία, καταφύγιο, εαυτό σου. Και πολλές φορές, ενώ με τη λογική έχεις φτάσει στην απέναντι πλευρά και έχεις αρχίσει να αλλάζεις, κάτι σε κρατά ακόμα στο πρότερο βίωμα. Κάτι σου παρέχει μια περίεργη ασφάλεια.
Σήμερα, μέσα σε μια κατακερματισμένη πραγματικότητα και μια καθημερινότητα που μεταβάλλεται διαρκώς, η ζωή έχει γίνει πολύ σύνθετη. Και πολύ ασθματική.
Ξυπνάμε και κοιμόμαστε σχεδόν πανικόβλητοι. Και σε μεγάλο βαθμό δυσλειτουργικοί. Δεν έχει να κάνει με το που είμαστε και με το πώς είμαστε. Έχει να κάνει, κατά τη γνώμη μου, με το ότι για χρόνια ολόκληρα η επίπλαστη ηρεμία των πραγμάτων και η –τηρουμένων των αναλογιών– καλή ζωή (μήπως ήταν αυτή η επιτομή της κανονικότητας;) μας κατέστησε παράλυτους και μουδιασμένους.
Ανήμπορους να αντιδράσουμε δυναμικά. Σε αυτήν την κατάσταση ο αναστοχασμός της κοσμοθεωρίας και του τρόπου ζωής μας αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Ίσως αυτή να είναι η ευκαιρία της κρίσης. Το ότι σε ταρακουνά και σου λέει «Σταμάτα να είσαι
κανονικός. Δεν έχεις τίποτα να κερδίσεις. Όχι πια, τουλάχιστον!». Και ίσως το αίσθημα της έντονης ανασφάλειας που σου γεννιέται να αποτελέσει το εφαλτήριο για μια καλύτερη και πιο γόνιμη εκδοχή του εαυτού σου.
