Επιμέλεια στήλης: Φανή Χατζή
Κάθε εβδομάδα ένας συγγραφέας απαντά σε 15 ερωτήσεις.
Βασίλης Ι. Τζανακάρης
- Γιατί γράφετε;
Πιστεύω ότι το γράψιμο είναι μια ρέουσα εσωτερικότητα που δεν σε αφήνει να ησυχάσεις και να επαναπαυτείς. Ύστερα έρχεται η εξειδίκευση και η συνέπεια σ’ αυτό που κάνεις, η αγωνία σου να εκφραστείς όσο το δυνατόν πληρέστερα, να ταξιδέψεις μέσα στον χρόνο, να αποτιμήσεις ει δυνατόν την εποχή, το είναι σου. Και φυσικά μεγάλο ρόλο σε όλα αυτά παίζει το προσωπικό ταλέντο ενός συγγραφέα που όμως αν δεν βοηθηθεί με τη μελέτη και την καλλιέργειά του θα παραμείνει στα σπάργανα και δεν θα καταφέρει να εξωτερικευθεί.
- Τι κάνετε όταν δεν γράφετε;
Διαβάζω ή τακτοποιώ το αρχείο μου, οπότε βυθίζομαι στην κυριολεξία σε έναν άλλον κόσμο από τον οποίο αντλώ ολοένα και καινούργια ερεθίσματα. Ιδίως μέσα από τα αρχεία των εφημερίδων και των περιοδικών μπορείς και αποτιμάς την τότε καθημερινότητα των ανθρώπων αλλά και τα μεγάλα ή μικρά γεγονότα, το περιθώριο, θα έλεγα, για τα οποία εγώ προσωπικά τρέφω ιδιαίτερη αδυναμία. Και ασφαλώς θα ξέρετε ότι η τακτοποίηση ενός αρχείου δεν είναι καθόλου εύκολο πράγμα. Ναι, διαβάζω πολύ, κάτι που μου έχει μείνει από την παιδική ηλικία, από τα θρυλικά κλασικά εικονογραφημένα και από τον ακόμα πιο θρυλικό Μικρό Ήρωα. Όσο για τις επιλογές μου, αυτές είναι ποικίλες με προεξάρχουσα την ιστορία και τη λογοτεχνία χωρίς όμως να απορρίπτω, ας πούμε… τα κόμικς.
- Είστε πρωτίστως αναγνώστης ή συγγραφέας;
Όπως θα καταλάβατε είμαι και τα δύο, αλλά θα έλεγα πως, παρά τα 28 συνολικά βιβλία που έχω γράψει και τα 400 τόσα τεύχη του περιοδικού «ΓΙΑΤΙ» που έβγαλα στα 34 χρόνια ζωής του, δεν έπαψα ούτε στιγμή να είμαι ένας αθεράπευτος εραστής της ανάγνωσης. Παρ’ όλα αυτά πιστεύω ότι το ένα τρέφεται από το άλλο και το ένα συμπληρώνει το άλλο.
- Τι διαβάζετε αυτό το διάστημα;
Πολλά και διάφορα, κυρίως ελληνική και ξένη λογοτεχνία, αστυνομική λογοτεχνία, της οποίας είμαι φανατικός αναγνώστης, ιστορικά πονήματα, όπως τους δύο ογκώδεις τόμους (σχεδόν 2.000 σελίδες) με τις πρωτότυπες επιστολές της βασίλισσας Αμαλίας προς τον πατέρα της, ενώ πρόσφατα ξαναδιάβασα την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου σε μεταφράσεις των Καζαντζάκη και Κακριδή.
- Με ποιες προσωπικότητες της λογοτεχνίας θα βγαίνατε για ποτό;
Καταρχάς θα ήθελα να βγω με τον κορυφαίο Γάλλο συγγραφέα Βίκτωρα Ουγκώ, το έργο του οποίου θεωρώ αξεπέραστο και κατά δεύτερον με τον αείμνηστο συγγραφέα Γιώργο Ιωάννου, για να ξανακούσω τα ωραία ελληνικά του που τα απόλαυσα ένα απομεσήμερο στον Χαμόδρακα σε μια τετράωρη συνέντευξη που του πήρα.
- Ισχύει ακόμη ο «θάνατος του συγγραφέα» στην εποχή των social media;
Νομίζω ότι ο συγγραφέας από την εποχή ακόμη που πάλευε με καλέμι είτε με το φτερό και την πένα, αλλά και στη σημερινή εποχή του κομπιούτερ δεν πρόκειται να «πεθάνει», γιατί απλούστατα είναι αυτός που μπορεί και συνδιαλέγεται με το μέλλον. Και όποιος καταφέρνει και μιλάει με το μέλλον είναι αυτός που κερδίζει λίγο ή πολύ από την αθανασία.
