Πώς συνδέεται ένας λυρικός ποιητής της αρχαιότητας με μια παρέα νέων μουσικών που τραγουδάει για τα σημερινά ζητήματα, αναμειγνύοντας παραδοσιακούς και νέους ήχους; Τι ενώνει τους ήρωες του 21′ με προσωπικότητες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας; Με ποιο τρόπο μπορούν να συνδυαστούν Μπαχ, Σαββόπουλος και Παπάζογλου ως μουσικές επιρροές;
του Γιάννη Σιφνιού
Οι Αλκμάν είναι ένα συγκρότημα που δεν χωράει σε κουτάκια, ούτε τα πηγαίνει καλά με τις ταμπέλες. Με αφορμή την κυκλοφορία της νέας τους δισκογραφικής δουλειάς με τίτλο «Ξανά και Ξανά», τα μέλη της μπάντας – δηλαδή ο Κώστας Αρσένης (μπάσο), ο Δημήτρης Καζάνης (βιολί), ο Κυριάκος Καραμπερόπουλος (κλαρίνο, φωνή), ο Βαγγέλης Κοτζάμπασης (τύμπανα), ο Δημήτρης Σινάνογλου (πιάνο, κιθάρα, φωνή) και η Αθηνά Τασούλα (φωνή, μελόντικα, μεταλόφωνο, κρουστά) – μοιράζονται μαζί μας ιστορίες έμπνευσης και δημιουργικότητας και παίρνουν θέση σε σημαντικά θέματα της καθημερινότητας, όχι μόνο ως μουσικοί, αλλά – κυρίως – ως ενεργοί πολίτες.
Το σωζόμενο έργο του λυρικού ποιητή Αλκμάν χαρακτηρίζεται από εύθυμη διάθεση και αγάπη για τη ζωή και τη φύση. Αυτά τα στοιχεία αποτελούν και το σημείο εκκίνησης στη μουσική σας;
Δ. Σινάνογλου: Η αλήθεια είναι πως επιλέξαμε το όνομα Αλκμάν γιατί μας άρεσε ο ήχος της λέξης, αλλά και γιατί μας θύμιζε τα κοινά φοιτητικά μας χρόνια στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών. Σιγά σιγά, με τα χρόνια, ανακαλύπταμε ολοένα και περισσότερα στοιχεία που μας έδεναν με τον Αλκμάνα. Δεν ξέρω αν είναι συμπτωματικό ή μας τραβάει εκείνος προς το μέρος του! Είναι εμφανές, πάντως, πως υπάρχει ένα νήμα που μας συνδέει μαζί του. Κι όχι μόνο στο επίπεδο της θεματολογίας, όπως αναφέρατε, αλλά και σε αυτό της μουσικής πράξης. Η πολυφωνία στα τραγούδια μας, για παράδειγμα, ήταν κάτι που προέκυψε, μέσα από τις πρόβες και τα λάιβ. Πιστέψαμε σε αυτό και αλλάξαμε τα τραγούδια μας πολύ. Ο Διονύσης Σαββόπουλος στη διάρκεια της συνεργασίας που ευτυχήσαμε να μας χαρίσει, μας κατέδειξε αυτήν, ακριβώς, τη σύνδεσή μας με τον αρχαίο Αλκμάνα, τον πρωτοστάτη της χορικής ποίησης.
Α. Τασούλα: Εδώ να πούμε ότι στα περισσότερα τραγούδια στίχο και μουσική γράφει ο Δημήτρης Σινάνογλου, που είναι άνθρωπος με σταθερά εύθυμη διάθεση και αγάπη για τη ζωή και τη φύση. Οπότε, ναι, η διατύπωση μου φαίνεται ταιριαστή. Θα πρόσθετα μόνο την πολιτική χροιά που συνήθως υπάρχει στα τραγούδια των Αλκμάν και είναι μια ακόμα συνειδητή αφετηρία.
