HomeCinemaGenius: Ο Pablo Picasso στην εποχή του...

Genius: Ο Pablo Picasso στην εποχή του #MeToo

Με αφετηρία τη μίνι σειρά του National Geographic μια αναδρομή στο σκανδαλώδη και πολυτάραχο βίο του.

 Από το Γιώργο Καρακασίδη

Κακά τα ψέματα όταν ακούς Genius, το μυαλό σου πάει συνήθως σε άτομα που διαπρέπουν σε θετικές επιστήμες, όπως τα Μαθηματικά κι η Φυσική. Αυτή είναι μια στερεοτυπική πεποίθηση που πηγάζει από το γεγονός ότι η πρόοδος είναι συνυφασμένη με τη μελέτη στο εργαστήριο και την εξέλιξη της τεχνολογίας. Έλα όμως που και η τέχνη έχει αναδείξει αμέτρητες ιδιοφυΐες που μάλιστα λόγω της λαϊκής (λέγε με pop-ular) απήχησης του αντικειμένου τους πέρασαν στο πάνθεον της ιστορίας εκτοπίζοντας ακόμα και διακεκριμένους Νομπελίστες. 

Μια από αυτές τις καλλιτεχνικές ιδιοφυΐες ήταν ο Πάμπλο Πικάσο, ο Ισπανός ζωγράφος για τον οποίο γυρίστηκε πριν από λίγα χρόνια σειρά 10 επεισοδίων από το National Geographic. Προσοχή, δεν πρόκειται για ντοκιμαντέρ, όπως μας έχει συνηθίσει το συγκεκριμένο κανάλι, αλλά για την πρώτη του σειρά μυθοπλασίας και μάλιστα για το 2ο κύκλο της (ο πρώτος περιστρεφόταν γύρω από τη ζωή του Albert Einstein — ίσως ο ορισμός της λέξης Genius με την παραδοσιακή έννοια που περιγράψαμε πιο πάνω). Χρησιμοποιώντας ως όχημα τη σειρά, και με αφορμή τα 50 χρόνια που συμπληρώθηκαν πρόσφατα από το θάνατο του μεγάλου δημιουργού, θα κάνουμε στάσεις στον πολυτάραχο βίο του, σχολιάζοντας το κοινωνικό του αποτύπωμα σήμερα.

Ο Πικάσο έφυγε κυριολεκτικά πλήρης ημερών στα 92 του χρόνια το 1973, αφήνοντας ως παρακαταθήκη δεκάδες χιλιάδες έργα, μιας και υπήρξε δραστήριος ως το τέλος της ζωής του. Δραστήριος καλλιτεχνικά αλλά και ερωτικά με τρόπους συχνά σκανδαλώδεις, γεγονός που τον κατέταξε ως μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του 20ου αιώνα. Σε κάθε επεισόδιο της σειράς η αφήγηση χωρίζεται σε δύο εναλλασσόμενους χρόνους. Στον πρώτο χρόνο βλέπουμε το νεαρό Πικάσο να αφήνει το 1900 τη Βαρκελώνη για το Παρίσι προκειμένου να βρει το καλλιτεχνικό του δρόμο και να αναδείξει το ταλέντο του. Φιλόδοξος, παθιασμένος να καινοτομήσει, αρνείται να συμβιβαστεί με τα έργα του για να βγάλει χρήματα, απαξιώνει όσους δεν μπορούν να δουν το αντικομφορμιστικό του όραμα, ζηλεύει τον (ήδη φτασμένο) σύγχρονό του Ματίς κι επιζητά την αποδοχή του, την οποία κερδίζει μέσω της Γερτρούδης Στάιν. Περιστοιχισμένος από καταπιεσμένα ταλέντα που αφήνουν τις πρωινές τους ‘μάσκες’ σε τράπεζες και τελωνεία για να μεταμορφωθούν το βράδυ σε απελευθερωμένους μποέμ της ποίησης και της τέχνης, όπως ο Απολλιναίρ κι ο Ανρί Ρουσσώ, παίρνει μέρος στην καλλιτεχνική ζύμωση που συντελείται στα καφέ (ή μήπως καταγώγια;) της Μονμάρτης. Όταν βλέπει τους φίλους του -μεταξύ άλλων τον Μπρακ έτερο θεμελιωτή του Κυβισμού- να πηγαίνουν στον πόλεμο, αυτός αρνείται πεισματικά να ακολουθήσει, θεωρώντας ότι η δουλειά ενός καλλιτέχνη δεν είναι να στρατευθεί αλλά να αφυπνίσει τις μάζες (κάτι για το οποίο θα δικαιωθεί χρόνια αργότερα, το 1937, παραδίδοντας την περίφημη Γκουέρνικα, σύμβολο κατά της δικτατορίας του Φράνκο κι ένα από τα σπουδαιότερα αντιπολεμικά έργα παγκοσμίως). Καθοριστική δε για την εξέλιξη της ζωής του είναι η απαλλαγή του από την υπόθεση κλεπταποδοχής της Μόνα Λίζα από το Λούβρο και η μετέπειτα προσχώρησή του στο Κομμουνιστικό κόμμα.

