Between the Pessimism of
the Intellect and the Optimism of the Will / Από την απαισιοδοξία
της νόησης στην αισιοδοξία της πράξης”
Εκθέσεις, δράσεις,
φεστιβάλ περφόρμανς, εργαστήρια, συμπόσια, συναντήσεις, ξεναγήσεις και
εκπαιδευτικά προγράμματα, όλα αυτά συνθέτουν το πρόγραμμα της φετινής, 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης
Θεσσαλονίκης, η οποία πρόκειται να πραγματοποιηθεί από τις 23 Ιουνίου έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2015
στην πόλη.
Κάτω από τον γενικό
τίτλο «Παλιές Διασταυρώσεις-MakeitNew ΙΙΙ», η τελευταία διοργάνωση του τριμερούς σπονδυλωτού προγράμματος
που ξεκίνησε το 2011 με βασικό άξονα τη Μεσόγειο, θα αποτελέσει το εικαστικό
γεγονός για τη συγκεκριμένη περίοδο.
Το έργο είναι
εντεταγμένο στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα
Μακεδονίας-Θράκης 2007-2013 του ΕΣΠΑ που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο
Περιφερειακής Ανάπτυξης) και την Ελλάδα, και φορέας υλοποίησης και
διοργανωτής του είναι το Κρατικό
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Τη
Γενική Διεύθυνση της 5ης Μπιενάλε έχει η Κατερίνα Κοσκινά, πρώην
πρόεδρος του ΚΜΣΤ, ιστορικός τέχνης-επιμελήτρια εκθέσεων
Επιμελήτρια της Κεντρικής
Έκθεσης είναι η Κατερίνα Γρέγου, ιστορικός
τέχνης, ανεξάρτητη επιμελήτρια και συγγραφέας.
Αναλυτικά ολόκληρο το πρόγραμμα, Κεντρικό και
Παράλληλο, της 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης
Θεσσαλονίκης, οι συνεργαζόμενοι φορείς και οι εκθεσιακοί χώροι θα ανακοινωθούν
σε επόμενο δελτίο Τύπου.
Κεντρική Έκθεση
Η κεντρική έκθεση Between
the Pessimism of the Intellect and the Optimism of the Will / Από την απαισιοδοξία
της νόησης στην αισιοδοξία της πράξης”, τίτλος που ανήκει στην επιμελήτρια Κατερίνα
Γρέγου, εμπνευσμένος από έναν αφορισμό του Antonio Gramsci, θα φιλοξενηθεί και
φέτος στον ιδιαίτερο χώρο του Περιπτέρου 6, εντός ΔΕΘ. 43 καλλιτέχνες και μία καλλιτεχνική κολεκτίβα από 25 χώρες, με ήδη υπάρχοντα
έργα αλλά και εξολοκλήρου νέες παραγωγές, θα προσεγγίσουν το θέμα της έκθεσης,
κάνοντάς το πιο επίκαιρο από ποτέ.
Συμμετέχοντες
καλλιτέχνες
Carlos Aires
(ES), Can Altay & Jeremiah Day (TR/US),
Ivan Argote (CO),
Marwa Arsanios (US),
Bertille Bak (FR),
Taysir Batniji (PS),
James Beckett (ZA/NL),
Adelita HusniBey
(IT), David Brognon
& Stéphanie Rollin (BE/LU),
Μαρίνα Γιώτη (GR), Depression Era
(GR), Ninar Esber
(LB), Mounir Fatmi
(MA), Peter Friedl
(AT), Mekhitar Garabedian
(SY/BE), Ganzeer
(EG), Piero Gilardi
(IT), Hamza Halloubi
(MA), Nick Hannes
(BE), Sven Johne
(DE), Annika Kahrs
(DE), Ελένη Καμμά (GR), Hayv Kahraman (IQ), Μιχαήλ Καρίκης (GR),
Χρυσάνθη Κουμιανάκη (GR), Erik Van Lies hout (NL),
Thomas Locher (DE),
Angela Melitopoulos & Angela Anderson (DE / US),
Tom Molloy (IE),
Νίκος Ναυρίδης (GR), Qiu Zhijie (CN), Pavel Pepperstein (RU), Αντώνης Πίττας (GR),
Θοδωρής Προδρομίδης (GR), Meriç
Algün Ringborg
(TR), Anila Rubiku
(AL), Marinella Senatore
(IT), Nedko Solakov
(BG), Νίκος Τρανός (GR),
Thomas Weinberger (DE),
Olav Westphalen (DE)
Λίστα
χωρών
Αίγυπτος, Αλβανία, Αυστρία, Βέλγιο,
Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, ΗΠΑ, Ιράκ, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία,
Κίνα, Κολομβία, Λίβανος, Λουξεμβούργο, Μαρόκο, Νότια Αφρική, Ολλανδία,
Παλαιστίνη, Ρωσία, Συρία, Τουρκία
Απόσπασμα από το
σημείωμα της Επιμελήτριας.