Δ. Σινάνογλου: Επίσης, να αποκαλύψουμε πως η αγάπη μας κι ο θαυμασμός μας για το έργο του συνονόματου προγόνου μας, μας οδήγησε σε μια ιδιόμορφη συνεργασία μαζί του: δουλεύουμε ένα πρότζεκτ στο οποίο τολμούμε μια δική μας μελοποίηση του σωζόμενου ποιητικού έργου του ποιητή…
Η γενικότερη στάση σας είναι αυτή ανθρώπων με προοδευτικό πνεύμα και ανοιχτούς ορίζοντες. Ωστόσο, η μουσική σας έχει έντονα παραδοσιακή χροιά. Σας φόβισε ποτέ ότι στο μυαλό μιας μερίδας κόσμου η παραδοσιακή μουσική είναι συνυφασμένη με μια πιο συντηρητική πλευρά της κοινωνίας μας ή θέλατε εξαρχής να το ανατρέψετε αυτό;
Κ. Αρσένης: Έχει παραδοσιακή χροιά μεν αλλά με προσμείξεις και από άλλα είδη μουσικής, οπότε αυτό από μόνο του είναι λίγο εναλλακτικό ή και ανατρεπτικό κάποιες φορές (κάποιοι το θεωρούν ακόμα και παράτολμο). Δεν έγινε κάτι με σκοπό να ανατραπούν συντηρητικές αντιλήψεις, πιστεύουμε ότι η παράδοση έχει μέσα της το στοιχείο της εξέλιξης, δεν είναι στάσιμη και δεν πρέπει να είναι (κι αυτό ίσως να την κρατάει ζωντανή). Δεν είναι κάτι που δημιουργήθηκε σε μια μοναδική στιγμή στο παρελθόν και παρέμεινε αναλλοίωτο μέχρι σήμερα. Ένα δημοτικό τραγούδι, για παράδειγμα, έχει ζυμωθεί μέσα στο χρόνο και έχει τραγουδηθεί απ’ τις φωνές πολλών ανθρώπων. Μπορεί συχνά να αλλαχτούν και οι στίχοι του, είτε επειδή έχουν παρερμηνευτεί, είτε επειδή προσαρμόστηκαν σε μία κατάσταση, σε μια ντοπιολαλιά ή σε κάποιον μύθο.
Α.Τασούλα: Νομίζω ότι αυτή η αντίληψη έχει παρέλθει. Η νεολαία με, όπως λέτε προοδευτικό πνεύμα και ανοιχτούς ορίζοντες, έχει κάνει μεγάλη στροφή προς την παράδοση. Αρχικά, ακολουθώντας τους Μάλαμα, Παπακωνσταντίνου, Μυστακίδη και τόσους άλλους που σκάβουν χρόνια τώρα το μονοπάτι, ταυτόχρονα ξαναζωντανεύοντας τα πανηγύρια στην επαρχία και τέλος αναδεικνύοντας νέες δυνάμεις όπως τους Villagers ή τελευταία τον Εισβολέα κ.α. Το πανηγύρι με τη συλλογικότητά του, το ενωτικό και γλεντικό του στοιχείο είναι πεδίο βαθιά προοδευτικό. Οπότε, όχι, ποτέ δε μας φόβισε αυτό.
Τα τραγούδια σας γεννιούνται συλλογικά ή έχετε ξεκάθαρες αρμοδιότητες;
Κ. Αρσένης: Δεν υπάρχουν προκαθορισμένες αρμοδιότητες. Συνήθως κάποιος (αυτός ο κάποιος τις περισσότερες φορές είναι ο Σινάνογλου) φέρνει στην πρόβα μια καινούργια σύνθεση, μια ιδέα, μια μελωδία, που είτε την έχει καταγράψει σε παρτιτούρα, είτε παίζει στο πιάνο και περιγράφει αυτό που έχει στο μυαλό του. Στη συνέχεια, οι υπόλοιποι βάζουμε τις δικές μας ιδέες ή τη δική μας προσέγγιση και προκύπτει ένα αποτέλεσμα μέσα από παίξιμο και τριβή. Κάποια κομμάτια έχουν προκύψει τελείως αβίαστα ενώ σε άλλα έχουν γίνει αλλαγές ακόμα και την τελευταία στιγμή στο στούντιο, κατά την ηχογράφηση.
