11 Μαρτίου 1955, Ἀλεξάντερ Φλέμινγκ

Σάν σήμερα τό 1955 πέθανε ὁ σέρ Ἀλεξάντερ Φλέμινγκ. Ὁ Φλέμινγκ ἧταν Σκωτσέζος βιολόγος καί φαρμακολόγος, πού ἀσχολήθηκε ἑρευνητικά μέ τή βακτηριολογία, τήν ἀνοσολογία καί τή χημειοθεραπεία. Εἶναι πολύ γνωστός γιά τήν ἀνακάλυψη τοῦ πρώτου ἀντιβιοτικοῦ, τῆς πενικιλίνης, τό 1928, γιά τήν ὁποία καί πῆρε τό Βραβεῖο Νόμπελ Φυσιολογίας καί Ἰατρικῆς τό 1945 μαζί μέ τούς Φλόρεϋ καί Τσέιν. Μία ἄλλη σημαντική ἀνακάλυψή του εἶναι αὐτή τοῦ ἐνζύμου λυσοζύμης τό 1922.

Ὁ Ἀλεξάντερ Φλέμινγκ γεννήθηκε στίς 6 Αὐγούστου 1881 σ' ἕνα μικρό ἀγρόκτημα στό Λόχφιλντ τῆς νοτιοδυτικῆς Σκωτίας. Ἦταν τό τρίτο ἀπό τα τέσσερα παιδιά τοῦ ἀγρότη Χιού Φλέμινγκ καί τῆς δεύτερης συζύγου του Γκρέις Μόρτον. Ὁ πατέρας του ἀπό τόν πρῶτο του γάμο εἶχε ἀκόμη τέσσερα παιδιά.

Σέ ἡλικία 16 ἐτῶν ἐγκαταστάθηκε στό Λονδῖνο καί γράφτηκε στό Βασιλικό Πολυτεχνικό Ἰνστιτοῦτο. Παράλληλα βρῆκε μιά δουλειά γραφείου σέ μία ναυτιλιακή ἑταιρεία γιά τά πρός τό ζῆν. Φαίνεται ὅμως ὅτι οἱ σπουδές στά τεχνικά ἐπαγγέλματα δόν τόν τραβοῦσαν καί ἔτσι, μέ τήν προτροπή τοῦ μεγάλου ἀδελφοῦ του, πού ἦταν ἤδη γιατρός, ἀποφάσισε νά στραφεῖ στήν ἰατρική. Το 1901 λοιπόν ὁ Αλεξάντερ ἐγγράφηκε στό Νοσοκομεῖο Σαίντ Μαίρυ τοῦ Λονδίνου. Κέρδισε τήν εἰσαγωγή του στήν Ἰατρική Σχολή μέ διάκριση τό 1903, ὁπότε εἶχε τήν ἐπιλογή νά γίνει χειρουργός. Ὅμως μετά τήν πολύ πετυχημένη συμμετοχή του σέ ἀγῶνες σκοποβολῆς μέ τήν ὁμάδα τοῦ ἐργαστηρίου μικροβιολογίας, ἀποφάσισε τελικά νά μείνει μαζί τους και νά γίνει βοηθός βακτηριολόγου.

Ἡ διήγηση ὅτι ὁ Λόρδος Ράντολφ Τσώρτσιλ, πατέρας τοῦ Οὐίνστον Τσώρτσιλ, πλήρωσε γιά τήν ἐκπαίδευση τοῦ Ἀλεξάντερ Φλέμινγκ ὅταν ὁ πατέρας τοῦ Φλέμινγκ ἔσωσε τή ζωή τοῦ νεαροῦ Οὐίνστον, εἶναι ἕνας μύθος. Σύμφωνα μέ τή βιογραφία Penicillin Man: Alexander Fleming and the Antibiotic Revolution τοῦ Kevin Brown, ὁ Ἀλεξάντερ Φλέμινγκ σέ ἕνα γράμμα στόν φίλο καί συνάδελφό του Ἀντρέ Γκρατία περιέγραψε τήν ἱστορία αὐτή ὡς a wondrous fable («ἕνα ἀξιοθαύμαστο παραμύθι»).