Πρώτος του έρωτας η Φερνάντ Ολιβιέ, την οποία αφού σώσει από την εκπόρνευση, θα έχει ως μούσα αλλά και σύντροφο στις συχνές νοερές του αποδράσεις με όπιο. Όταν όμως αντιλαμβάνεται ότι αυτή στέκεται εμπόδιο στο δρόμο προς την κορυφή, την παρατά για μια γυναίκα που θεωρεί ικανότερη να του προσφέρει την οικογενειακή θαλπωρή που απαιτεί η καλλιτεχνική καταξίωση. Μια θαλπωρή που φαίνεται ότι δεν υπήρξε ποτέ αρκετή να ικανοποιήσει το μεγάλο ζωγράφο, όπως φάνηκε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Όσο πειστικά εκδηλώνεται η σπίθα για δημιουργία στο βλέμμα του νεαρού Πικάσο από τον Alex Rich (βλ. True Detective Season 1) άλλο τόσο πειστικά εκδηλώνεται η αυταρέσκεια και η λαγνεία προς το ωραίο φύλο στο πρόσωπο του Antonio Banderas που τον υποδύεται σε μεγαλύτερη ηλικία.

Καταξιωμένος καλλιτέχνης πλέον, γεμάτος αυτοπεποίθηση, φαίνεται να απολαμβάνει κάθε στιγμή ενός πολυτελούς βίου πλαισιωμένος πάντοτε από νεότερες όμορφες γυναίκες. Από την πρώτη του σύζυγο, τη Ρωσο-Ουκρανή μπαλαρίνα Όλγκα Χοχλόβα που εγκατέλειψε την καριέρα της για χάρη του, στην ευγενική και υπάκουη δεκαεπτάχρονη Μαρί Τερέζ Βαλτέρ που του χάρισε το πρώτο του παιδί και από τη σαδομαζοχιστική σχέση με την τολμηρή φωτογράφο Ντόρα Μάαρ (που για να τραβήξει την προσοχή του κάρφωνε ένα μαχαίρι ανάμεσα στα δάχτυλα της ανοιχτής παλάμης της επάνω στο τραπέζι) στην κατά 40 χρόνια μικρότερή του Φρανσουάζ Ζιλό που ήταν κι η μόνη που τον εγκατέλειψε κι έκανε καριέρα ως ζωγράφος.

Ενώ όμως η σειρά είναι ιστορικά ακριβής (με τον Μπαντέρας να μοιάζει αρκετά στον Πικάσο ειδικά τα τελευταία χρόνια της ζωής του) φαίνεται να είναι κι αρκετά … επιεικής όσον αφορά τη σχέση του δημιουργού με το γυναικείο φύλο. Από αυτά που έχουν ειπωθεί και γραφτεί, κυρίως τα τελευταία χρόνια, ο Πικάσο φαίνεται να ήταν μισογύνης, παρεμβατικός ακόμα και κακοποιητικός απέναντι στις γυναίκες. Στο μυαλό του αυτές ήταν -κατά τα λεγόμενα μίας εκ των συντρόφων του- ‘μηχανές για οδύνη’. Ιδιαίτερα γλαφυρή είναι η περιγραφή της εγγονής του Μαρίνας στα απομνημονεύματά της: «Υπέβαλε τις γυναίκες στη ζωώδη σεξουαλικότητά του, τις μάγευε, τις κατάπινε και τις έσπαγε σε κομμάτια στον καμβά του. Περνούσε πολλές βραδιές μαζί τους και αφού τις απομυζούσε, τις πετούσε». Μια τόσο ακραία βλαπτική συμπεριφορά δεν απεικονίζεται επ’ ουδενί στη σειρά. Η εικόνα που προβάλλεται περιορίζεται σε αυτή του επίμονου από τη μια και άπιστου από την άλλη γυναικοκατακτητή που διασκεδάζει βλέποντας γυναίκες να μαλώνουν για να τον διεκδικήσουν (γεγονός που όντως συνέβη). Ακόμα και η θεραπεία ηλεκτροσόκ που υπέστη η Ντόρα Μάαρ κατά τη διάρκεια νοσηλείας της παρουσιάζεται κάπως αποστασιοποιημένη από το διάσημο δημιουργό.