Δ. Καζάνης: Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα, είναι ότι ο καθένας μας σκέφτεται τους άλλους πέντε όταν γράφει μια μουσική για τους Αλκμάν. Κι όχι απλά τα όργανα που παίζουν, αλλά την μουσική τους προσωπικότητα, συνολικά. Η πρόβα, βέβαια, είναι μια ξεκάθαρα συλλογική διαδικασία.
Α.Τασούλα: Μιας και είπαμε για τη μουσική, να πούμε ότι τους στίχους τους φέρνει πάντα ο Δημήτρης. Αυτό που όλοι φέρνουν με μεγάλη ανοιχτοχεριά στην πρόβα είναι κέφι, ευγένεια, χαρά, ενδιαφέρον και πλήρη αποδοχή ο ένας για τον άλλον. Αυτό που γεννιέται συλλογικά είναι ένα υπέροχα αγαπησιάρικο κλίμα στις πρόβες και στη σκηνή.
Η περίοδος που ζήσαμε για πάνω από έναν χρόνο χαρακτηρίστηκε έντονα από κλείσιμο στο σπίτι. Το αναδείξατε και με το τραγούδι «Καναπές» που βγάλατε πέρσι. Τελικά το «άντε να σταθώ ξανά στα πόδια μου» που λέει ο στίχος είναι και προσωπική μας υπόθεση;
Α.Τασούλα: Όσο είναι ατομική ευθύνη και η καταπολέμηση της πανδημίας… Όχι! Πρώτα είναι ευθύνη και υποχρέωση συλλογική, δηλαδή κρατική και στο τέλος τέλος… τέλος της πορείας θα έπρεπε κανείς να χρειαστεί να ανατρέξει στο προσωπικό του ψυχικό απόθεμα. Ένα ολόκληρο κράτος, το δημόσιο σύστημα υγείας, η δημόσια παιδεία, οι μικρές επιχειρήσεις και τελικά οι πυλώνες της ελληνικής οικονομίας και κουλτούρας βασίζονται σε αυτό το πείσμα να «ξανασταθούμε στα πόδια μας» με ίδια μέσα. Σε αυτή τη φάση το ζητούμενο είναι η συλλογική ευθύνη. Υπό άλλες συνθήκες θα λέγαμε άλλα πράγματα…
Φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από την επανάσταση του 21′. Στο videoclip του νέου σας τραγουδιού «Σουλιώτες», μια διασκευή του παραδοσιακού ηπειρώτικου τραγουδιού, κάνετε μια ιδιότυπη μίξη ηρώων του τότε, με πρόσωπα όπως ο Γρηγόρης Λαμπράκης, ο Μανώλης Γλέζος, ο Ζακ Κωστόπουλος, ο Παύλος Φύσσας κ.α. Πιστεύετε ότι η εποχή μας έχει γεννήσει προσωπικότητες που θα είναι σημεία αναφοράς για τις επόμενες γενιές; Από ποιο υλικό φτιάχνονται οι σύγχρονοι ήρωες;
Α.Τασούλα: Φυσικά και είναι σημεία αναφοράς για το μέλλον! Είναι η εποχή που πρέπει να φέρουμε αλλαγές στην κοινωνία και οι άνθρωποι αυτοί θυσιάστηκαν ακριβώς όπως οι ήρωες του 21! Έτσι, μπορώ για παράδειγμα να λέω στα παιδιά στο σχολείο ότι η Χρυσή Αυγή είναι εγκληματική οργάνωση, πριν λίγα χρόνια δε μπορούσα να το κάνω. Επίσης είναι η εποχή που το 1 στα 10 παιδιά μες στην τάξη μου, που έχει διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή ταυτότητα, θα πρέπει να μην αισθάνεται την απεριόριστη μοναξιά των αντίστοιχων παιδιών της γενιάς μου. Είναι καιρός να ελευθερωθούν κι άλλες μερίδες πληθυσμού που ακόμα υποφέρουν. Και ναι, αυτοί είναι οι ήρωές μας!