Ὅταν ξέσπασε ὁ Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, ὁ Ἀλεξάντερ Φλέμιγκ κατατάχθηκε στό ἰατρικό σῶμα τοῦ βρετανικοῦ Στρατοῦ. Ἐργάστηκε γιά τήν ἀνάπτυξη μιᾶς θεραπείας πού θά μείωνε τούς θανάτους στρατιωτῶν ἀπό τίς διάφορες μολύνσεις, ὑποστηρίζοντας ὅτι τά ἀντισηπτικά δέν ἦσαν ἀρκετά ἀποτελεσματικά. Ὡστόσο τό ἐγχείρημά του ἀπορρίφθηκε, κυρίως λόγῳ ἔλλειψης κονδυλίων.
Μετά τό τέλος τοῦ Μεγάλου Πολέμου ἐπέστρεψε στό νοσοκομεῖο «Σαίντ Μέρυ» καί συνέχισε τήν ἰατρική ἕρευνά του. Τό 1922 προσδιόρισε τό ἔνζυμο λυσοζύμη, τό ὁποῖο ἀπαντᾷ σέ ὁρισμένους ζωικούς ἱστούς καί ἐκκρίσεις, ὅπως εἶναι τά δάκρυα καί τό σάλιο, καί ἀνακάλυψε τίς ἀνασταλτικές του ἰδιότητες στήν δράση τῶν βακτηρίων, ἀνακάλυψε δηλαδή ὅτι ἐκδήλωνε ἀντιβιοτική δραστηριότητα. Τό 1928 καί συγκεκριμένα στίς 15 Σεπτεμβρίου, ἔκανε τυχαῖα τή μεγάλη ἀνακάλυψη. Λίγο πρίν νά καταστρέψει ἕναν δοκιμαστικό σωλῆνα μέ τήν καλλιέργεια κάποιων βακτηριδίων σταφυλόκοκκου, παρατήρησε ὅτι εἶχε ἀναπτυχθεῖ ἕνα εἶδος μπλε μούχλας, τό ὁποῖο φάνηκε νά εἶναι σέ θέση νά σκοτώσει τούς ἐπιβλαβεῖς μικροοργανισμούς. Αὐτό θά πρέπει νά συνέβαινε ἄν ἡ μούχλα παρήγαγε κάποια βακτηριοκτόνο οὐσία. Ὁ Φλέμινγκ ἀπομόνωσε ἕνα δεῖγμα ἀπό τή μούχλα, τό ταυτοποίησε σωστά ὡς μύκητα τοῦ γένους πενικίλλιο καί γιά τόν λόγο αὐτό ὀνόμασε τή νέα οὐσία πενικιλλίνη. Ὁ Φλέμινγκ δημοσίευσε τήν ἀνακάλυψή του τό 1929, χωρίς ὅμως νά προκαλέσει ἰδιαίτερη προσοχή. Συνέχισε τίς ἕρευνές του, ἀλλά συνειδητοποίησε ὅτι ἡ καλλιέργεια τοῦ πενικιλλίου ἦταν ἀρκετά δύσκολη καί ὅτι στή συνέχεια ἦταν ἀκόμα δυσκολότερο νά ἀπομονώσει τήν ἀντιβιοτική οὐσία ἀπό τή μούχλα. Ὁ Φλέμινγκ ἦταν ἐπίσης πεπεισμένος ὅτι ἡ πενικιλλίνη δέν θά παρέμενε ἀρκετά μέσα στό ἀνθρώπινο σῶμα (in vivo) ὥστε νά σκοτώσει σέ ἀποτελεσματικό βαθμό τά μικρόβια. Τό ἔργο του ὁλοκλήρωσαν ἄλλοι ἐπιστήμονες στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ '30. Μετά ἀπό πολλές προσπάθειες καί δοκιμές, μία ὁμάδα χημικῶν καί μικροβιολόγων τῆς Ὀξφόρδης, μέ ἐπικεφαλῆς τούς Χάουαρντ Φλόρεϋ καί Ἔρνστ Τσέιν, πέτυχε νά ἀπομονώσει ἕνα παρασκεύασμα πενικιλλίνης πού ἀποδείχθηκε ἐξαιρετικά δραστικό. Ἀφοῦ ἡ ὁμάδα εἶχε βρεῖ μία μέθοδο καθαρισμοῦ τῆς πενικιλλίνης σέ μία ἀποτελεσματική πρώτη σταθερή μορφή τό 1940, ἀκολούθησαν ἀρκετές κλινικές δοκιμές καί ἡ ἐκπληκτική τους ἐπιτυχία ὤθησε τήν ἑρευνητική ὁμάδα νά ἀναπτύξει μεθόδους μαζικῆς παραγωγῆς καί μαζικῆς διανομῆς τό 1945.

