της Φανής Χατζή
Τους τελευταίους μήνες, συναντάμε στα ράφια των βιβλιοπωλείων πολλά αξιόλογα βιβλία, ελλήνων και ξένων συγγραφέων, ενώ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι επανεκδόσεις ή επετειακές εκδόσεις ήδη αγαπημένων έργων. Σταχυολογώντας τίτλους από την πρόσφατη εκδοτική σοδειά, παρατηρήσαμε ιδιαίτερη άνθιση της σύγχρονης μεταφρασμένης γυναικείας πεζογραφίας. Για την άνοιξη, λοιπόν, που έρχεται, και έχοντας έντονες τις μνήμες των διεκδικήσεων της φετινής 8ης του Μάρτη, προτείνουμε 10 βιβλία γυναικών που διαπρέπουν στο εξωτερικό και αξίζει να ανακαλύψουμε.
«Ξανθές Ρίζες» της Bernardine Evaristo, Εκδόσεις Gutenberg, Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς
Η Βρετανίδα Bernardine Evaristo, η πρώτη μαύρη συγγραφέας που απέσπασε το βραβείο Booker το 2019, συστήθηκε στο ελληνικό κοινό με το βιβλίο «Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο» (Gutenberg,μτφρ Ρένας Χατχούτ). Στις «Ξανθές Ρίζες», η συγγραφέας αξιοποιεί την χαρακτηριστική της πρόζα και το καυστικό της χιούμορ για να αντιστρέψει την ιστορία του Τριγωνικού Δουλεμπορίου. Φαντάζεται ένα εναλλακτικό σενάριο στο οποίο τα μαύρα υποκείμενα είναι αυτά που αιχμαλωτίζουν και πουλάνε τους λευκούς Ευρωπαίους σε φυτείες μαύρων γαιοκτημόνων. Όλο το τραύμα των βασανιστηρίων, των βιασμών, της καταναγκαστικής εργασίας και καταπίεσης που ιστορικά υπέστησαν τα μαύρα άτομα, περιγράφεται εδώ με μια έξυπνη αντιστροφή ρόλων.
«Γάμος από Έρωτα» της Monica Ali, Εκδόσεις Ψυχογιός, Μετάφραση: Αργυρώ Μαντόγλου
Εκπρόσωπος του σύγχρονου βρετανικού μυθιστορήματος είναι και η Βρετανή Μπανγκλαντεσιανής καταγωγής Monica Ali, η οποία καθιερώθηκε στα αγγλικά γράμματα με το Brick Lane (στα ελληνικά κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Εφτά Θάλασσες και Δεκατρία Ποτάμια», εκδ. Ωκεανίδα). Στο «Γάμος από Έρωτα» η συγγραφέας εστιάζει σε ένα νεαρό ζευγάρι γιατρών, την Γιασμίν και τον Τζο, που ερωτεύονται και αποφασίζουν να παντρευτούν. Όσο οι δύο οικογένειες γνωρίζονται και οι ταξικές και πολιτιστικές διαφορές μεταξύ τους εντείνονται, ξεδιπλώνεται ένα οικογενειακό δράμα που επιτρέπει στην Ali να σχολιάσει τις θεματικές που την απασχολούν συνήθως∙ τις σχέσεις, τη μετανάστευση, τις φυλετικές διαφορές.
«Το πορτρέτο ενός γάμου» της Maggie O’Farrell, Εκδόσεις Ψυχογιός, Μετάφραση: Αύγουστος Κορτώ
Από τη λίστα δε θα μπορούσε να λείπει το νέο βιβλίο της πολυγραφότατης Maggie O’Farrell, που τιμήθηκε με το Women’s Prize for Fiction το 2020, χάρη στο βιβλίο της «Άμνετ» (Ψυχογιός, μτφρ Αύγουστος Κορτώ). Στο «Πορτρέτο ενός γάμου», η Βορειοϊρλανδή συγγραφέας αναπλάθει την ιστορία της Δούκισσας Λουκρητίας, που δολοφονήθηκε από το σύζυγό της στην τρυφερή ηλικία των δεκαέξι ετών. Η εμμονή στα αφανή πρόσωπα της ιστορίας, η αφήγηση σε πολλαπλά επίπεδα και το λυρικό ύφος που η συγγραφέας αγαπά να χρησιμοποιεί, εμπλουτίζονται εδώ από την πρόσθετη αναφορά σε ζητήματα φύλου και σχέσεων εξουσίας.