Κ. Καραμπερόπουλος: Σε κάθε εποχή νομίζω ότι οι ήρωες είναι αυτοί που ξεφεύγουν από το -φυσιολογικό για όλους μας- νοιάξιμο για τον εαυτό τους και τον μικρόκοσμο της ζωής τους και βάζουν πάνω από αυτά το κοινό καλό, την ευημερία όλων. Κάποιες φορές θα χρειαστεί να γίνουν ο σπόρος για να καρπίσει ένα καινούργιο δέντρο, να θυσιαστούν για κάτι που θα χαίρονται όλοι οι κατοπινοί άνθρωποι, χωρίς να σημαίνει ότι αγαπούν τη ζωή και τη χαρά λιγότερο από όλους μας.
Δ. Σινάνογλου: Καταρχάς, διεκδικούμε να πάρουμε πίσω τους εθνικούς μας ήρωες! Χούντα και εθνικιστικές ομάδες χρησιμοποίησαν την ελληνικότητα ως δικό τους ειδικό χαρακτηριστικό, γεγονός που (πολύ φυσιολογικά) έκανε πολλούς από μας να απομακρυνθούμε από καθετί που θύμιζε σημαίες και φουστανέλες. Όσο για τους ήρωες και τις ηρωίδες του σήμερα, νομίζω πως είναι η μικρή χρονική απόσταση που έχουμε από τη δράση τους που θολώνει την κρίση μας και θαμπώνει τον μύθο τους. Με το πέρασμα του χρόνου γίνεται σιγά σιγά ξεκάθαρο στη συνείδηση όλων το μέγεθος της θυσίας τους, το υπεράνθρωπο θάρρος τους, η πίστη τους στις παναθρώπινες αξίες, όπως συνέβη με τον Λαμπράκη, τον Μπελογιάννη, τον Γλέζο.
Υπάρχουν μουσικοί τους οποίους αναγνωρίζετε ως σταθερές επιρροές στο έργο σας;
Δ. Καζάνης: Όλη η κλασσική μουσική, όλη η παραδοσιακή μουσική και όλη η βυζαντινή μουσική! Πιο συγκεκριμένα Μπαχ, Μότσαρτ και Σεντ-Σανς από τους κλασικούς, Κόρος, Κουκουλάρης και λίγο πολύ όλοι οι βιολιστές της παραδοσιακής μουσικής και στη βυζαντινή ο πατέρας μου!
Β. Κοτζάμπασης: Brian Blade, Questlove.
Δ. Σινάνογλου: Ο Σαββόπουλος, η Πλάτωνος, ο Παπάζογλου, το ροκ του ’80 και του ’90, τα πανηγύρια στα χωριά μας.
Εάν σας δινόταν η δυνατότητα να ταξιδέψετε πίσω στον χρόνο, πείτε μου δύο καλλιτέχνες με τους οποίους θα επιθυμούσατε να συνεργαστείτε.
Δ. Καζάνης: Με τον Αλκμάνα και τον Τούντα.
Κ. Αρσένης: Τον Χατζιδάκι και τον Φρανκ Ζάππα.
K. Kαραμπερόπουλος: Τον Πέτρο τον Λαμπαδάριο, σπουδαίο μουσικό και δάσκαλο της Βυζαντινής μουσικής στα τέλη του 18ου αιώνα και την Ella Fitzgerald.
Δ. Σινάνογλου: Τον Δημήτρη Λάγιο και τον Freddie Mercury.
Πάνω από ένας χρόνος που η ζωή μας έχει αλλάξει λόγω της πανδημίας και δυστυχώς στον κλάδο σας και με συναυλιακούς χώρους κλειστούς, τα πράγματα μοιάζουν ασφυκτικά. Σε αυτό το περιβάλλον αδράνειας και οικονομικής ανασφάλειας, πού πρέπει να «σκάψει» ο καλλιτέχνης για να βρει τη δύναμη να δημιουργήσει;
Α. Τασούλα: Στην αντίσταση!