- Γίνεται να βιοπορίζεσαι στην Ελλάδα μόνο από τη συγγραφή;
Το θεωρώ δύσκολο και σχεδόν απίθανο για έναν συγγραφέα που ζει και δημιουργεί ιδίως στην περιφέρεια. Προσωπικά όμως το κατάφερα με τα βιβλία μου σε μια πόλη, όπως αυτή των Σερρών, που δεν έχει ιδιαίτερη αδυναμία στο… διάβασμα και από την άλλη η συντηρητικότητά της τρέχει με… εκατό!
- Διδάσκεται η γραφή;
Μερικά, ιδίως πρακτικά της στοιχεία ναι, αλλά η ουσία της όχι. Η ουσία της γραφής προϋποθέτει άπειρες γνώσεις, μόχθο, κατάθεση ζωής, ακόμα και πόνο ψυχής. Το τελευταίο το ένιωσα γράφοντας τα τέσσερα συνολικά βιβλία μου με θέμα τη Μικρά Ασία όταν κάποιες στιγμές, όσο ψύχραιμος κι αν ήμουν, ένιωθα να μου έρχονται δάκρυα στα μάτια…
- Ποιο θα ήταν το δικό σας «γράμμα σ’ έναν νέο ποιητή»;
Πρώτα και πριν ξεκινήσει να γράφει, να μελετήσει τους Έλληνες ποιητές. Έχουμε τόσους καλούς και σπουδαίους ποιητές που είναι κρίμα να μην τους μελετήσουμε. Κυρίως όταν θέλουμε να ασχοληθούμε με το είδος και όχι μόνο.
- Η λογοτεχνία είναι ενιαία ή επιδέχεται διακρίσεων;
Νομίζω ότι δεν υπάρχουν στεγανά. Ένας καλός ποιητής θα μπορούσε να είναι ένας επίσης καλός μυθιστοριογράφος και ένας καλός μυθιστοριογράφος θα μπορούσε να είναι επίσης ένας πολύ καλός ποιητής.
- Υπάρχουν must read βιβλία; Ποια είναι για εσάς;
Φυσικά και υπάρχουν. Βιβλία που σηματοδότησαν τις εποχές τους, αλλά που εξακολουθούν να έχουν και σήμερα την ανάλογη αξία. Βιβλία όπως «Οι άθλιοι» του Βίκτωρος Ουγκώ, «Το μαγικό βουνό» του Τόμας Μαν, το «1984» του Τζορτζ Όργουελ, η «Κόλαση» του Δάντη, αλλά και δικών μας όπως ο «Φτωχούλης του Θεού» του Νίκου Καζαντζάκη, που θα έπρεπε να διαβαστούν οπωσδήποτε.
- Πώς είναι να γράφεις στον καιρό της πολιτικής ορθότητας;
Υπάρχουν περιπτώσεις που η πολιτική ορθότητα μπορεί να μοιάζει σαν λογοκρισία, αλλά δεν παύει να είναι μια προτροπή για μεγαλύτερη ευαισθησία προς τους αδύναμους.
- Γιατί οι Έλληνες γράφουν περισσότερο απ’ ό,τι διαβάζουν;
Σήμερα αρκετοί γράφουν από ματαιοδοξία και την… αγωνία να γίνουν συγγραφείς μόνο και μόνο για προσωπική διάκριση, αλλά και γιατί το θεωρούν κάτι πολύ εύκολο. Όπως παλιότερα που όλοι/ες ήθελαν να γίνουν δημοσιογράφοι και μοντέλα. Φυσικά όσοι γράφουν δεν είναι και συγγραφείς, όπως όσοι σκαρώνουν μερικούς στίχους δεν είναι και ποιητές. Και δεν νομίζω ότι πολλοί από αυτούς έχουν κάποια σχέση με τους παλιότερους συγγραφείς που ηγούνταν πνευματικών και ιδεολογικών αγώνων, πονούσαν και πάσχιζαν μερόνυχτα πάνω από τα γραφτά τους και κάτω από συνθήκες απερίγραπτα δύσκολες, ενώ ταυτόχρονα έπαιρναν θέση σε μεγάλα ζητήματα που αφορούσαν τον άνθρωπο και γενικότερα την κοινωνία.
- Πώς σας επηρεάζει η πολιτική επικαιρότητα;
Επειδή συνήθως γράφω ιστορία, θα ήθελα να διδάσκομαι από την πολιτική επικαιρότητα την οποία έχω ζήσει έντονα και πολλές φορές και με συμμετοχή σ’ αυτήν από τη δεκαετία του ΄60, αλλά από την πολιτική επικαιρότητα της εποχής μας συνήθως απογοητεύομαι.
- Η λογοτεχνία, τελικά, σας έχει αλλάξει τη ζωή;
Σε πολλές περιπτώσεις ναι. Για παράδειγμα το να μπορείς να αισθάνεσαι για μερικά πράγματα διαφορετικά από το συνηθισμένο. Να έχεις άλλου είδους αντίληψη για την αισθητική. Να ανακαλύπτεις πράγματα που οι άλλοι ούτε που τα υποψιάζονται και να αντιλαμβάνεσαι…