«Πηγή
έμπνευσης για τον τίτλο της Κεντρικής Έκθεσης αποτέλεσε ένας αφορισμός που
επαναλαμβάνεται στα Τετράδια της Φυλακής (Quadernidel carcere) του Antonio
Gramsci, που γράφτηκαν μεταξύ του 1929 και 1935, ενώ ο Gramsci ήταν
φυλακισμένος από το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας. Στο ογκώδες αυτό έργο, το
γραμμένο κατά τη διάρκεια του εντεκαετούς εγκλεισμού του ο Gramsci επανέρχεται
συχνά σε μια συγκεκριμένη φράση: “Η πρόκληση της νεωτερικότητας είναι να ζεις δίχως
ψευδαισθήσεις μα και δίχως απογοήτευση (…) Είμαι απαισιόδοξος λόγω
νόησης και αισιόδοξος λόγω θέλησης.” Ο δυισμός που
η φράση αυτή επικαλείται στο καταληκτικό κομμάτι της αποτελεί αφετηρία για μια
διερεύνηση της κρίσης που πλήττει την περιοχή της Μεσογείου – καθώς και τρόπων εξόδου από αυτήν–, ζήτημα
που θα βρεθεί στο επίκεντρο του προβληματισμού της επόμενης Μπιενάλε.
Παρότι
είναι αδύνατον να προσεγγίσει κανείς τις χώρες της ‘Mare Nostrum’ ως μία
ομοιογενή κατηγορία ή να καταλήξει σε έναν και μοναδικό ορισμό της “Μεσογείου”,
οι περισσότερες από τις 26 χώρες που εκτείνονται περιμετρικά της λεκάνης της
βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με μια σειρά από σοβαρές κρίσεις (κοινωνικές,
οικονομικές ή πολιτικές), ενώ στην περιοχή εντοπίζονται πολλές εμπόλεμες ή
εύφλεκτες ζώνες. Για την ακρίβεια, δεν θα ήταν υπερβολή να περιγράψει κανείς τη
σημερινή Μεσόγειο ως μια ζώνη κρίσης. Η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία παλεύουν
με την οικονομική κατάρρευση, η Τουρκία βρίσκεται εν μέσω πολιτικής κρίσης,
μεγάλο μέρος των νότιων και ανατολικών ακτών της Μεσογείου παραδίνεται στον
πολιτικό και κοινωνικό αναβρασμό καθώς οι δημοκρατικές διαδικασίες τίθενται υπό
απειλή ή ακόμη και ακύρωση, ενώ οι ανατολικές ακτές της παραμένουν βυθισμένες
σε αδιέξοδες συγκρούσεις και πολέμους και επί μακρόν ανεπίλυτες πολιτικές,
θρησκευτικές και εδαφικές διαμάχες. (…)
Έτσι, ενώ
η Μεσόγειος δεν μπορεί να οριστεί στη βάση μιας κοινής ταυτότητας, δείχνει
εντούτοις να αποτελεί σήμερα εστία μερικών από τα σοβαρότερα προβλήματα της
εποχής μας, όπως αυτά της κοινωνικής και οικονομικής (αν-)ισότητας, της δημοκρατίας, των πολιτικών
δικαιωμάτων, της μετανάστευσης και κίνησης των πολιτών, της προσωπική
αυτονομίας. Ο ίδιος ο Gramsci όρισε την κρίση ως εκείνη τη συγκυρία κατά την
οποία “το παλιό πεθαίνει και το καινούργιο αδυνατεί να γεννηθεί” και πρόσθεσε
ότι “στο μεσοδιάστημα αυτό κάνει την εμφάνισή της μια μεγάλη ποικιλία από
νοσηρά συμπτώματα”.(….) Επαφίεται στους καλλιτέχνες, στους ανθρώπους του
πολιτισμού και στους ακτιβιστές των κινημάτων βάσης να κάνουν πράξη τη
δημιουργική και ριζοσπαστική φαντασία, ούτως ώστε να αναλύσουν κριτικά την
παρούσα συγκυρία (εξασκώντας έτσι την απαισιοδοξία της νόησης) αλλά και να
οραματιστούν ή να δείξουν τον δρόμο προς έναν άλλο τρόπο ύπαρξης
(ενεργοποιώντας την αισιοδοξία της θέλησης).