Συναντάμε λοιπόν μια προσπάθεια ωραιοποίησης γεγονότων και καταστάσεων εις βάρος ενός (ενδεχομένως ενοχλητικού) ρεαλισμού. Αυτό έχει αρχίσει και συμβαίνει αρκετά συχνά τελευταία στην Έβδομη Τέχνη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το πρόσφατο Bohemian Rhapsody που λειτούργησε περισσότερο ως συγκινητική αγιογραφία του Freddie Mercury παραβλέποντας την οργιώδη ζωή του θρυλικού σταρ (αυτός άλλωστε ήταν κι ο λόγος που ο Σάσα Μπάρον Κοέν αρνήθηκε τελικά να τον ενσαρκώσει). Αυτό αρχίζουμε και βλέπουμε και στη Λογοτεχνία με το πρόσφατο παράδειγμα των βιβλίων της Αγκάθα Κρίστι που ξαναγράφονται για να αφαιρεθούν ρατσιστικές αναφορές και άλλες προσβλητικές εκφράσεις. Ποιος θα τολμούσε σήμερα να στείλει στο τυπογραφείο βιβλία όπως η «Λολίτα» του Ναμπόκοφ ή ο «Θάνατος στη Βενετία» του Τόμας Μαν; Το cancellation διαρκώς παραμονεύει.

Στη σημερινή εποχή, ο Πικάσο θα αποτελούσε την περίπτωση αυτή του λευκού ισχυρού άντρα που εκμεταλλευόμενος την εξουσία που θα ασκούσε στις γυναίκες θα πλήρωνε ακριβά τις συνέπειες. Παρόμοια τύχη ενδεχομένως να είχαν και άλλοι μεταγενέστεροι κορυφαίοι καλλιτέχνες, όπως ο Roman Polanski ή o Woody Allen. Πιθανότατα πριν προλάβουν να χαρίσουν κάποια αριστουργηματικά τους έργα. Στο αιώνιο ερώτημα διαχωρισμού καλλιτέχνη από το έργο του η σημερινή εποχή είναι ξεκάθαρα απορριπτική. Κι αν αυτό λειτουργεί σωτήρια για ανθρώπινες ψυχές τότε δεν είναι απλά θεμιτό αλλά επιβεβλημένο. Αυτό που είναι όμως ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι η λογοκρισία και η παραποίηση της ιστορίας χάριν μιας προσπάθειας ηθικής (αν όχι ηθικοπλαστικής) ωραιοποίησης. Γιατί αν η ιστορία τώρα ξαναγράφεται από την πλευρά με την οποία τάσσεσαι, ποιος σου εγγυάται ότι αργότερα δεν θα ξαναγραφτεί από την πλευρά που θα σε βρει αντίθετο; Τα γεγονότα πρέπει πάντα να παρουσιάζονται όπως έγιναν και να κρίνονται ουδέτερα. Άλλωστε το ότι ‘κι αυτοί έζησαν καλά’ δε σημαίνει ότι εμείς θα ζήσουμε καλύτερα.

Η σειρά Genius προβάλλεται στο Disney+

Trailer

 

 

 

Related stories

Βιβλιοπρόταση: Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες “Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας “

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες "Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας"...

73 συναρπαστικά ελληνικά ντοκιμαντέρ που πρέπει να δεις στο ΦΝΘ

Δυναμικά και καθηλωτικά, τα ελληνικά ντοκιμαντέρ παρουσιάζουν συγκινητικές προσωπικές...

Θεσσαλονίκη: Αυξάνονται τα «φέσια» από απλήρωτα ενοίκια και κοινόχρηστα – Σε απόγνωση οι ιδιοκτήτες

Τα ανείσπρακτα ενοίκια και οι ανεξόφλητες οφειλές κοινοχρήστων εξελίσσονται...

Έρωτας χωρίς WiFi: Μπορεί ένα γραφείο συνοικεσίων να νικήσει το Tinder;

γράφει η Χρύσα Πλιάκου/ Φωτογραφίες: Nάντια Ζέζιου Εν μέσω ενός...