Γράφει ο Τάσος Γέροντας
Δημήτρης Καπετανάκης «Ο ιππότης της βαρύτητας». Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2005.
588 σελίδες σε εξαιρετικής ποιότητας υποκίτρινο χαρτί, με πολύ καλή επιμέλεια, εκτύπωση με μικρή γραμματοσειρά και μικρά περιθώρια σελίδας και πολύ στιβαρή βιβλιοδεσία.
Το βιβλίο αυτοχαρακτηρίζεται «μυθιστόρημα φαντασίας για τη σύγχρονη φυσική στην Ευρώπη» και «αστυνομική περιπέτεια επιστημόνων». Διαδραματίζεται το 2001 στην Ευρώπη. Ο αναγνώστης θα περιηγηθεί στην Αόστα, στο Μιλάνο, τη Ζυρίχη, το Γκαίτινγκεν, το Παρίσι, τη Βιέννη, την Πράγα, τη Μονεμβασιά, τη Ρώμη, το Άγιο Όρος. Πρωταγωνιστούν πολλά πρόσωπα. Κυρίαρχη μορφή είναι ο Βίκτωρ Πάουλι, κορυφαίος θεωρητικός φυσικός, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Ξαφνιάζουν με τη συμμετοχή τους ο ηγούμενος Γεώργιος στη Μονή Γρηγορίου στο Άγιο Όρος (υπαρκτό πρόσωπο), ο μοναχός Νικόλαος (ο οποίος έχει πολλά κοινά με τον Μεσογαίας Νικόλαο), ο ερημίτης Κλήμης, μια εντυπωσιακή, πολυσχιδής προσωπικότητα, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ (Βοϊτύλα). Υπάρχει και ο μυστηριώδης Μόμο.
Ο Βίκτωρ Πάουλι έχει μια ανατρεπτική ιδέα, την οποία ελπίζει να αποδείξει πειραματικά. Ποια είναι αυτή; Ότι μπορούμε να γυρίσουμε πίσω τον χρόνο, να δούμε γεγονότα του παρελθόντος και να τα καταγράψουμε.
Κι όσο ο Βίκτωρ αγωνίζεται και αγωνιά για το πείραμα στη Ζυρίχη, η σύζυγός του Ιζαμπέλλα βρίσκεται νεκρή στο υπόγειο του υπό αναστήλωση πατρογονικού πύργου στην Αόστα. Η νεκροψία της δεν θα δείξει κανένα παθολογικό αίτιο του θανάτου της. Απλώς σαν κάποιος να γύρισε έναν διακόπτη και να ρούφηξε τη ζωή από μέσα της. Ένα απόσπασμα του ημερολογίου της, που βρήκε ο Πάουλι, και μια ανώνυμη επιστολή που μέσω ενός δημοσιογράφου θα φτάσει στα χέρια του, θα δημιουργήσει σ’ αυτόν και τους δικούς του την πεποίθηση πως πρόκειται για φόνο.
Σαν να μην έφταναν αυτά, ο Πάουλι θα βρεθεί αντιμέτωπος και με έναν άλλο γρίφο. Θα έρθει στα χέρια του ένα χαρτί με χειρόγραφες τις τέσσερις εξισώσεις του Μάξγουελ. Ποιο είναι το περίεργο; Το χαρτί είναι του 11ου αιώνα και το μελάνι ακόμα παλιότερο. Πώς είναι δυνατόν;
Και ξαφνικά πεθαίνει και ο αδερφός της Ιζαμπέλλας με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Οι έρευνες για τους δύο θανάτους θα φτάσουν μέχρι την εποχή των Σταυροφοριών και θα φέρουν στο φως μια κατάρα που βαραίνει αυτήν την οικογένεια.
Το πείραμα του Πάουλι πήγε καλά! Όντως είδαν και κινηματογράφησαν το παρελθόν! Όμως λείπει η θεωρητική ερμηνεία της ιδέας. Ο Βίκτωρ λαμβάνει ένα μέιλ από τον άγνωστό μας Μόμο. Με λίγα λόγια του δίνει τα στοιχεία που χρειάζεται για να ολοκληρώσει τα μαθηματικά της ερμηνείας. Τώρα πια μπορεί να ελέγξει πόσο πίσω στον χρόνο θα πάει και πόσην ώρα θα παρακολουθεί. Και επιπλέον μπορεί να κάνει τα πειράματα σε εξωτερικό χώρο, όχι μόνο στο εργαστήριό του.
Η Παπική Αυλή παρακολουθούσε διακριτικά τα πειράματα. Τελικά προσέγγισε τον πιστό καθολικό Πάουλι και του ζήτησε αρχικά ο Πάπας να δει τον Μιχαήλ Άγγελο να ζωγραφίζει την Καπέλα Σιξτίνα. Αργότερα του ζήτησαν το μεγάλο πείραμα: να δουν την ανάσταση του Χριστού. Όλη η ογκώδης πειραματική διάταξη θα έπρεπε να μεταφερθεί στον Ναό της Αναστάσεως στην Ιερουσαλήμ. Εκεί ο χρόνος θα γύριζε πίσω μέχρι την ανάσταση. Όντως υπήρξε Χριστός; Όντως αναστήθηκε; Αποδεχόμενος το ρίσκο της κατάρριψης ολόκληρης της θρησκείας του, ο Πάπας ζήτησε αυτό το πείραμα, παρόντων των προκαθήμενων όλων των θρησκειών, με προεξάρχοντες φυσικά τους Χριστιανούς.
