Επιμέλεια στήλης: Φανή Χατζή
Κάθε εβδομάδα ένας συγγραφέας απαντά σε 15 ερωτήσεις.
Μάκης Καραγιάννης
- Γιατί γράφετε;
Είναι ένα σκοτεινό ερώτημα. Κάθε φορά που τελειώνω ένα μυθιστόρημα, αγανακτώ από την εξουθενωτική δουλειά που μου κλέβει τις μέρες. Όμως, μόλις έρθει ο καιρός της αδράνειας ξαναπέφτω στα ίδια. Σαν τα ναρκωτικά. Προφανώς μέσα σ’ αυτή τη χίμαιρα που κυνηγάς στη λευκή σελίδα, υπάρχει ένα βαθύ μυστικό που σου δίνει ζωή.
2. Τι κάνετε όταν δεν γράφετε;
Τίποτε το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο. Όλα τα ταπεινά πράγματα είναι μέρος και της δικής μου καθημερινής ρουτίνας. Ωστόσο, έχω τις δικές μου αγάπες. Η μία είναι η μουσική. Είμαι, επίσης, φανατικά άνθρωπος του καφέ. Λατρεύω τον espresso δίπλα στη θάλασσα, παρέα με τα βιβλία και τα σημειωματάρια. Το στρατηγείο μου είναι το Les Zazous, δίπλα στο παλατάκι. Η θέα της πόλης που σκαρφαλώνει στο βάθος, ο γαλάζιος ουρανός, το λιμάνι με τα φορτηγά, είναι μια ομορφιά που είναι ανεκτίμητη.
3. Είστε πρωτίστως αναγνώστης/τρια ή συγγραφέας;
Ο αναγνώστης είναι μέσα στον συγγραφέα όπως η ψίχα στο αμύγδαλο. Είμαι ένας άνθρωπος των βιβλίων. Είναι η καθημερινή μου αναπνοή. Και η λογοτεχνία που γράφουμε κλέβει από τις ρυτίδες της ζωής μας, αλλά προϋποθέτει και τη μνήμη της τέχνης, δηλαδή τη βιβλιοθήκη και τα βιβλία που με περιστοιχίζουν.
4. Τι διαβάζετε αυτό το διάστημα;
Μετά τη «Σκόνη του κόσμου όταν γκρεμίζεται» -το τελευταίο μου βιβλίο- κάνω ένα ευχάριστο διάλειμμα από την πεζογραφία γράφοντας ένα δοκίμιο για την κριτική και την τέχνη του μυθιστορήματος. Έτσι, κάτω από αυτό τον αστερισμό διαβάζω πολλά σχετικά βιβλία, όπως η «Ποιητική και πολιτική της αφήγησης» του Χούλιο Κορτάσαρ, η μελέτη του Τζωρτζ Στάινερ «Τολστόι ή Ντοστογιέφσκι», το «Πώς δουλεύει η λογοτεχνία» του Τζέημς Γουντ.
5. Με ποιες προσωπικότητες της λογοτεχνίας θα βγαίνατε για ποτό;
Ασφαλώς με τον Φλωμπέρ, τον πιο σεβαστό μας δάσκαλο, γιατί οι επόμενοι συγγραφείς, χωρίς να το ξέρουν, μιλούν σαν εκείνον. Εκτός από μυθιστοριογράφο τον θαυμάζω ως πνεύμα αντιλογίας. Για την ικανότητά του να σαρκάζει με το διεισδυτικό του βλέμμα την αστική τάξη στην οποία ανήκε, αλλά, επίσης, τον λαό και τους προλετάριους για τις ανοησίες τους.
6. Ισχύει ακόμη ο «θάνατος του συγγραφέα» στην εποχή των social media;
Παρά τον επικήδειο του 1968 από τον Ρολάν Μπαρτ, στον οποίο ανήκει ο όρος, ο συγγραφέας εξακολουθεί να υπάρχει. Όχι όμως στα social media. Εκεί βρίσκεται μια περσόνα που διατυπώνει τις απόψεις του, όπως κάθε πολίτης, φωτογραφίζεται, ναρκισσεύεται, οργίζεται ή καταγγέλλει. Αυτή η περσόνα μάς είναι παγερά αδιάφορη. Ο συγγραφέας υπάρχει μόνον στις σελίδες των βιβλίων που έχει γράψει. Εκεί αποκτούμε το βλέμμα του, αγγίζουμε τα αποτυπώματά του, στον κόσμο που έχει δημιουργήσει.
7. Γίνεται να βιοπορίζεσαι στην Ελλάδα μόνο από τη συγγραφή;
Όσοι βιοπορίζονται είναι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού. Οι περισσότεροι ανήκουν στον χώρο της παραλογοτεχνίας.