Υπό το
φως της διάχυτης μοιρολατρίας και του κυνισμού που χαρακτηρίζει πολλές όψεις
του σύγχρονου πολιτικού, οικονομικού και δημόσιου βίου, καθώς και της
δεσπόζουσας άποψης που θέλει την επικράτηση του καπιταλισμού “αναπόφευκτη”, η
φράση του Gramsci είναι τόσο επίκαιρη όσο και όταν πρωτογράφτηκε.
Πραγματωμένη,
η αισιοδοξία της θέλησης θέτει τα θεμέλια ενός καλύτερου μέλλοντος, γεννά τη
σπίθα της αλλαγής.
Η 5η
Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης θα αναδιφήσει τα πολλαπλά νοήματα αυτής της φράσης
και θα εξερευνήσει την γκρίζα ζώνη που ανοίγεται μεταξύ των δύο πόλων της.
Ο
αφορισμός του Gramsci γίνεται έναυσμα και αφετηρία για μια αναζήτηση διεξόδων
από την κρίση, σε μια εποχή που δείχνει
να αφήνεται ολοένα και περισσότερο στην απάθεια, σε ένα γενικευμένο αίσθημα
ήττας ενώπιον του εντατικοποιημένου καπιταλισμού, των χασμάτων της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας που
διευρύνονται αλματωδώς, του επαπειλούμενου αφανισμού των κοινωνικών
προγραμμάτων και του κράτους πρόνοιας, όχι μονάχα στην περιοχή της Μεσογείου,
αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η Μπιενάλε θα επιχειρήσει έτσι να επισημάνει
μερικά από τα κρίσιμα ζητήματα που συνθέτουν και επηρεάζουν την πραγματικότητα
της Μεσογείου μέχρι στιγμής, αφήνοντας επίσης το απαραίτητο περιθώριο σε αυτό
που ο Ernst Bloch ονόμασε “προοδευτική ονειροπόληση”, απαραίτητη συνθήκη για
την υπέρβαση των αδιεξόδων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα. Ως προς αυτό
είναι καθοριστικός ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η τέχνη, υπό τη μορφή
μιας κριτικής, απελευθερωτικής και
ιδεαλιστικής πράξης.
Η 5η
Μπιενάλε θα παρουσιάσει το έργο καλλιτεχνών που καταπιάνονται ενεργά με
αυτές τις πρακτικές, “συνομιλώντας” ως εκ τούτου συμβολικά με τον αφορισμό του Gramsci.
***
Κατερίνα Κοσκινά /
Βιογραφικό Σημείωμα
Η
Κατερίνα Κοσκινά είναι Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος και επιμελήτρια εκθέσεων.
Είναι Διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Γεννήθηκε
στην Κέρκυρα, σπούδασε Ιστορία και Φιλοσοφία της Tέχνης στη Σορβόννη, στο
Παρίσι. Σπούδασε επίσης Μουσειολογία στη Σχολή του Λούβρου. Είναι Διδάκτωρ της
Ιστορίας της Τέχνης.
Εργάστηκε
έως το 1992 ως Ειδικός Σύμβουλος στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Kέντρο Δελφών.
Διετέλεσε Εθνική Επίτροπος της 23ης Μπιενάλε του Σάο Πάολο το
1996, και της 51ης Μπιενάλε
της Βενετίας το 2005, καθώς και Διευθύντρια της 3ης,της 4ης
και της 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (2011 -2015).
Από
το 1992 έως τον Οκτώβριο του 2014 εργαζόταν στην Alpha Bank ως Επιμελητής της
Συλλογής Έργων Τέχνης και καλλιτεχνικός σύμβουλος της Διοίκησης. ‘Ήταν
Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, στο οποίο
εργαζόταν από το 1992 έως και τo 2014. Διετέλεσε
Πρόεδρος Δ.Σ. του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης από τον Δεκέμβριο του 2008
έως τον Ιανουάριο του 2015, μέλος της Επιτροπής Αισθητικής Πλαισίωσης της
ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. από το 1998 έως το 2011, Καλλιτεχνικός Σύμβουλος της
Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων / Αθήνα 2004 Α.Ε. από το 2000 έως
το 2004. Είναι μέλος του ICOM και της AICA Hellas.