Τα μυστήρια σχετικά με τους δύο θανάτους, το χαρτί με τις εξισώσεις Μάξγουελ, την οικογενειακή κατάρα παραμένουν άλυτα και τελικά θα οδηγήσουν τον Πάουλι στο Άγιο Όρος, σε αναζήτηση του ασκητή Κλήμη. Αυτός θα του δώσει ερεθίσματα για σκέψη, αδρές καθοδηγητικές γραμμές για την επίλυση των μυστηρίων.
Γεμάτος απορίες ο Πάουλι, αλλά και με θαυμασμό για τις συζητήσεις στο Άγιο Όρος, θα ακολουθήσει ένα μήνυμα και θα συναντήσει… την Ιζαμπέλλα! Μα πώς είναι δυνατόν! Αφού την έθαψαν πριν από λίγα χρόνια!
Και κάπου εκεί, αφού έχουμε φτάσει στο 85% του βιβλίου, ο Μόμο θα επισκεφθεί τον Πάουλι. Θα του εξηγήσει ποιος είναι, από πού προέρχεται, πώς ξέρει τόσα, πώς μπορεί να κάνει τόσα. Η ανάσταση της Ιζαμπέλλας (και του αδερφού της που ακολούθησε) δεν είναι θαύμα αλλά μια μικρή παρέμβαση στη φυσική ροή.
Περήφανος για την ανωτερότητά του ο Μόμο θα αφήσει τον Πάουλι ν απολαύσει τη ζωή του με την Ιζαμπέλλα, έχοντας αναθεωρήσει τις αξίες και τις προτεραιότητες της ζωής. Με ισχυρή αυτοπεποίθηση ο Μόμο θα επιδιώξει να εντυπωσιάσει, να κατατροπώσει φραστικά και τον Κλήμη. Και θα ηττηθεί κατά κράτος.
Είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο! Σε πρώτη ανάγνωση εντυπωσιάζουν οι πολλές και σε βάθος γνώσεις φυσικής του Καπετανάκη. Έχει προσθέσει αριστοτεχνικά στην πλοκή σφήνες φυσικής, όπου παρουσιάζει, εξηγεί, αναπτύσσει, επεκτείνει τις γνώσεις του. Αυτά τα τμήματα πιθανόν να δυσκολέψουν όσους δεν έχουν καμμία σχέση με τη φυσική. Όμως με λίγη προσπάθεια και λίγη παραπάνω προσοχή μπορούν να πάρουν μια γεύση από την ομορφιά της.
Η αστυνομική υπόθεση έχει πολύ ενδιαφέρον. Καθώς υπάρχουν πολλοί πρωταγωνιστές, όλοι φαίνονται πιθανοί ύποπτοι. Ανατροπές, εναλλαγές ρόλων, αποκαλύψεις κρυφών αισθημάτων, όλα συνθέτουν μια πολύ όμορφη πλοκή.
Τα φιλοσοφικά και τα θεολογικά μέρη του βιβλίου είναι κορυφαία! Αποκαλύπτουν έναν συγγραφέα που, παρότι είχε σπουδάσει μαθηματικός και πολιτικός μηχανικός, μέσα από την αγάπη του για τη σύγχρονη φυσική οδηγήθηκε σε φιλοσοφικές αναζητήσεις, σκέψεις.
Τα τριάντα κεφάλαια του βιβλίου έχουν στην αρχή τους είτε τους στίχους κάποιου τραγουδιού, είτε (συχνότερα) αποσπάσματα από βιβλία ή διαλέξεις κορυφαίων φυσικών. Όλο το βιβλίο είναι γεμάτο μουσικές και βιβλιογραφικές αναφορές, οι οποίες, μαζί με τις λεπτομερείς περιγραφές όλων των τόπων, δείχνουν το εντυπωσιακό εύρος των γνώσεων του συγγραφέα. Όμως και η σκιαγράφηση των χαρακτήρων του Πάουλι, του κουνιάδου του Όττο, του Άγγλου οικογενειακού γιατρού, του Μόμο είναι καταπληκτική. Αυτό δεν σημαίνει πως οι υπόλοιποι χαρακτήρες είναι «επίπεδοι», αλλά αυτοί νομίζω πως κυριαρχούν.
Φυσική, φιλοσοφία, θεολογία, ηθική έχουν συγκεραστεί με μοναδική μαεστρία, προσφέροντας ένα συγκλονιστικό έργο, με αποκορύφωση τη συζήτηση του Κλήμη με τον Μόμο. Εκεί ο άνθρωπος, αυτό το αδύναμο, φοβικό, ταπεινό πλάσμα αποκτά την αξία που του πρέπει.
Αυτό το αξεπέραστο βιβλίο είναι μόλις το πρώτο από τα τρία που πρόλαβε και εξέδωσε ο Καπετανάκης πριν τον πρόωρο και ξαφνικό θάνατό του το 2017. Και αναρωτιέμαι τι σπουδαία βιβλία θα μπορούσε ακόμη να μας δώσει.
«Ο ανθρώπινος νους όλα τα πράγματα μπορεί να τα βάλει σε τάξη, εκτός από τον ίδιο του τον νου».
«Ποιος μας πείθει όμως ότι ο άνθρωπος είναι ο τελευταίος στην αλυσίδα των έμβιων όντων πριν από τον Θεό;»
«Εμείς οι άνθρωποι ξεχειλίζουμε από ελλείψεις, πάθη, έρωτα, λάθη. Ωστόσο αισθανόμαστε ντροπή και φόβο. Αποζητάμε τη μετάνοια. Είμαστε εύθραυστοι, φοβισμένοι στο σύμπαν. Ξέρουμε όμως να αγαπάμε».
«Η ύπαρξη, όσο εξελιγμένη κι αν είναι, έχει ανάγκη την αγάπη και την έκφραση».