Κ. Αρσένης: Όσο για το ασφυκτικά που είπατε… μακάρι να ήτανε ασφυκτικά! Αλλά με την έννοια της κατάμεστης αίθουσας συναυλιών ή της γεμάτης πλατείας ενός θεάτρου. Σίγουρα δημιουργείται μια στέρηση, έχει τραβήξει πολύ αυτή η ιστορία και όλοι θέλουμε να βρεθούμε και να παίξουμε μουσική παρέα, όπως άλλωστε και όλοι οι άνθρωποι θέλουν να βρούνε και πάλι τους ρυθμούς τους και να συναναστραφούν άλλους ανθρώπους, να βγούνε με την παρέα σε μια ταβέρνα, σε ένα μπαρ, να πάνε σε μια συναυλία, σε μια θεατρική παράσταση… από την άλλη ίσως αυτό το περιβάλλον αδράνειας και η γενικότερη ανασφάλεια που βιώσαμε να έδωσαν μια αφορμή για σκέψη και εσωτερίκευση, να κλειστούμε στους εαυτούς μας και να δημιουργήσουμε ή τουλάχιστον να εκμεταλλευτούμε με έναν τέτοιο τρόπο αυτόν τον εγκλεισμό. Εξάλλου η έμπνευση δεν έρχεται πάντα μόνο μέσα από ευχάριστες καταστάσεις.
Δ. Σινάνογλου: Οι συνθήκες δεν εμποδίζουν τη δημιουργία, αντίθετα, μάλιστα την ευνοούν. Αυτή τη χρονιά γράφτηκαν ένα σωρό τραγούδια: τραγούδια-φαντάσματα, που δεν προβάρονται, δεν παίζονται, δεν τραγουδιούνται. Χωρίς τις συναυλίες, χωρίς την επαφή με το κοινό, η μουσική είναι μάταιη. Το ίδιο, όμως, ίσως και περισσότερο, μας έλειψαν οι καθημερινές μουσικές μας συνήθειες, δηλαδή, οι ηχογραφήσεις, οι πρόβες, οι μπύρες…
Όταν ξεκινήσετε και πάλι τις συναυλίες, με ποιο τραγούδι θα θέλατε να ανοίξετε και γιατί;
K. Kαραμπερόπουλος: Με το «Καλώς ανταμωθήκαμε», τραγούδι από τη Μικρά Ασία.
Β. Κοτζάμπασης: Θα επέλεγα το Έπεσε χάμω το ψωμί γιατί είναι ένα τραγούδι το οποίο μπορεί να δώσει κίνηση στους ακροατές από τις πρώτες του νότες.
Δ. Καζάνης: Το ψωμί, κι εγώ.
Α. Τασούλα: Με το ψωμί γιατί έτσι ανοίγει ο δεύτερος μας δίσκος, γιατί ξεκινάει με το «μπεράτι» της Ηπείρου, δηλαδή πολύ «πορωτικά» αλλά και γιατί μιλάει για μια μπουκιά ψωμί που πέφτει κάτω και με ευλάβεια σκύβουμε να την πιάσουμε…
K. Aρσένης: Χωρίς δεύτερη σκέψη, συμφωνώ κι εγώ. Θα αναρωτιέστε όλοι ποιο είναι αυτό το ψωμί, πολύ σύντομα κυκλοφορεί ο νέος μας δίσκος και το μυστήριο θα λυθεί!
Δ. Σινάνογλου: Η απόφαση πάρθηκε, με το Έπεσε χάμω το ψωμί θα ξεκινήσουμε… Εγώ, πάντως, έτσι για να τους πάω κόντρα, θα διάλεγα το Θέλω να μπω στο γλέντι. Για να ξαναπιαστούμε, να ξαναχορέψουμε, να γιορτάσουμε τη νίκη της ζωής κόντρα στο χαμό, στη μοναξιά, στην απομόνωση, να πανηγυρίσουμε τον ερχομό του καλοκαιριού. Θέλω να μπω μες στο χορό / τα χέρια ανοίξτε / τον κύκλο ανοίξτε / θέλω να μπω στο γλέντι.
*Ο νέος δίσκος των Αλκμάν «Ξανά και Ξανά» κυκλοφορεί στις 20 Ιουνίου από τη Fishbowl Music Tank, ενώ είναι διαθέσιμος και σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες.
