Κάτω από τον ήλιο/ Αφιέρωμα στον Βιτάλι Μάνσκι
Ρωσία, Λετονία, Γερμανία, Τσεχία, Βόρεια Κορέα 2015, σκηνοθεσία Βιτάλι Μάνσκι
Ο Βιτάλι Μάνσκι είναι ένας σκηνοθέτης που έχει να επιδείξει ένα ιδιαίτερα τολμηρό, βαθιά πολιτικό έργο. Έχει κατά καιρούς καταπιαστεί με δύσκολα, αμφιλεγόμενα ζητήματα της επικαιρότητας, χωρίς να αποφύγει φυσικά τη λογοκρισία ή την κριτική. Αυτός ο ουκρανικής καταγωγής σκηνοθέτης, εδώ φαίνεται ίσως να αντιμετωπίζει την μεγαλύτερη πρόκληση που ένας ντοκιμαντερίστας θα μπορούσε να αντιμετωπίσει. Με την άδεια και φυσικά την αυστηρότατη επίβλεψη των βορειοκορεάτικων αρχών, γυρίζει ένα ντοκιμαντέρ με σκοπό να παρουσιάσει την καθημερινότητα των κατοίκων της χώρας, μέσα από την αφήγηση της ιστορίας της ένταξης ενός μικρού κοριτσιού στην κομματική νεολαία. Η βορειοκορεάτικη κυβέρνηση επέτρεψε στο συγκεκριμένο σκηνοθέτη να αναλάβει το γύρισμα εξαιτίας της σχέσης του με τη Ρωσία. Πίστεψαν οι αφελείς ότι ένας σκηνοθέτης προερχόμενος από τη φιλικά προσκείμενη αυτή χώρα που είχε μάλιστα γυρίσει ντοκιμαντέρ για τον ίδιο τον Πούτιν ( το οποίο προφανώς δε μπήκαν στον κόπο να δουν) δεν υπήρχε περίπτωση να κινηθεί εναντίον τους. Εξάλλου φρόντισαν να του δώσουν πολύ συγκεκριμένες οδηγίες και λεπτομερέστατο σενάριο. Ήταν παρόντες στα γυρίσματα ώστε να μη προκύψει κανένα απρόοπτο και έτσι κι αλλιώς την πρώτη μέρα διέγραψαν σχεδόν το μισό υλικό.
Όμως ο σκηνοθέτης δεν είναι και κανένας πρωτάρης και ο κινηματογράφος είναι ένα μέσο ύπουλο που προσφέρει περισσότερους από έναν τρόπους να αποκαλύψει την αλήθεια. Έτσι καταρχάς οι δημιουργοί προμηθεύτηκαν δεύτερη κάρτα μνήμης για να αποφύγο
υν περαιτέρω περικοπή του υλικού τους. Έπειτα ο Μάνσκι σε ένα ρεσιτάλ σκηνοθετικής πανουργίας βρίσκει τρόπο να κινηθεί πέρα από τους περιορισμούς του σεναρίου.
Δείχνει λοιπόν καταρχάς στο θεατή τη σκηνή που γύρισαν σύμφωνα με το σενάριο, όπου χαμογελαστοί ανέμελοι βορειοκορεάτες ανταλλάσσουν φιλοφρονήσεις, εκδηλώνουν την αγάπη τους για δουλειά και τη λατρεία τους για τον ηγέτη. Έπειτα όμως προβάλει το υλικό από τις πρόβες ή τις υπόλοιπες λήψεις, δείχνει τις οδηγίες που δίνουν οι υπεύθυνοι του γυρίσματος , αποκαλύπτει πόσο βεβιασμένα ήρθε το χαμόγελο, την κούραση, την αμηχανία, το στήσιμο, την πλάνη πίσω από τη σκηνή που μόλις παρακολουθήσαμε. « Μην είστε τόσο σκυθρωποί», « Τώρα θα πείτε με χαρά πόσο σας αρέσει να παράγετε γάλα σόγιας», « να χαμογελάσεις όταν σου δίνουν τα λουλούδια». Έτσι δεν αφήνει το θεατή ούτε στιγμή να θαμπωθεί από τις ρομποτικές χορευτικές κινήσεις και τις υποτιθέμενες χαρές τους. Ντύνει παράλληλα με ένα μελαγχολικό μουσικό θέμα τις σκηνές του και προσπαθεί να διαβάσει τα ανέκφραστα πρόσωπα, να αιχμαλωτίσει ό,τι στιγμιαία αληθινό προκύπτει από τις κινήσεις τους.
Γιατί δείχνει καθόλου να μην ενδιαφέρεται για το μικρό σόου που ετοίμασε η βορειοκορεάτικη κυβέρνηση για αυτόν και την κάμερα του. Θα αφήσει ανετάριστες τις νεαρές κοπέλες που δίνουν ένα μικρό ρεσιτάλ συγχρονισμένων χορευτικών κινήσεων μπροστά του, εστιάζοντας σε μια βαριεστημένη τυμπανίστρια πίσω τους που προσπαθεί να καλλωπιστεί για το γύρισμα. Όταν πάλι ένας στρατηγός που κουβαλά έναν κουβά γαλόνια στη στολή του για ένα σαραντάλεπτο εξιστορεί στους μικρούς μαθητές διάφορα παραμύθια για τους δειλούς Αμερικανούς και τα αεροπλάνα τους που τα έριχναν με αεροβόλα και τον ένδοξο ηγέτη, τον υπερμέγιστο , τον αθάνατο ηγέτη, τον απανταχού παρόντα, ο σκηνοθέτης σατανικά σχεδόν θα εστιάσει την κάμερα σε ένα μικρό αγοράκι που με αφοπλιστική ειλικρίνεια απλά πασχίζει να κρατηθεί ξυπνητό.
Έτσι ο θεατής σταδιακά μπαίνει στο νόημα. Βλέπει οικογένειες που ζουν χώρια, οι γονείς σε στρατώνες δίπλα στον τόπο εργασίας τους, τα παιδιά στο σχολείο, να συναντιούνται δύο φορές το χρόνο στην ανθοκομική έκθεση για να βγουν οικογενειακή φωτογραφία. Βλέπει άνδρες που για δέκα χρόνια υπηρετούν στο στρατό. Βλέπει πως είναι να ζεις σε μια κοινωνία με απόλυτη ανυπαρξία ανθρώπινων σχέσεων, με διαλυμένο κάθε οικογενειακό ή φιλικό δεσμό. Άνθρωποι που στην κυριολεξία ζουν για να υπηρετούν, που τους έχουν αλλοιώσει τις έννοιες και στερήσει τις χαρές. Γιατί δεν υπάρχει τραγούδι ή ποίημα που να μη μιλά για τον ηγέτη, δεν υπάρχει γιορτή ή χορός που να μη γίνεται προς τιμή του ηγέτη, δεν υπάρχει λουλούδι που να μην ανθίζει για τον ηγέτη και ο ίδιος ο ήλιος για τον ηγέτη ανατέλλει θαρρούν. Και αυτό θα το νιώσει στο πετσί του ο θεατής με τον πιο τραγικό τρόπο στην τελευταία σκηνή, όταν η νεαρή μας πρωταγωνίστρια, αγχωμένη, επειδή ξέχασε τα λόγια της στο γύρισμα βάζει τα κλάματα. Την ενθαρρύνει λοιπόν ο σκηνοθέτης για να ηρεμήσει, να σκεφτεί κάτι ευχάριστο και αυτή με μια οδυνηρή απορία στο βλέμμα τον ρωτά: « Μα τι;»