Τό 1945 ὁ Ἀλεξάντερ Φλέμινγκ τιμήθηκε μέ τό Νόμπελ Φυσιολογίας – Ἰατρικῆς γιά τήν ἀνακάλυψη τῆς πενικιλλίνης. Σέ μία ἀπό τίς δηλώσεις του εἶπε σεμνά καί ταπεινά: «Ἡ φύση δημιούργησε τήν πενικιλλίνη. Ἐγώ ἁπλῶς τήν βρῆκα». Στήν πραγματικότητα, ἡ ἀνακάλυψή του χάραξε νέα πορεία στή σύγχρονη ἰατρική, ἀφοῦ ἄνοιξε τόν δρόμο γιά τή δημιουργία πολλῶν ἀντιβιοτικῶν καί γιά τήν ἀντιμετώπιση δεκάδων ἀσθενειῶν.

Ἕναν χρόνο πρίν ἀπό τή βράβευσή του εἶχε ἀναγορευτεῖ σέ ἱππότη ἀπό τόν βασιλιά τῆς Μεγάλης Βρετανίας καί ἔφερε ἔκτοτε τόν τίτλο τοῦ σέρ. Τό 1946 ἀναγορεύτηκε ἐπίτιμος διδάκτορας τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν καί τό 1951 ἐπίτιμο μέλος τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν. Τό 1953 ἡ σχέση του μέ τήν Ἑλλάδα ἔγινε στενότερη, καθώς νυμφεύτηκε σέ δεύτερο γάμο τήν Ἑλληνίδα γιατρό Ἀμαλία Κουτσούρη, στενή συνεργάτιδά στό νοσοκομεῖο «Σαίντ Μέρυ» τοῦ Λονδίνου. Ἦταν ὁ δεύτερος γάμος καί γιά τή λαίδη Ἀμαλία, ἡ ὁποία ἔγινε εὐρύτερα γνωστή ὡς Ἀμαλία Φλέμινγκ γιά τήν πολιτική δράση τά χρόνια τῆς χούντας καί τά πρῶτα χρόνια τής μεταπολίτευσης ὡς μέλος τοῦ ΠΑΣΟΚ. Ἀπό τόν πρῶτο του γάμο μέ τή νοσηλεύτρια Σάρα ΜάκἘλρόυ ὁ Φλέμινγκ εἶχε ἀποκτήσει ἕναν γιό, τόν Ρόμπερτ Φλέμινγκ, ὁ ὁποῖος ἀκολούθησε καριέρα γενικοῦ ἰατροῦ.

Ὁ Φλέμινγκ πέθανε στίς 11 Μαρτίου τοῦ 1955 ξαφνικά στό σπίτι του στό Λονδῖνο ἀπό καρδιακή προσβολή. Ἡ σορός του ἀποτεφρώθηκε καί οἱ στάχτες του ἐνταφιάσθηκαν στόν Καθεδρικό τοῦ Ἁγίου Παύλου μία ἑβδομάδα ἀργότερα. Ὁ Φλέμινγκ ἦταν Ρωμαιοκαθολικός.

Ὁ Φλέμινγκ ἦταν μετριόφρων ὡς πρός τόν ρόλο του στήν ἀνάπτυξη τῆς πενικιλλίνης, περιγράφοντας τή δόξα του ὡς τόν «Μύθο Φλέμινγκ» (the Fleming Myth), καί ἐπαινοῦσε τούς Φλόρεϋ καί Τσέιν γιά τή μετατροπή μιᾶς «ἐργαστηριακῆς περιέργειας» σέ ἕνα πρακτικά χρήσιμο φάρμακο.