Η ιστορία των σχολείων της Θεσσαλονίκης από τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η πόλη αποτέλεσε κέντρο εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων.
Σημαντικές προσωπικότητες και κινήματα, όπως ο Εκπαιδευτικός Όμιλος και οι πρωτοβουλίες για τη γλωσσική και κοινωνική αναγέννηση, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της πόλης, με σχολεία για διάφορες εθνότητες, και οι αλλαγές κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν χαρακτηριστικά.
Ιδρύονται σχολεία θηλέων ώστε “… να μπορούν να μορφώνονται και οι Ελληνίδες σύμφωνα με τα ιδεώδη της εποχής“. Η εβραϊκή κοινότητα της πόλης δραστηριοποιείται επίσης και αρχίζει η ίδρυση σχολείων για τους εβραίους που δεν ήταν μορφωμένοι, πολλοί μάλιστα φοιτούν και σε ελληνόφωνα σχολεία, γυμνάσια και πανεπιστήμια και έτσι σταδιακά ‘ελληνοποιούνται‘.
Τα παλιά κτήρια της πόλης, που ξεχωρίζουν ανάμεσα στις σύγχρονες πολυκατοικίες, αποτελούν σημαντικές αρχιτεκτονικές και πολιτισμικές κληρονομιές.
Αυτά τα κτήρια αφηγούνται το ιστορικό παρελθόν της Θεσσαλονίκης, λειτουργώντας ως συνδετικοί κρίκοι με την πολιτιστική ταυτότητα της πόλης. Ωστόσο, η μνήμη αυτών των ιστοριών κινδυνεύει σε μια κοινωνία που συχνά ξεχνάει το παρελθόν της.
Η Αμερικανική Γεωργική Σχολή
Η Αμερικανική Γεωργική Σχολή ιδρύθηκε το 1904 από τον Δρ. John Henry House και τη σύζυγό του, με σκοπό την εκπαίδευση ορφανών αγοριών στα προάστια της Θεσσαλονίκης. Προσέφερε εκπαίδευση στη γεωργία, σε βιομηχανικές δεξιότητες και την ολιστική ανάπτυξη των μαθητών. Μετά την αναγνώρισή της το 1910, η Σχολή συνέχισε να αναπτύσσεται, προσαρμόζοντας τη διδασκαλία της στις σύγχρονες ανάγκες, ενώ διατηρεί τη φιλοσοφία της βιωματικής μάθησης.
Μαράσλειο
Το Μαράσλειο Λύκειο ιδρύθηκε το 1895 στη Θεσσαλονίκη από τον Στέφανο Νούκα για να εκπαιδεύσει οικονομικά στελέχη της ελληνικής κοινότητας. Μεγάλη δωρεά του Γρ. Μαρασλή συνέβαλε στην ολοκλήρωση του κτηρίου, και το σχολείο μετονομάστηκε προς τιμήν του. Το 1939 έγινε Β’ Γυμνάσιο Θηλέων και στεγάστηκε σε διάφορα κτήρια, καταλήγοντας στην έπαυλη Καπαντζή το 1929. Σήμερα, στο ιστορικό κτήριο λειτουργεί το 19ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης.
Ιδαδιέ
Το Αυτοκρατορικό Λύκειο (Ιδαδιέ), σχεδιασμένο από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι, χτίστηκε το 1887 στην οδό Χαμηδιέ (σήμερα Εθν. Αμύνης). Ήταν μια σχολή Δημόσιας Διοίκησης, που ιδρύθηκε ως μέρος των οθωμανικών μεταρρυθμίσεων για την εκπαίδευση διοικητικών υπαλλήλων χωρίς εξετάσεις. Ανάλογες σχολές δημιουργήθηκαν σε άλλες πόλεις της Αυτοκρατορίας.
Το Σχολείο της Οδού Πέρδικα
Το Σχολείο της οδού Πέρδικα, εικόνα από: «Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών» Ιδρύθηκε από τη Μουφτεία ανάμεσα στα 1911 και 1922 ως ανταλλάξιμο στον Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων. Συμφώνα με έγγραφο του οργανισμού, αποπερατώθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο και μέχρι σήμερα φιλοξενεί το 30ο Δημοτικό Σχολείο.
Οικοκυρική Σχολή
Διατηρητέο κτίριο του 1892, που χτίστηκε για να λειτουργήσει ως σχολείο. Συνδέθηκε με την ονομασία της Οικοκυρικής Σχολής, που φιλοξένησε επί χρόνια. Σήμερα στεγάζει το 13ο Γυμνάσιο, το 17ο Λύκειο και το 1ο Πειραματικό Δημοτικό.