8. Διδάσκεται η γραφή;
Η τεχνική της ναι. Ωστόσο, το βαθύ της μυστικό παραμένει απροσπέλαστο. Αλλιώς με τόση δημιουργική γραφή θα είχαμε πλημμυρίσει με αριστουργήματα.
9. Ποιο θα ήταν το δικό σας «γράμμα σ’ έναν νέο ποιητή»;
Αν επρόκειτο για πεζογράφο θα του έδινα τη συμβουλή του Φίλιπ Ροθ προς τον Ηλία Μαγκλίνη: «Δουλειά. Κι ένα σκοινί για να κρεμαστείς».
10. Η λογοτεχνία είναι ενιαία ή επιδέχεται διακρίσεων;
Η δύναμη της αληθινής λογοτεχνίας υπερβαίνει όλα τα όρια. Οι ταξινομήσεις είναι για να τακτοποιούν οι βιβλιοπώλες τα ράφια τους.
11. Υπάρχουν must read βιβλία; Ποια είναι για εσάς;
Βεβαίως. Ένα παράδειγμα είναι «Η καρδιά του σκότους» του Τζόζεφ Κόνραντ. Ένα συγκλονιστικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Μια περιπέτεια που αντικρίζει το σκοτάδι της ανθρώπινης ψυχής. Κυκλοφόρησε ξανά πρόσφατα σε πολύ καλή μετάφραση από τις εκδόσεις Δώμα.
12. Πώς είναι να γράφεις στον καιρό της πολιτικής ορθότητας;
Οι συγγραφείς δεν χρειάζονται τα παραγγέλματα και την κηδεμονία της εκάστοτε πρωτοπορίας για να επανέλθουν στον ορθό δρόμο. Η μεγάλη λογοτεχνία δεν ήταν ποτέ θεραπαινίδα καμιάς πολιτικής ιδεολογίας από την εποχή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού μέχρι την εποχή της πολιτικής ορθότητας. Απεναντίας πάντα της έβγαζε τη γλώσσα, γιατί στόχος της είναι να εξερευνά, χωρίς βαρίδια και σε συνθήκες απόλυτης ελευθερίας της έκφρασης, την αλήθεια της ανθρώπινης ύπαρξης.
13. Γιατί οι Έλληνες γράφουν περισσότερο απ’ ό,τι διαβάζουν;
Οι Έλληνες διαβάζουν ελάχιστα σε σύγκριση με τους Ευρωπαίους, σύμφωνα με τις έρευνες της Eurostat. Είναι γεγονός, όμως, πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένα εκδοτικός πληθωρισμός. Το χαμηλό κόστος και οι ευκολίες της τεχνολογίας δίνουν πρόσβαση σε πολύ κόσμο. Οι Αγγλοσάξονες έχουν καθιερώσει και τον αντίστοιχο όρο: «vanity press». Οι εκδόσεις της ματαιοδοξίας.
14. Πώς σας επηρεάζει η πολιτική επικαιρότητα;
Καθόλου.
15. Η λογοτεχνία, τελικά, σας έχει αλλάξει τη ζωή;
Ναι, γιατί μου έδωσε ένα ακριβό πάθος. Ο άνθρωπος διψάει για νόημα. Οι περισσότεροι τρέφονται με υποκατάστατα. Η άξια του ονόματος της λογοτεχνίας είναι μια αστραπή μέσα στη νύχτα. Για μια στιγμή βλέπεις την αληθινή εικόνα των πραγμάτων. Έπειτα ξαναγυρίζεις στο σκοτάδι, αλλά σου μένει εκείνη η λαμπρή αίσθηση της στιγμής.
Ο Μάκης Καραγιάννης είναι πεζογράφος και κριτικός. Σπούδασε Μαθηματικά και ζει στη Θεσσαλονίκη. Ήταν συνεκδότης του περιοδικού Παρέμβαση και συμμετείχε στη διεύθυνσή του (1988-1993). Έχει επιμεληθεί εκτενή αφιερώματα με συνεντεύξεις και κριτικές όπως του Ντίνου Χριστιανόπουλου (H Αυγή), Έκτορα Κακναβάτου (Παρέμβαση), Αndrew Crumey (The Books’ Journal). Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα Το όνειρο του Οδυσσέα (Μεταίχμιο 2011), Πόλη χωρίς θεούς (Μεταίχμιο 2016), τη συλλογή διηγημάτων Ο καθρέφτης και το πρίσμα (Νεφέλη 2007), τα δοκίμια Μικρό και αλαζονικό έθνος (Επίκεντρο 2018), Η αισθητική της ιθαγένειας, (Παρέμβαση 2001), ενώ ασκεί κριτική από τις στήλες της εφημερίδας Αυγή, των περιοδικών Παρέμβαση, The Books’ Journal και το ιστολόγιο Τοις Εντευξομένοις. Το βιβλίο Η σκόνη του κόσμου όταν γκρεμίζεται εκδόθηκε το 2023.