«Η φώτιση της πράσινης δαμασκηνιάς» της Shokoofeh Azar, Εκδόσεις Βακχικόν,
Η Ιρανή συγγραφέας Shokoofeh Azar έγραψε το βιβλίο «Η φώτιση της πράσινης δαμασκηνιάς», ούσα εξόριστη στην Αυστραλία. Η μετάφρασή του στα ελληνικά συνοδεύεται από το βάρος των απαιτήσεων που φέρουν οι τίτλοι που βρέθηκαν στη μακρά λίστα του International Booker Prize. Με μια ιδιαίτερη αφηγήτρια-φάντασμα και έντονα στοιχεία μαγικού ρεαλισμού και περσικού φολκλόρ, η Shokoofeh Azar ενσαρκώνει τη ζωή στο μετεπαναστατικό Ιράν παραδίδοντας μια πραγματεία πάνω στη θρησκεία, τον πόλεμο, το τραύμα και τη συλλογική μνήμη.
«Στο σπίτι των Ονείρων» της Carmen Maria Machado, Εκδόσεις Αντίποδες, Μετάφραση: Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου
Η πρώτη μετάφραση έργου της συγγραφέως, αρθρογράφου και ακτιβίστριας Carmen Maria Machado, γνωστής κυρίως για τα διηγήματά της, προέρχεται από τις εκδόσεις Αντίποδες, το λογοτεχνικό «σπίτι» κι άλλων σημαντικών εκπροσώπων του λεγόμενου auto-fiction (βλ. Αργοναύτες της Maggie Nelson ή την εργογραφία του Edouart Louis). Το «Στο σπίτι των Ονείρων», που συνιστά τη μαρτυρία της Αμερικανίδας συγγραφέως για την κακοποιητική σχέση της με την πρώην σύντροφο της, συνιστά μια σημαντική προσθήκη στην ξενόγλωσση λεσβιακή λογοτεχνία και δίνει φως σε ένα ζήτημα που δεν αναπαρίσταται συχνά στη Λογοτεχνία, αυτό της κακοποίησης στα πλαίσια μιας ομόφυλης σχέσης.
«Πιρανέζι» της Susanna Clarke, Εκδόσεις Αίολος, Μετάφραση: Αντώνης Καλοκύρης
Από το σπίτι των Ονείρων μεταφερόμαστε στο σπίτι του Πιρανέζι, ένα σπίτι με ατελείωτους διαδρόμους, αίθουσες και επίπεδα, έναν λαβύρινθο τον οποίο ο Πιρανέζι οφείλει να εξερευνά αενάως, καταγράφοντας παρατηρήσεις για όσα συναντά και παρατηρεί. Χτίζοντας αυτό το σκηνικό υποβλητικής ατμόσφαιρας και αυτόν τον μυθολογικής εμπνεύσεως ήρωα, η Clarke διεκδικεί τη θέση της σε ένα είδος λογοτεχνίας κατά κανόνα ανδροκρατούμενο (βλ. Μπόρχες, Μάρκεζ, Καλβίνο). Τελικά, παραδίδει ένα έργο που ενέχει τις δόσεις παραλόγου του μαγικού ρεαλισμού και την υπαινικτικότατα της αλληγορίας.