Η
Κατερίνα Κοσκινά έχει επιμεληθεί πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις
τέχνης και έχει συγγράψει κείμενα σε
βιβλία και καταλόγους εκθέσεων, καθώς και άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά
τέχνης. Για το έργο της τής έχει
απονεμηθεί το παράσημο του Cavaliere de ll'Ordine de lla Stella d' Italia
και του Chevalierdans l’ Ordrenational de la Legiond’ Honneur.
Κατερίνα Γρέγου /
Βιογραφικό Σημείωμα
Η Κατερίνα Γρέγου είναι ιστορικός τέχνης, ανεξάρτητη επιμελήτρια και
συγγραφέας με έδρα τις Βρυξέλλες, όπου ζει από το 2006. Είναι η επιμελήτρια του
βελγικού περιπτέρου στην Μπιενάλε της Βενετίας του 2015, όπου θα παρουσιαστεί η
διεθνής ομαδική έκθεση Personne et les Autres, με κεντρικό άξονα τη
δουλειά του Βέλγου καλλιτέχνη Vincent Meessen και άλλων φιλοξενούμενων καλλιτεχνών. Η Κατερίνα Γρέγου
υπήρξε ιδρυτική διευθύντρια και επιμελήτρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης
του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ (1997-2002) και
Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Argos – Centre for Art and Media στις Βρυξέλλες
(2006-2008). Είναι επίσης καλλιτεχνική διευθύντρια της διεθνούς φουάρ Art
Brussels. Είναι επισκέπτρια λέκτορας στο HISK – The Higher Institute of Arts
της Γάνδης, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμα διεθνή συνέδρια και συμπόσια σε
χώρους όπως η πινακοθήκη Tate Modern του Λονδίνου, το Palais de Beaux Arts στις
Βρυξέλλες, το Μουσείο Ludwig της Κολωνίας, οι διεθνείς Μπιενάλε της Βενετίας,
της Κωνσταντινούπολης, του Κιέβου και του Βερολίνου, οι Ακαδημίες Καλών Τεχνών
του Όσλο και της Κοπεγχάγης και η Σχολή Καλών Τεχνών της Ζυρίχης μεταξύ άλλων. Δοκίμιά
της με θέμα τη σύγχρονη τέχνη και τους σύγχρονους καλλιτέχνες δημοσιεύονται τακτικά
σε καταλόγους εκθέσεων, επιθεωρήσεις τέχνης και περιοδικά. Κατά τη διάρκεια της
τρέχουσας χρονιάς, η Κατερίνα Γρέγου βρίσκεται επίσης μεταξύ των προσκεκλημένων
ομιλητών της πλατφόρμας TEDx (Ghent). Το 2014 επιμελήθηκε την έκθεση σύγχρονης Ελληνικής τέχνης“No Country for Young Men: Contemporary Art from
Greece in Times of Crisis” στοBOZAR (Palais de
Beaux Arts, Βρυξέλλες). Η
έκθεση συμπεριλήφθηκε στις πιο σημαντικές, παγκοσμίως, εκθέσεις του 2014 στο
Γερμανικό περιοδικό τέχνης MONOPOL.
Η Κατερίνα Γρέγου έχει επιμεληθεί πολλές
σημαντικές διεθνείς ομαδικές εκθέσεις με πιο πρόσφατες τις:
The Politics of Play, 7η Μπιενάλε
του Γκέτεμποργκ, Σουηδία, 2013.
Liquid Assets: In the Aftermath of the
Transformation of Capital, Steirischer Herbst, Γκρατς, Αυστρία, 2013 (συνεπιμέλεια με τον Luigi Fassi).
Newtopia: The State of Human Rights, Cultuur centrum, Ζυθοποιείο LAMOT, Μουσείο Hof Van Busleyden, Ακαδημία Καλών Τεχνών, De Oude Vleeshal, Μέχελεν, Βέλγιο, 2012.
Manifesta 9, Ευρωπαϊκή Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης, Γκενκ,
Βέλγιο, 2012. Συνεπιμέλεια με τους Cuauhtemoc Medina και Dawn Ades.
Foto festival Mannheim Ludwigshafen Heidelberg: The Eyeisa Lonely Hunter (Kunsthalle Mannheim, Zephyr Raumfür Fotografie, Mannheim; WilhelmHackMuseum & KunsthalleLudwigshafen, Ludwigshafen; Kunstverein Heidelberg & KunsthalleHeidelberg, Γερμανία), 2012 (συνεπιμέλεια με την Solvej Ovesen).
Speech Matters, Δανέζικο
περίπτερο, 54η Μπιενάλε
Βενετίας 2011.