«Πάρανταϊς» της Fernanda Melchor, Εκδόσεις Δώμα, Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
Η Μεξικανή συγγραφέας Fernanda Melchor κατάφερε με την «Εποχή των Τυφώνων» (Δώμα, μτφρ Αγγελική Βασιλάκου) να κερδίσει ένα φανατικό αναγνωστικό κοινό που περίμενε εναγωνίως τη μετάφραση του «Πάρανταις», το δεύτερο βιβλίο της, που βρέθηκε επίσης στη βραχεία λίστα του International Booker Prize. Στο Πάρανταις, ένα πολυτελές συγκρότημα κατοικιών στη Βερακρούς, συναντάμε τους Φράνκο και Πόλο, δύο εφήβους αντίθετους σε χαρακτήρα, αλλά εξίσου περιθωριοποιημένους κοινωνικά. Μεταξύ τους θα αναπτυχθεί μια σχέση βασισμένη στις καταχρήσεις, ενταγμένη στο γενικότερο κλίμα βίας και τοξικότητας της πόλης τους, και δοσμένη μέσα από το εμποτισμένο στο βρώμικο ρεαλισμό ύφος της Melchor.
«Αλήτες!» της Eloghosa Osunde, Εκδόσεις Διόπτρα, Μετάφραση: Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης
Από τους περιθωριοποιημένους της Βερακρούς μεταφερόμαστε στους «αλήτες» του Λάγος, και στην πρωτόλεια προσπάθεια της Νιγηριανής Eloghosa Osunde. Οι αλήτες είναι οι κουήρ, οι φτωχοί, οι κοινωνικά παρίες, των οποίων η καθεαυτή ύπαρξη συνιστά μια πράξη αντίστασης σε μια κοινωνία που τους αποκληρώνει. Οι ιστορίες τους, αυτοτελείς με την πρώτη ματιά, σταδιακά διασταυρώνονται και δημιουργούν ένα δίκτυο που αναδεικνύει την πόλη ως αυτοτελή χαρακτήρα. Ατίθασο, αποσπασματικό και άναρχο, το βιβλίο αυτό φέρνει έναν ανανεωτικό αέρα στη σύγχρονη ξένη πεζογραφία.
«Ο άντρας μου» της Rumena Buzarovska, Εκδόσεις Gutenberg, Μετάφραση: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου
Σύντομες ιστορίες συναντάμε και στη συλλογή «Ο άντρας μου», της Rumena Buzarovska, που εδώ και εβδομάδες έχει κατακλύσει όλες τις λίστες με τα ευπώλητα. Η φεμινίστρια συγγραφέας από τη Βόρεια Μακεδονία συνέθεσε έντεκα ιστορίες διαφορετικών γυναικείων αφηγηματικών φωνών, οι οποίες εξομολογούνται τις μύχιες σκέψεις τους για τις ίδιες και τους συντρόφους τους. Σκοπός της Buzarovska μοιάζει να είναι περισσότερο η απενεχοποίηση της γυναικείας συμπεριφοράς σε όλες της τις εκφάνσεις παρά η άκριτη και επιφανειακή κριτική της πατριαρχικής δόμησης της κοινωνίας, στην οποία η ίδια ζει και γράφει.
«Όλιβ, Ξανά» της Elizabeth Strout, Εκδόσεις Άγρα, Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Τη δομή μικρών ιστοριών συναντάμε, τέλος, και στο «Όλιβ, Ξανά», τη συνέχεια του βραβευμένου με Pulitzer βιβλίου «Όλιβ Κίττριτζ» (Άγρα, μτφρ Μαργαρίτα Ζαχαριάδου) της Αμερικανίδας Elizabeth Strout. Ενώ η πολυβραβευμένη συγγραφέας βρίσκεται στο απόγειο της καριέρας της (σημειωτέον ότι το πιο πρόσφατο βιβλίο της “Oh, William!” βρέθηκε στη βραχεία λίστα των βραβείων Booker για το 2022), το ελληνικό αναγνωστικό κοινό ξανασυναντά την αξιαγάπητη ηρωίδα Όλιβ, που βρίσκεται πλέον στο δεύτερο μισό της ζωής της και ενώπιον διάφορων αλλαγών.
